میراث ناملموس عاشورایی، در زمره مهمترین مواریث فرهنگی ناملموس اسلامی قرار دارد. این میراث مهم تاریخی، که در رثا و عزای سرور و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله حسین (ع) ظهور وبروز یافته با محوريت واقعه عظیم کربلا و روايت‌هاي سوزناک آن شکل گرفته است.
سنت ها، آیین ها، رسوم، نمایش های مذهبی و به ویژه نوحه ها و عناصری که میراث ناملموس عاشورایی را شکل می دهند به دليل نقشي که در حيات دینی و اجتماعی مردم داشته سبب ساز وفاق ملی در میان ایرانیان فارغ از اختلافات مذهبی و قومی بوده است، چرا که حسین بن علی (ع) فارغ از نسب و کنیه و نژاد، برای ایرانیان، نماد آزادگی و ایثار است.
سنت هایی عاشورایی در تناسب با تنوعات فرهنگی، زبانی و جغرافیایی از اشکال و صور متنوعی برخوردار گشته و در هر دوره ای در ظرف زمان جای می گیرد. این میراث مهم بشری که در دوره های مختلف تاریخی به ویژه در دوره آل بویه، صفویه، قاجار شکل و شمایل خاصی پیدا نموده است دارای یک اصل واحد است: بازنمایی و شرح حماسه آزادگی.
حماسه ای که در میراث جهانی تعزیه به بهترین شکل نمایش درآمده و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
فهرست *میراث ملی ناملموس* ایران نیز مشحون از عناصر میراث ناملموس عاشورایی است. که از جمله آنها می توان به :
- مراسم عزاداری هشتم محرم
_ حسینیه اعظم زنجان
_ مراسم عزاداری تکیه معاون الملک کرمانشاه
- مراسم جارزدن ماه محرم عقدا یزد
_ سینه‌زنی روستای گیلی اراک
_ مدیریت سنتی مراسم دهه اول محرم ماسوله
_ سینه زنی کمر به کمر رامیان گلستان
_ تعزیه خوانی در تکیه نیاوران و تکیه تجریش
_ عزاداری ایل شاهسون اراک
_ چهارپایه خوانی بازار تهران
_ تعزیه شاهچراغ شیراز
_ مراسم سنج و دمام بوشهر
_ چاووشی خوانی ماه محرم کاشان
_ نخل گردانی یزداشاره کرد.
در سال جاری و همزمان با شروع ماه محرم ۱۴۴۴ هجری قمری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مفتخر به ثبت دو عنصر « *محتشم خوانی* » و « *مرثیه خوانی امام حسین (ع) به سبک بحر طویل* » در فهرست ملی میراث ناملموس کشور به ثبت شده است.
باشد که در پرتو عنایت پاسدار بزرگ میراث ناملموس عاشورا حضرت زینب سلام الله علیها باشیم.
* معاون میراث فرهنگی وزیر گردشگری
