به گزارش ایرنا، در خصوص نسبت کودک با اینترنت و فضای مجازی آنچه از اهمیتی انکارناپذیر و فزاینده برخوردار است به رسمیت شناختن این واقعیت است که کودکان عصر جدید فرزندان جهان سایبری هستند جهانی که با انقلاب ارتباطات و انفجار اطلاعات و تولید فناوری‌های نوین شناخته می شود.
تجربه ۲ سال آموزش مجازی در واقع ناگزیری از ورودی زودهنگام به فضای مجازی برای کودکان بود حتی خانواده هایی که سخت گیری و معیارهای خاصی برای فرزندان خود در زمینه ورود و دسترسی کودک خود به این فضا داشتند ناگزیر از پذیرش این ورود زودهنگام بودند.
حال همه کودکان کاربران با مهارت در سیرو گذر از موانع احتمالی این فضای گسترده ای هستند که پایانی بر آن نمی توان تصور کرد، پای صحبت بسیاری از والدین که می نشینی از نگرانی هایشان می گویند که کودکان خود با خیره شدن به صفحه گوشی های هوشمند ساعات طولانی از روز را سپری می کنند، در خانه، سفر و مهمانی یک حالت را وفادارند و آن هم اینکه حاضر به جدا شدن از گوشی‌های هوشمند نیستند.
در خصوص درماندگی و نگرانی مادران در برابر کودکان گوشی به دست می توان به صحبت های پروانه مادر یک کودک چهار ساله اشاره کرد که می گوید؛ حتی در مهمانی ها هم همه بچه ها گوشی های پدر و مادرهایشان را در دست دارند و با اینکه بچه ها در کنار هم هستند ولی همچنان با گوشی های موبایل سرگرم می شوند.
این مادر می گوید: کودک چهارساله او بازی هایی را دانلود کرده است که گاه با سرعت عمل یک مرحله آن را به پایان می‌رساند و هر وقت در زمان مشخص شده نتواند انجامش دهد به شدت خشمگین می شود و هر چیزی که جلو دستش باشد، پرت می کند.
زهرا مادر جوان دیگری که کودک پنج ساله اش بجز گوشی تمایل به هیچ بازی دیگری ندارد، می گوید: به سرعت از بازی ها خسته و عصبی می شود اما حاضر نیست بیخیال گوشی شود و با اینکه می گوید خسته شدم ولی گوشی را رها نمی کند.
این مادر می گوید: در مسافرت نیز داخل خودرو یا با رسیدن به مقصد که می تواند همراه با هیجان باشد، بعد از اندک زمانی مجدد به سمت گوشی بر می گردد.
فضایی مهیج و جذاب که شیرینی آن مانع از تمرکز آنها بر یادگیری مفاهیم آموزشی می شود، کارشناسان معتقدند باید خط قرمزها و حدودی برای این دنیای بی پایان مجازی برای کودکان در نظر گرفت، با یاددادن شیوه ها و رویه های استفاده هوشمند و بهینه از امکانات زندگی برخط که سبک غالب و جهان گیر زندگی در دنیای اینترنت است می توان از خطاها و خطرهای مواجه با آن کاست و بر ظرفیت ها و مزیت های آن افزود.
کودکان امروز انسان‌های بالغ فردا هستند که بیم این می رود اگر بایسته های رفتاری واقعی را نیاموزند با ابزارهای قدرت مندی که در دست دارند به خود و جامعه پیرامون شان آسیب بزنند، کارشناسان بر این نظر هستند که باید در این شیوه رفتاری تجدید نظر کرد و دوباره بچه ها را در گروه های چند نفری عضو کرد و لذت بازی های گروهی و کودکانه را به آنها بازگرداند که یکی از این شیوه ها مهدهای کودک هستند.
در این خصوص مسوول امور اجتماعی بهزیستی بروجرد می گوید: سازمان بهزیستی بنا بر وظایفی که دارد بر محتوای آموزشی مهدهای کودک نظارت دارد که این محتواهای آموزشی در هر مقطع سنی کودکان مهد از ۶ ماهگی تا ۶ سالگی تهیه و تدوین شده است.
مهین گودرزی افزود: کودکان در مهدها زندگی اجتماعی و در گروه بودن را برای اولین بار تجربه می کنند و بنا بر برنامه‌های آموزشی تدوین شده تمامی مهارتهای کلامی، غیرکلامی و حرکتی در آنها تقویت می شود و در کنار آن زندگی گروهی را که می تواند همراه با بازی های گروه هایی چند نفره باشد را یاد می گیرند.
مسوول امور اجتماعی اداره بهزیستی بروجرد گفت: مشارکت دادن کودکان در بازی های گروهی علاوه بر کمک به یادگیری و رعایت قوانین به تقویت احساس مسوولیت در کودکان کمک می کند بنا بر تحقیقات انجام شده کودکانی که بازی های گروهی را تجربه می کنند بیشتر احساس مسوولیت و اعتماد به نفس خواهند داشت.
گودرزی گفت: توجه به یادگیری فعال در سال‌های آغازین می‌تواند راهگشای یادگیری کودکان باشد و ساختار زندگی آینده آنها را پیش بینی کند بنابراین والدین و مربیان مهد کودک باید شیوه‌های بازی خلاقانه و یادگیری مشارکتی را به کودکان آموزش دهند و برای آنها زمان صرف کنند.
ایجاد توانایی های والدین برای حمایت از فرزندانشان نیز یک عنصر حیاتی برای امنیت آنلاین است، این بدان منظور نیست که مسوولیت حفاظت از کودکان را به تنهایی به عهده کودکان و والدین بگذاریم، بلکه باید سهم آنها را به عنوان یک واقعیت تشخیص دهیم.
ماهیت فضای اجتماعی ارائه شده توسط اینترنت و فهم این واقعیت که جوانان در کاوش و استفاده از آن موثر هستند به این معنی است که آنها باید درتدوین راه حل های کاهش خطرات پیشتاز باشند و همچنین والدین باید از ماهیت خطرات آگاه شده و تشویق شوند تا درک خود را از فعالیت های آنلاین جوانان بهبود بخشند.
فعال اجتماعی در این زمینه می گوید: شرط اول قدم در مسیر هرگونه سیاست گذاری، گردن نهادن مدیران و سیاست گذاران به این واقعیت است، گام دیگر، تدوین قوانین حقوقی علمی و روشن و برخوردار از ضمانت اجرایی است تا پشتوانه ای قدرتمند برای پیشبرد سیاست های معطوف به سرمایه گذاری در زمینه های مرتبط باشد.
سلمان احمدوند می افزاید: مهم تر از این ها، آموزش والدین برای راهبری کودکان و سرانجام تولید محتوای در خور برای آنها است، اینترنت به طور عام و حضور در جهان و فضای برساخته آن به طور خاص، شمشیری ۲ لبه نه فقط برای کودکان بلکه برای برای همه گروههای سنی و در همه جوامع است.
این پژوهشگر اجتماعی می گوید: بی گمان آسیب ها و مخاطرات آن در جوامعی که به جای مواجه علمی و روشمند با این پدیده در پی نادیده انگاشتن و پاک کردن صورت مسئله هستند، بسی افزون تر و پیچیده تر از کشورهایی است که با آری گفتن به تحولات دامن گستر و شتابناک جهان فناوری، خود را برای رویارویی با فراورده های ریز و درشت آن آماده می کنند.
کودکان و نوجوانان به اطلاعاتی در مورد خطرات و نحوه اجتناب از آنها و به مهارت هایی برای انتخاب آگاهانه در فعالیت های فضای مجازی نیاز دارند، این امر به دلیل خصوصی‌تر شدن استفاده از اینترنت و سیار شدن آن و استفاده از گوشی همراه به جای کامپیوتر (یعنی در فضاهای خصوصی کودکان، مانند اتاق‌خواب‌ها و محیط های کمتر قابل کنترل) و موارد دیگر اهمیت بیشتری پیدا می‌کند،
مکانیسم‌های حفاظت از کودکان باید شفاف، در دسترس و قابل اجرا باشند.
رییس انجمن جامعه شناسی لرستان می گوید: ضرر و زیان در کنارهم باید دیده شوند، باید بتوان ارزیابی درستی از استفاده یا عدم استفاده از یک پدیده داشت تفاوت های عمده ای بین ریسک و آسیب وجود دارد، و سیاست گذاران و والدین باید این ۲ مقوله را ازهم تفکیک کنند، مسلم است که هرنوع فعالیت مانند شنا کردن، دوچرخه سواری ممکن است خطراتی را در بر داشته باشد که منجر به آسیب به کودکان و نوجوانان نمی شود، ولی در مورد اینترنت برای کودکان ممکن است مزایایی به همراه داشته باشد اما خطراتی نیز در بر دارد که تفکیک و مرزکشیدن بین منافع و مضرات آن آسان نیست.
مجتبی ترکارانی افزود: نگرانی بیشتر والدین ارسال اطلاعات و تصاویر آنلاینی است که می تواند یک خطر بالقوه محسوب شود در حالی که خود جوانان یا کودکان معمولا چنین درکی از خطر ندارند، بنابراین درک گروههای مختلف از خطر و میزان ریسک می‌تواند باهم متفاوت باشد و باعث جهت گیری متفاوت آنها با موضوع شود.
رییس انجمن جامعه شناسی لرستان گفت: ما به طور معمول حفاظت از کودکان درفضای مجازی را مطرح می کنیم ولی کمتر به این نکته توجه داریم که بچه ها نیاز به رشد و تکامل شخصیتی دارند و رشد لزوما در فضای کاملا محافظت شده، میسر نیست و ضرورت دارد کودک در محیط واقعی و با وجود خطرات بالقوه هنر و توانایی مواجه با مسایل را بیاموزد.
این پژوهشگر اجتماعی افزود: نهادهای سیاستگذار در ایمن سازی فضای اینترنت برای کودکان باید مسوولانه و واقع گرایانه به موضوع کودکان توجه داشته باشند، واقعیت این است که بعد از وقوع کرونا و الزام آموزش مجازی دسترسی کودکان و نوجوانان به اینترنت به خصوص از طریق تلفن های همراه بسیار زیاد شده است، این دسترسی آسان بدون داشتن زیرساخت های آموزشی و خانوادگی باعث شده تا خطرات و آسیب های زیادی در مقابل کودکان قرار گیرد.
وی با بیان اینکه صرف فیلتر کردن سایت های خاص اعم از یوتیوب و سایر شبکه های اجتماعی کافی نیست، گفت: از آنجایی که امروزه کودکان ماهر شده اند و می توانند راه‌های میان بر پیدا کنند، بنابراین سیاستگذار نباید تنها به محدودیت فنی بسنده کند بلکه به روش‌های ایمن کردن کودکان در شرایط واقعی هم باید بیاندیشد.
ترکارانی با اشاره به اینکه تدوین قانون و یا محدودیت فنی در دسترسی به فضای مجازی کفایت نمی کند و بیشتر بار مسوولیت بر دوش خانواده ها گذاشته می شود، گفت: بسیاری از خانواده ها، توان، آگاهی و مهارت محافظت از فرزندانشان در فضای مجازی را ندارند و در نبود فضای فراغتی و تفریحی و بالارفتن هزینه ها و خطرات محیط های اجتماعی وقت آزاد فرزندانشان را با خرید یک گوشی پر می‌کنند.
وی گفت: تحقیقات مختلف نشان می‌دهد نقش گروههای همسالان در همفکری و تماس با کودک در مواقع خطر در فضای مجازی بیشتر از خانواده و گروههای مشاور شده است، به این معنا که کودکان در صورت خطر اول از همه دوستان خود را از خطر آگاه می کنند و از آنها مشورت می خواهند، بنابراین جدا از درست یا غلط بودن این کار باید به توزیع اطلاعات و اگاهی های درست در میان کودکان و نوجوانان و نقش حمایتی و توزیع کننده اطلاعات درست در بین مددکاران، مشاوران و معلمان و تولید محتواهای مناسب برای کودکان توجه بیشتری نمود.
این جامعه شناس تاکید کرد: دستورالعمل ها و آگاهی های داده شده به خانواده ها نباید صرفا در امر و نهی و توصیه های اخلاقی و اعتقادی خلاصه شود، این آگاهی رسانی باید متمرکز بر زمینه های واقعی در جامعه باشد، به این معنا که کودک و خانواده در وضعیت های واقعی اعم از آزارجنسی در فضای مجازی و یا پیشنهاد ارسال عکس و یا دیگر اطلاعات شخصی و یا تماس تصویری مورد راهنمایی قرار گرفته و به آنها گفته شود، درصورت داشتن مشکل با چه نهادهایی می‌توانند تماس بگیرند و اطمینان از اینکه در صورت اطلاع به نهادهای مشاوره ای و حمایتی مورد بازخواست قرار نخواهند گرفت.
وی افزود: بنابراین به جای سرزنش کردن کودکان و دادن حس گناه باید آنها را در موقعیت های مختلف بطور صحیح راهنمایی کنیم، همه گروههای درگیر در این مسئله باید به این موضوع بیاندیشند که فضای مجازی امر ناگریز جامعه ماست و کودکان ما ناگزیر در این فضا هستند ولی باید بتوانیم تامین کننده فضای امنی برای فرزندانمان در فضای مجازی باشیم و در کاهش خطرات و آسیب ها بکوشیم.
ترکارانی در خصوص برخی راهکارها یادآور شد: یک برنامه حفاظت جامع، مستلزم اقدامی است که شامل بازیگران متنوع دولتی و غیر دولتی در طیف وسیعی از حوزه ها باشد. این طراحی باید شامل؛ چارچوب قانونی برای تعریف کیفری
فعالیت ها، ظرفیت و توان محدود کردن و تعقیب نمودن سوء استفاده کنندگان بالقوه باشد.
این جامعه شناس گفت: از دیگر اهکارها، تقویت کار مشترک و همکاری بین بخشی نهادهای مرتبط با عدالت و رفاه اجتماعی مانند بهزیستی و دادگستری و سازمانهای حمایتی و انجمن های خیریه و مددکاری است، متخصصانی که با کودکان کار می کنند، مانند معلمان و مشاوران و کارشناسان حوزه های اسیب اجتماعی در مورد ماهیت خطر و آسیب در دنیای مجازی و اجرای اقداماتی برای حمایت از کودکان برای ایمن ماندن باید مورد آگاهی بخشی قرار گیرند.
با در نظر گرفتن پایان ناپذیر بودن فضای مجازی و ضرورت توجه به ورود بهینه و مورد نیاز در این دنیای گسترده باید نکاتی اساسی را مورد توجه قرار داد، با توجه به نقش محوری که بخش خصوصی و شرکت های فناوری اطلاعات در طراحی و هدایت اینترنت دارند، آنها نیز در کمک به هدف اجتماعی گسترده " ایمن تر کردن اینترنت برای کودکان و جوانان"نقش مهمی دارند و باید در این زمینه و تولید محتوا نواوری های مهمی ایجاد کنند. با شخصی‌ترو خصوصی شدن استفاده از اینترنت(استفاده از گوشی ها) و کمرنگ شدن نقش والدین یا معلمان مسوولیت بیشتری متوجه صنعت فناوری اطلاعات و شرکت های تابعه آن می‌شود تا خطراتی را که کودکان ممکن است با آن مواجه شوند، مدیریت کنند.
