«حمله مجدد سگهای ولگرد به کودکان در قم»، «تعداد سگهای ولگرد در ایران ۸ برابر متوسط جهانی»، «جولان ۴۰۰ هزار سگ ولگرد در تهران»، «کودک خردسال طعمه سگهای ولگرد شد»، «حمله سگها به نوجوان اهوازی». اینها فقط بخشی از تیترهای رسانهها در هفته های اخیر است.
معضل سگهای ولگرد به درازای تاریخ ریشهدار است و موضوعی نیست که در چند دهه اخیر بحرانساز شده باشد. از روزی که شهرنشینی مدرن در ایران رواج پیدا کردی یعنی از اواخر زمان قاجار این بحران در حال شکلگیری بود. هرچقدر انسان پسماند بیشتری را تولید کرد، به همان میزان جمعیت سگهای ولگرد را چندین برابر کرد.
در ماههای اخیر ازدیاد سگهای بیصاحب یا ولگرد در سطح جامعه به یکی معضلات بزرگ مردم تبدیل شده است. حملات گاه و بیگاه این سگها به مردم مخصوصاً کودکان موجب بروز نگرانیهایی برای خانوادهها شده و چالشهای زیادی را برای اقشار مختلف مردم ایجاد کرده است. آمارها نشان میدهد تنها در سال گذشته نزدیک به ۲۵۰ هزار نفر در کشور دچار سگ گزیدگی شدهاند که از این تعداد ۲۵ هزار مورد مربوط به حمله سگهای ولگرد بوده است.
سالهاست که دخالت انسان در طبیعت تحت عنوان حامیان حیوانات، موجب تکثیر جمعیت سگهای ولگرد شده است. در ۱۰ سال گذشته تعداد بیشماری پناهگاه برای حیوانات ایجد شده و غذارسانی قابل توجهی را برای این حیوانات درآنها را انجام میدهند. هرچند خبری از کاهش حملهها نیست و با افزایش غذارسانی، تعداد سگها و حملهها بیشتر هم شده است.
نه تنها انسانها، بلکه اغلب گونههای جانوری از جمله کبک، آهو، روباه، کل و بز کوهی، شغالها و حتی یوزپلنگها از گزند سگها در خطرند.
از نظر بهداشت محیط نیز ازدیاد سگها چالشهای متعددی را برای مردم ایجاد کرده است. مدفوع این حیوان، مملو از انگلهای مختلف و عامل تولید بسیاری از بیماریها و انتقال آن به انسان است و متاسفانه هیچ قانون و ضابطهای برای جمعآوری مدفوع سگها توسط صاحبان آنها وجود ندارد.
خبرنگاران گسترش نیوز برای پیگیری تک به تک این چالشها به سطح شهر رفته و مشاهدات خود را در اختیار مخاطبان ارجمند قرار دادند. با ما همراه باشید:
برای پیدا کردن سگها هر گوشه ای از کلان شهر تهران مناسب است! اما پارک جنگلی کوهسار، واقع در غرب تهران، یکی از بزرگترین مراکزی است که این سگها آنجا آزادانه تردد دارند. سگها در ایام کم رفت و آمد، ورودی پارک را محاصره کرده و به محض آنکه کسی از آنجا رد شود به او حمله میکنند. اما این موضوع فقط مربوط به ورودی نیست. داخل پارک تعدادشان بیشتر است و هر ماشینی که از محوطه عبور میکند، تعداد زیادی سگ، با سروصدا به دنبال آنها در حرکت هستند.
خطر هر لحظه در کمین کسانی است که برای تفریح به اینجا میآیند و اگر لحظهای از کودکان خود دور شوند، امکان آسیب و یا حتی کشته شدن کودکشان توسط سگها وجود دارد.
کمی آن طرف تر، در محله شهرک الهیه و بهاران، سگهای زیادی جولان میدهند به طوری که در این شهرک، مقابل هر بلوک تعداد بالایی حضور دارند. با یکی از ساکنان این شهرک مشغول صحبت شدیم. او از حضور تعداد بالای آنها شکایت داشت و گفت: «آرامش نداریم به خدا. آخر شب که میشه انقدر صداشون زیاده که اصلاً آسایش رو بهم زده. امنیتم نداریم. یه بار وقتی خانمم میخواست از خرید برگرده خونه، بهش حمله میکنن و گوشه چادرش پاره میشه. صد بارم با شهرداری تماس گرفتیم. اما اصلاً انگار نه انگار. یه سریا هستن که بهشون غذا میدن. خب وقتی غذا میدین باعث میشه که تعدادشون بیشتر بشه. چند بار با این حامیهای حیوانات دعوامون شده اما نه اونا حرف مارو متوجه میشن نه ما.»
در همین لحظه، تعداد زیادی خودرو کنار خیابان پارک کردند و افرادی که بستههای بزرگی در دست داشتند از ماشین پیاده شدند و با مهربانی شروع به صحبت و نوازش سگها کردند. تعداد بالایی بسته غذا در گوشههای خیابان خالی شد. چند سگ دیگر از آن سمت خیابان به جمع حیوانات قبلی اضافه شدند. با دیدن این صحنه، متوجه شدم که حامیان این حیوانات بسیار زیاد هستند و غذارسانی بیحساب و کتاب باعث افزایش تعداد سگهای ولگرد شده است. در صحبتهایشان شنیدم که به درگیری با ماموران شهرداری اشاره کردند. این حامیان مانع از زنده گیری و جمعآوری سگها شده بودند.
پروتکلهای مدیریت سگهای ولگرد، فاکتورهای متعددی دارد. بحران به وجود آمده، تک راه حلی نیست و راه حلهای مختلفی را در کنار هم میطلبد تا از محدودهٔ خطر عبور کند. پس از این بازدید میدانی، مشاهدات خود را با یک دامپزشک مطرح کردم تا نظر او را از جانب پزشکی در خصوص ازدحام سگهای ولگرد در سطح شهر را جویا شوم.
فربد خاکپور دامپزشک حیاتوحش به گسترش نیوز گفت و تاکید کرد: یکی از مشکلات بزرگ بر سر راه مدیریت سگهای ولگرد، عدم دسترسی مناسب به منابع غذایی است. منابع غذایی ۲ دسته میشوند؛ محل انباشت پسماند در شهرهای مختلف و حاشیه شهرها به دلیل عدم فنس کشی در دسترس سگهای ولگرد قرار دارد و مورد دوم مشکل غذارسانی شهروندان به سگهای ولگرد است.
وی ادامه داد: متاسفانه در کشورمان قوانین ممنوعیت غذارسانی به حیوانات اهلی یا ولگرد را نداریم. اکنون از سطح غذارسانی یک شهروند نا آگاه به حیوان ولگرد به غذارسانی سیستماتیک و سازمان یافته رسیده و شاهد هستیم افرادی با وسیله نقلیههایی در حجم بالا ضایعات کشتارگاهی را برای حیوانات ولگرد میبرند.
دامپزشک حیاتوحش با نگرانی از دسترسی بیشتر حیوانات ولگرد به منابع غذایی افزود: این اتفاق منجر به افزایش تولیدمثل میشود که طبق قاعده ساده زیستشناسی کاملا طبیعی و بدیهی است. وقتی منابع غذایی مورد نیاز حیوان افزایش مییابد در واقع نیازهای اولیه برای تولیدمثل تأمین میکند. همچنین حیوان قادر است تولههای خود را بهتر به سن تولیدمثل برساند. همه این موارد دست به دست هم میدهد تا با بحران جمعیت سگهای ولگرد روبرو میشویم.
دامپزشک حیاتوحش اظهار داشت: در کشور قوانین سازمانیافتهای برای سرپرستی سگها نداریم و اشخاص میتوانند هرگونه رفتاری با سگهایشان داشته باشند. بسیاری از باغداران تعدادی سگ نگهبان دارند و تولهها را در طبیعت رها میکنند. در روستاها چوپان معمولاً بعد از تولیدمثل سگهای گله، نرها را حفظ کرده و مادهها را رها میکند.
خاکپور با اشاره به عدم وجود پروتکلهای صحیح علمی درباره مقابله با جمعیت سگهای ولگرد ادامه داد: در اغلب مواقع شهرداریها به جای اینکه پروتکلهای علمی را در این زمینه اتخاذ کنند، به مراکزی در قالب پناهگاه یا نقاهتگاه، مجوز نگهداری از سگهای ولگرد میدهند و متاسفانه این مراکز تبدیل به سولههای سگدانی بزرگی میشوند.
وی تاکید کرد: این مراکز باید طبق یک پروتکل علمی، به جمعآوری، کنترل و در صورت لزوم حذف جمعیت سگها اقدام کنند. اما با طی مسیر غیر علمی گاها خودشان غذارسانی میکنند، یا حتی سگها را در زیستگاههای حیاتوحش رها میکنند. این مراکز همان باغ وحش هستند اما فقط برای سگ!
وی درباره چالش مهم موجود در نقاهتگاهها افزود: اصلیترین موضوع کنترل نرخ ورود و خروجهاست. معمولاً این مراکز بدون تعیین ظرفیت، به شکل تلنبار شدهای سگها را کنار هم نگهداری میکنند و حتی مازاد بر گنجایش پناهگاه حیوان وارد میکنند. ضمن اینکه به میزانی که ورود جدید سگ وجود دارد، خروجی دیده نمیشود.
خاکپور تاکید کرد: متاسفانه مسیری علمی که باید به مرگ آرام حیوان مازاد منجر شود در کشورمان وجود ندارد. حیوانات پیر یا معلول را در کشورهای مختلف جهان از طریق دز کشنده داروی بیهوشی، حذف میکنند تا این اجازه را به سگ ولگرد دیگری برای بقا بدهند.
وی افزود: عقیمسازی به تنهایی برای مواجه با جمعیت سگهای ولگرد پاسخگو نخواهد بود. هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد با این جمعیت انفجاری سگهای ولگرد، موفق شده باشد با عقیمسازی بحران را مدیریت کند. نمونه بارز شکست در این روش، هندوستان است. این کشور آسیایی به دلیل عقاید مذهبی هندوها درباره حیوانات، در تلاش بودند با راههایی غیر کشنده جمعیت سگهای ولگرد را کنترل کنند اما در همه این روشها با شکست روبرو بودهاند.
خاکپور در پایان با تاکید بر امر مهم آموزش ادامه داد: آموزش صحیح و علمی به مردم درباره معضل جمعیت سگهای ولگرد، بسیار مهم است. متاسفانه بحران به طور علمی برای مردم شفافسازی نشده است. باید به مردم تفهیم میکردیم که حیوانات اهلی جایگاهی به عنوان آزادی یا ولگرد ندارند. هر گونه حیوان اهلی باید تحت سرپرستی و مدیریت و کنترل انسان زندگی کند. همان طور که نمیتوان گاو ولگرد داشت، همان طور هم نباید سگ ولگرد داشته باشیم. متاسفانه از این منظر به عموم مردم آموزشی ارائه نشده است.
مباحث پایهای زیستشناسی را کمتر کسی از عموم مردم نسبت به آن آگاهی دارند. در حالی که مردم باید نسبت به معضلات مربوط به حیوانات ولگرد اطلاعات لازم را داشته باشند.
این سؤال پیش میآید که تا کنون شهرداری تهران چه اقداماتی را در راستای ساماندهی این سگهای ولگرد انجام داده است؟ در این رابطه، گفتوگویی با شادی مالکی، معاون امور مناطق سازمان مدیریت پسماند تهران ترتیب دادیم.
مالکی در ارتباط با این معضل به گسترش نیوز گفت: طرح جمعآوری سگهای ولگرد اینبار جدیتر از گذشته در دستور کار قرار گرفته و با کمک شهروندان به زودی شاهد کاهش تعداد آنها در سطح شهر هستیم. تکثیر چشمگیر سگهای ولگردمزاحمت برای شهروندان که باعث درخواستهای مکرر از سوی شهروندان در خصوص برطرف نمودن این مشکل مطرح شده است، طرح ضربتی جمعآوری این سگها در دستور کار قرار گرفته است و در حال اجرا است.
وی ادامه داد: اکیپهای زنده گیری، روزانه به تمام مناطق اعزام میشوند. در برخی مناطق، از طریق تماسهای شهروندان از حضور گروه سگها مطلع میشویم و اعزام داریم. همه شهروندان میتوانند از طریق تماس با شماره ۱۳۷ در این امر ما را یاری کنند.
معاون امور مناطق سازمان مدیریت پسماند در ادامه در خصوص روند زنده گیری سگهای ولگرد اظهار کرد: پس از زنده گیری سگهای ولگرد توسط سازمان مدیریت پسماند، این حیوانات بلافاصله معاینه و در صورت بیماری، درمان و سپس وارد مرحله عقیمسازی میشوند. سپس سگهایی که بیماری آنها وخیم است از دیگران جدا میشوند. همچنین دکتر دامپزشک به صورت روزانه، روند درمان را انجام میدهد.
در کشور ما سگهای خانگی جایگاه ویژه خودشان را دارند. از شیتزو ۶ میلیونی و پیکینیز ۸ میلیونی گرفته تا ژرمن شپرد ۲۵میلیونی و پامرانین ۵۰ میلیونی که فقط ۱ کیلو وزن دارد! سگ پرتقالی (رنگ خرسی) که طرفداران زیادی دارد و برای خرید این دو مدل سگ پولداران صف میکشند.
فروشندگان ادعا می کنند تمامی سگ ها سالم اند، شناسنامه دارند و واکسن فصلی شان تزریق شده است. حالا جالب است که چرا نمیتوان چنین پروسهای را برای همه سگها طی کرد! خبرنگار گسترش نیوز به منظور دریافت اطلاعات کارشناسی شده بیشتر در زمینه تأثیر سگهای ولگرد و بیصاحب با علیاکبر رجایی، کارشناس ارشد محیطزیست نیز به گفتگو نشست.
رجایی در خصوص مشکلاتی که سگها با ورود به شهر ایجاد کردند، گفت: زاد و ولد سگها بسیار زیاد است. به همین دلیل حضور سگها در برخی مناطق بیش از حد شده است. در برخی از شهرستانها شاهد حمله سگها به بچهها یا خانمها هستیم. باید راهحلی برای این موضوع پیدا شود.
وی با بیان اینکه کشتن سگها با تیر کار درستی نیست، افزود: بهترین راهکار جلوگیری از تکثیر آنها است. اگر عقیمسازی به درستی صورت گیرد بسیار تاثیرگذار است. هر ۱ سگی که عقیم نباشد در یک سال میتواند ۱۲ بچه به وجود آورد.
این کارشناس محیطزیست با توجه به اینکه برخی از افراد خودشان به سگ یا گربهها غذا میدهند، گفت: به دلیل نیاز به غذا ما نمیتوانیم از ورود سگها به شهر جلوگیری کنیم. بسیاری از افراد اضافه غذا یا نان خود را جلوی در میریزند تا سگ یا گربه بخورند، این کار بسیار غلط است. اگر حیوانات مطمئن باشند که در شهر غذایی برای آنها نیست به شهر نمیآیند.
وی در خصوص آسیب سگها به دیگر جانوران نیز بیان کرد: در حاشیه شهرها که مناطق حفاظتشده است شاهد آسیب سگها به جانوران دیگر هستیم. برای مثال در زمان زایمان کل و بز و آهو به راحتی میتوانند بچههای آنها را شکار کنند.
رجایی خاطرنشان کرد: حل این موضوع نیاز به یک همدلی کلی دارد از فرمانداری تا محیطزیست و نیروی انتظامی. در گذشته سگها را میکشتند اما حالا در بسیاری از مناطق بیهوش میکنند و برای عقیمسازی میبرند. این کار کمک میکند تا از اتفاقات ناگوار تا حد زیادی جلوگیری شود.
این کارشناس، صادرات سگ به کشورهای مصرفکننده گوشت آنها را روش مناسبی برای خروج سگهای بیصاحب از کشور دانست و تصریح کرد: اگر امکان این موضوع باشد بسیار خوب است. کشورهایی مانند چین و کره که از گوشت این سگها استفاده میکنند میتوانند بازار صادراتی خوبی برای فروش سگهای بیصاحب باشند. اما انجام این کار در ابتدا باید از لحاظ مذهبی تأیید شود. باید فتوایی در خصوص حلال بودن این موضوع صادر شود تا صادرات مجاز باشد.
این پیشنهاد کارشناس محیطزیست ما را بر آن داشت تا در خصوص مصرف گوشت سگ در دنیا تحقیقات و مطالعاتی داشته باشیم.
اگرچه مصرف گوشت سگ در بیشتر فرهنگهای غربی صورت نمیگیرد اما خوردن آن در بسیاری از نقاط دیگر جهان برای قرنها قدمت دارد. گوشت سگ به عنوان یک غذای اصلی در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی مورد استفاده قرار میگیرد همانطور که در فرهنگهای غربی گوشت گاو و مرغ استفاده میشود.
ممکن است مسافران غربی هنگام امتحان غذاهای سنتی در این کشورها محتاط باشند اما گوشت سگ نقش مهمی در بسیاری از فرهنگها دارد. در حالی که مصرف گوشت سگ یا گربه به نظر بسیاری از افراد عجیب یا حتی زننده به نظر میرسد اما در نقطه مقابل در دیگر فرهنگها و ادیان عموماً گوشت مورد استفاده در غرب را با همان تحقیر مصرف میکنند.
آسیا کشوری است که در آن مصرف گوشت سگ بسیار شایع است. با توجه به محاسبات صورت گرفته سالانه ۳ میلیون سگ برای مصرف انسان کشته میشود. این برآورد شامل بسیاری از حیوانات خانگی است که اغلب به طور غیرقانونی از خانههای خود به سرقت رفته و کشته میشوند. گفته میشود که مصرف گوشت سگ در چین، کره جنوبی، فیلیپین، تایلند، لائوس، ویتنام، کامبوج و منطقه نگالند در هند رایج است اما در هیچکدام از این مناطق گسترده نیست.
چین بزرگترین مصرفکننده گوشت سگ در جهان است و حدود ۱۰ میلیون سگ (و ۴ میلیون گربه) در سال مصرف میکنند. مصرف گوشت سگ برای هزاران سال در چین به عنوان یک سنت بوده و هنوز در بسیاری از مناطق این کشور خورده میشود. شناختهشدهترین این مناطق yulin است که هر ساله یک جشنواره بزرگ گوشت سگ نیز در آنجا برگزار میشود. البته به این جشنواره اعتراضات گستردهای شد و در خارج از چین نیز بحثهای مختلفی پیرامون آن صورت گرفت. در سال ۲۰۲۰ مصرف گوشت سگ در شنزن و ژونهای غیرقانونی اعلام شد.
یک کشور مشهور دیگر برای خوردن سگها ویتنام است که دومین کشور مصرفکننده بزرگ گوشت سگ در جهان محسوب میشود. ویتنامیها تقریباً هر بخش از گوشت سگ را در خورشت و سوپ خود به کار میبرند. بسیاری بر این باورند که گوشت سگ دارای خواص دارویی است و ثروت خوبی به ارمغان میآورد. تجارت گوشت سگ در ویتنام حدود ۵ میلیون سگ در سال (بیشتر از چین) است که منجر به ایجاد یک بازار واردات غیرقانونی برای سگها شده است. لازم به ذکر است که در اندونزی هم گوشت سگ مصرف میشود البته کمتر از ۵ درصد از جمعیت آن را مصرف میکنند.
از سوی دیگر تایوان اولین کشور آسیایی بود که فروش گربه و سگ را به منظور مصرف در سال ۲۰۱۷ ممنوع کرد. گفته میشود که گوشت سگ در کره شمالی و ازبکستان هم مصرف میشود. لازم به ذکر است که نزدیک به ۴۰ درصد از رستورانهای کره جنوبی گوشت سگ سرو میکنند.
گوشت سگ در حدود ۲۰ کشور آفریقایی مصرف میشود. این گوشت در کشورهای دیگر از جمله جمهوری آفریقای مرکزی، بخشهایی از نیجریه، کامرون و جمهوری دموکراتیک کنگو نیز مورد استفاده انسانها قرار میگیرد.
انتخاب کشورهای آفریقایی به عنوان یکی از مقاصد صادراتی و ایجاد درآمدهای پایدار در این زمینه میتواند برای اقتصاد کشور ما مفید باشد.
مصرف گوشت سگ عموماً در اروپا ممنوع است با این حال تا سال ۲۰۱۴ حدود ۳ درصد از مردم سوئیس گوشت سگ را به شکل سوسیسهای سنتی میخوردند. علاوه بر این لهستانیها باور دارند که چربی گوشت سگ دارای خواص دارویی از قبیل تسکین درد مفاصل بدن است. قوانین در انگلستان فروش گوشت سگ را ممنوع میکنند اما به نظر میرسد که برای کشتن و مصرف گوشت سگ تا زمانی که حیوان متعلق به قاتل یا مصرفکننده است این کار مجاز است.
خوردن گوشت سگ به طور گسترده در ایالات متحده آمریکا ممنوع است. از لحاظ فنی ایالاتمتحده فاقد قانون ملی ممنوعیت مصرف گوشت سگ و گربه است با این حال در سال ۲۰۱۸ طبق قانون تجارت حمل و نقل و کشتار سگ و گربهها را برای مصرف انسان ممنوع کرده است. این قانون شامل یک استثنا برای رسوم بومی آمریکا است چرا که قبایل خاصی گوشت سگ را مصرف میکنند. قبیله کیکاپو در ایالت تگزاس چندین دستورالعمل سنتی شامل مصرف گوشت سگ را دارد.
مصرف گوشت سگ در کانادا نیز غیرقانونی است. فروش گوشت سگ در مکزیک هم ممنوع است. مصرف گوشت سگ در اقیانوسیه
تنها یکی از ۱۶ ایالت استرالیا به صراحت کشتار و مصرف گوشت سگ را ممنوع اعلام کرده است. با این حال فروش گوشت سگ و گربه در سراسر کشور ممنوع است.
خبرنگار گسترش نیوز در رابطه با صادرات گوشت سگ به کشورهای دیگر، گفتگویی را با مجیدرضا حریری رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین ترتیب داد.
حریری با در این زمینه خاطرنشان کرد: اینکه مردم تصور میکنند همه مردم چین، سگ و گربه میخوردند باور اشتباهی است. برخی از هموطنان ما در برخی از شهرهای ایران بره تودلی (جنین گوسفند) میخورند. آیا تمام مردم ایران این غذا را میخورند و بره تودلی غذای رایج ایرانیان است؟ به طور قطع خیر. این موضوع در خصوص کشور چین نیز صدق میکند. مردم یک منطقه در چین، جشنواره ای تحت عنوان جشنواره گوشت سگ اختصاص دادهاند و در این مراسم گوشت سگ میخورند.
وی افزود: برخی از اقوام کل آسیای جنوب شرقی مانند فیلیپین، تایلند، سنگاپور، مالزی، ژاپن و.. در روزهایی از سال برخی جشنواره گوشت برخی از حیوانات مانند میمون، گربه، سگ و... را برگزار میکنند. نباید فراموش کرد که مردم چین در منزل خود حیوانات خانگی اعم از سگ و گربه دارند. بنابراین نمیتوان آیین سنتی یک منطقه در چین را به تمام مردم این کشور تعمیم داد.
رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین همچنین گفت: من بیش از سه دهه است که به کشور چین سفر میکنم. تا کنون در هیچ رستوران و غذاخوری این کشور خوردن گوشت سگ و گربه را مشاهده نکردهام. این موضوع به باور اشتباه مردم در این زمینه باز میگردد و صحت ندارد.
بحران افزایش جمعیت سگهای ولگرد هم برای انسان و هم حیوانات و محیطزیست بیش از پیش دردسرساز شده است. متاسفانه قوانین سازمانیافتهای برای حل این بحران وجود ندارد و جای خالی آموزشهای مرتبط و عملی برای مقابله با سگهای ولگرد به شدت احساس میشود. در این میان به نظر میرسد در ابتدا مردم باید احساسات خود را در رابطه با سگهای ولگرد کنترل کنند و از تغذیه آنها خودداری نمایند. هرآنچه به عنوان زباله در منزل شخصی ما تلقی میشود چه خشک و چه تر باید در اختیار سیستم دفع زباله شهرداری ها قرار بگیرد. مسئولان نیز موظف هستند پیش از وقوع فاجعه بودجه های مشخصی را برای جمع آوری، عقیق سازی و احتمالا صادرات سگها به خارج از کشور در نظر بگیرند.
برطبق منابع علمی، سگها بسته به اینکه متعلق به کدام زیر جمعیت باشند میتوانند برای محیطزیست و حیاتوحش مشکلساز باشند. دقیقاً به همین دلیل برنامه مدیریت جمعیت سگها ضروری است.