نصرالله شفیعی قرآن‌پژوه نوشت: شاید با نوشتن این یادداشت برخی از نگارنده خرده بگیرند که در این اوضاع و احوال که خیلی‌ها منتقد گشت ارشاد هستند و فیلم‌هایی از برخورد خشونت‌آمیز عوامل این گشت در فضای مجازی با خانم‌های بی‌حجاب منتشر می‌شود از مستندات قرآنی گشت ارشاد سخن گفتن مناسب نباشد. در پاسخ باید گفت این مطلب در چارچوبی منطقی و قرآنی نوشته شده و ناظر به اصل چنین اقدام، جدای از نوع برخی از برخوردهاست.
هر وقت از ساماندهی وضعیت حجاب سخن به میان می‌آید، بلافاصله عده‌ای ذهن‌ها را متوجه گشت ارشاد می‌کنند و با تمام توان علیه آن تبلیغ می‌کنند. به گونه‌ای وانمود می‌کنند که گشت ارشاد مأموریت قلع و قمع خانم‌های بی‌حجاب یا بدحجاب را بر عهده دارد.
به شکلی تبلیغ می‌کنند که گشت ارشاد هیچ جایگاه قانونی ندارد و نیرویی سرکوبگر است که مأموریتش توهین و بگیر و ببند و درگیری با بی‌حجاب‌هاست.
در این زمینه به چند نکته اشاره می‌شود:
۱. در جامعه اسلامی هر نوع فعل حرام در ملاعام غیرقانونی و ممنوع است و مرتکب آن متخلف محسوب می‌شود و طبق قانون باید در باره او تصمیم گرفت. در این زمینه به این نکته باید اشاره کرد که هر انسانی یک حریم خصوصی دارد که هیچ کس حق تعرض به آن را ندارد. به عنوان مثال اگر کسی در چاردیواری منزل خویش کار حرامی مرتکب شد دیگران حق ندارند متعرض او شوند و یا دستگاه قضایی او را مجازات کند؛ اما اگر کسی حریم اجتماعی را زیر پا گذاشت و گناهی مرتکب شد دستگاه‌های ذیربط می‌توانند با او برخورد کنند، از این جهت که محیط اجتماع، حریم عمومی است و انجام تخلف در فضای اجتماعی زیر پا گذاشتن حقوق عمومی است.
۲. پوشش اسلامی از یک جهت موضوعی شخصی است و از یک جهت عمومی. از این جهت که وقتی فردی پا در اجتماع می‌گذارد تبدیل به موضوعی اجتماعی می‌شود. عدم رعایت پوشش اسلامی در جامعه موجب آسیب به اخلاق و روحیات سایر آحاد جامعه می‌شود و زمینه‌ساز فساد و بی‌بند و باری خواهد شد. از همین روی چنین رفتاری جرم قانونی محسوب می‌شود و فرد مجرم طبق قانون باید پاسخگوی رفتار خود باشد.
۳. امر به معروف و نهی از منکر از واجبات و تکالیف دینی است که عمل به آن بر همه آحاد جامعه با حفظ شرایط آن واجب است.
یکی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر از سوی مردم همین موضوع تذکر به کسانی است که رعایت شؤون اسلامی را نمی‌کنند. بدون تردید یکی از دلایل گسترش ناهنجاری‌ها در جامعه از جمله بی‌حجابی مردم مسلمان هستند که به این وظیفه دینی و شرعی خود عمل نمی‌کنند.
۴. امر به معروف و نهی از منکر علاوه بر آنکه یک وظیفه عمومی است یک وظیفه حکومتی نیز هست که کوتاهی از آن زیبنده نظام اسلامی نیست.
در این زمینه قرآن مجید می‌فرماید: الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّکَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ (حج/ ۴۱)
[همان کسانی که هر گاه در زمین به آن‌ها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می‌دارند، و زکات می‌دهند، و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند، و پایان همه کارها از آن خداست!].
خداوند در این آیه به صراحت اعلام می‌دارد که یکی از وظایف مؤمنان که در جوامع اسلامی به قدرت می‌رسند و حکومت را به دست می‌گیرند علاوه بر دو وظیفه دیگر، امر به معروف و نهی از منکر است.
امر به معروف و نهی از منکر مصادیق فراوانی دارد. توصیه مشفقانه به کسانی که حجاب اسلامی را در محیط اجتماع رعایت نمی‌کنند یکی از مصادیق این فریضه دینی است.
بنابراین گشت ارشاد پاسخ عملی به این آیه قرآن است که توسط حاکمان صورت می‌پذیرد.
۵. گشت ارشاد در راستای وظیفه‌ای که بر عهده دارد همان ارشاد و راهنمایی است؛ یعنی عمل به امر به معروف و نهی از منکر است. در انجام این وظیفه باید تمامی شروط امر به معروف و نهی از منکر رعایت شود. از جمله این شروط: رفتار توأم با مهربانی و بدون خشونت است، دیگر اینکه آمر به معروف و ناهی از منکر باید خود عامل به آن چیزی باشد که دیگران را به آن توصیه می‌کند. به هیچ وجه نباید افرادی که خود پایبند به اصول اخلاقی اسلام نیستند به عنوان وظیفه‌ای سازمانی این کار را انجام دهند. بدون تردید امر به معروف و نهی از منکر از سوی این‌ها نه تنها اثر مثبتی ندارد بلکه بازخورد منفی نیز خواهد داشت.
۷. امر به معروف و نهی از منکر برای انتقام یا مجازات نیست. برخی‌ها تصور می‌کنند در برخورد با یک خانم بی‌حجاب باید با برخورد تند کلامی یا رفتاری او را متوجه اشتباه خود کنند و به او بفهمانند که دیگر چنین تخلفی را مرتکب نشود در حالی که فلسفه اصلی امر به معروف و نهی از منکر هدایت فرد خاطی است. در این زمینه باید با مهربانی و حکمت و موعظه حسنه و سخن سدید و نیکو فرد خاطی را راهنمایی کرد.
۲۱۲۱۷
