عصر ایران؛ مهرداد خدیر- نخستین مراسم روز خبرنگار در دولت ابراهیم رییسی با تمام آیین‌هایی که به این مناسبت، در سال‌های گذشته دیده و در آنها حاضر بودم تفاوت داشت؛ نه طبعا هیچ شباهتی داشت به مراسمی که در دولت اصلاحات (خاتمی) برگزار می‌شد و نه آنچه در دولت مهرورزی (احمدی نژاد) می‌دیدیم و نه در دولت اعتدال (روحانی). نه چنان اصلاح‌طلبانه که برخی از سخنرانان وبرگزیدگان جشنواره مطبوعات را مثل سال 1379 از تالار وحدت به زندان ببرند!، نه چنان اصول‌گرایانه که رسانه‌های مستقل احساس غربت کنند و نه چنان که در اواخر دولت روحانی دیدیم منفعلانه تا اصلاح طلبان هم چوب را بخورند هم پیاز را.
مراسم امروز تنها به این خاطر متفاوت نبود که به جای 17 مرداد روز 23 مرداد برگزار شد که می‌دانیم 17 مرداد امسال با عاشورای حسینی مقارن بود و مجال برگزاری چنین آیینی فراهم نبود که ماهیت جشنی دارد فارغ از این که مناسبت آن شهادت یک خبرنگار است زیرا روز معلم که شیرینی پخش می‌کنند سالروز ترور مرحوم مطهری است.
در طول برنامه پرچم بنیاد رودکی در کنار پرچم ایران جلب توجه می کرد و دلم می‌خواست بپرسم شیر پاک خورده ها! اگر رودکی موردی ندارد - که ندارد- چرا اسم تالار را از رودکی به وحدت تغییر دادید و بعد ذیل بنیاد رودکی بردید؟ نام رودکی بر تالار بد است و بر بیناد، خوب؟! جدای این حاشیه اما 10 نکته دربارۀ این مراسم که تفاوت را نشان می‌دهد یا دست‌کم به نویسندۀ این سطور که در مراسم حاضر بود چنین احساسی دست داد از این قرار است:
1. هر چند تصویر شهید محمود صارمی خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی که 17 مرداد 1377 در حملۀ نیروهای طالبان به نمایندگی ایران در مزار شریف به شهدت رسید بر مونیتور بزرگ و جدید و بسیار چشم‌نواز و خمیدۀ تالار منقوش بود اما هیچ اشاره‌ای به طالبان نشد.
طالبان یک سال است که به قدرت بازگشته و هرچند هنوز جمهوری اسلامی ایران امارت اسلامی افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسد اما از الفاظ تند علیه طالبان خبری نیست و برگزاری مراسم در فضای محرم و یک هفته بعد از 17 مرداد نپرداختن به طالبان را توجیه می‌کرد. سخن‌گوی وزارت خارجه نیز به تازگی از تعبیر «سرپرستی افغانستان» استفاده می کند وطبیعی است که به سرپرستی همسایه نمی‌توان مانند سابق تاخت.
2. از "شیرین عاقله" خبرنگار الجزیره که به دست نیروهای اسراییلی کشته شد به عنوان خبرنگار شهید یاد شد. البته چون خانم بوده می گویند "شهیده" ولی در زبان فارسی لازم نیست صفت هم مانند موصوف مؤنث شود و از این رو برخی به جای "ایالات متحده"، می نویسند "ایالات متحد". شهید یا شهیده اما حجاب نداشت و خانم کنار دستی از اطلاق عنوان شهید به خانم بی‌حجاب و البته مسلمان متعجب بود.
آن قدر زنان بر اساس پوشش قضاوت شده‌اند که یک خبرنگار هم به جای این که بداند یا بخواهد بداند شیرین عاقله را کدام نادانی کشته به روسری نداشتن او و نمایش تصویر بزرگ روی مونیتور توجه می‌کرد.
3. هر چند چینش سخنرانان به گونه‌ای نبود که هیچ یک از رسانه‌های اصلاح طلب مشهور یا استادان ارتباطات، مجال سخن داشته باشند اما انصافا جَوّ هم بسته نبود و تعابیری چون «رکن چهارم دموکراسی» و«جامعه مدنی» را از زبان برخی از سخنرانان شنیدیم. البته همین که خود اهل رسانه سخن گفتند و اصحاب قدرت شنفتند و بییشتر برنامه به آنان اختصاص نداشت از تفاوت‌ها و تمایزها بود.
4. سخنان صادق امامی خبرنگار روزنامۀ فرهیختگان بسیار تکان‌دهنده بود. هم او که پارسال پتۀ آن نوجوان را که به عنوان قرارگاه جهادی شیادی کرده بود روی آب ریخت و به گزارش‌های افشاگرانه شهرت دارد اما گفت با قید وثیقه آزاد است و 50 شکایت علیه او طرح شده در حالی که گفته شده بود سوت‌زنی (افشاگری) مشمول جایزه خواهد بود نه محاکمه.
5. هر چند مجری برنامه (شهرام شکیبا- طنز پرداز مطبوعات و مجری تلویزیون) از حضار می‌خواست به خاطر محرم صلوات بفرستند اما نیمی از جمعیت وقتی به وجد می‌آمد دست می‌زد و البته این کف زدن‌ها در مقام تأیید سخن برخی از همکاران بود نه ابراز شادی و هنجار شکنی و عناد. همان‌گونه که جامعه دوپاره و دو قطبی شده این فضا را در این اجتماع هم می‌شد دید و البته چون شمار رسانه‌های حکومتی به مراتب بیشتر است انتظار می‌رفت در گفتمان و نمادها هم غالب باشند ولی چنین نبود. یک‌جا البته همه فارغ از گرایش و رسانه و شبه رسانه دست زدند و آن هم وقتی بود که وزیر صنعت، معدن و تجارت وعده داد که کمک هزینۀ 50 میلیون تومانی به خبرنگاران تعلق می‌گیرد و جزییات را البته اعلام نکرد.
پای پول که در میان باشد و خبر خوش، شادمانی را جز با دست زدن نمی توان ابراز کرد!
6. در میانۀ برنامه، تعزیه برگزار شد. کاری متفاوت و تلفیقی از هنر و آیین. شهرام شکیبا برای آن که دل خبرنگاران به قول خودش انتلکتوئل (روشن‌فکر) را به دست آورد گفت: پیتر بروک کارگردان بزرگ انگلیسی در سفر به ایران شیفتۀ تعزیه شده بود و آن را نمایش تئاتری اتفاقی در گذشتۀ بسیار دورتر توصیف کرده بود.
در توصیف تعزیه و به دست آوردن دل مخاطبانِ کمتر مذهبی اما نیاز به استناد به پیتربروک نبود و می‌توانست از بهرام بیضایی نام ببرد که عمری برای تعزیه وقت گذاشته و تحمل نشد و رفت. منتها در این صورت چه بسا خودش هم در تلویزیون تحمل نمی‌شد. با این وصف، در همین حد که گفت روزنامه‌نگار است و برای امرار معاش به تلویزیون رفته خوب است. محمد حسین میثاقی الگویی است برای هر مجری تا مثل او نباشد.
7. سخنان حامد هادیان خبرنگار بحران که از یک خبرگزاری اصول گرا به اوکراین اعزام شده بود هم قابل توجه بود. این که گفت اوکراین درهای کشور خود را به روی خبرنگاران گشود ولی روسیه بست. یادمان باشد در نگاه رسمی مقصر جنگ اوکراین، آمریکاست چون اوکراین را به سوی عضویت در ناتو هل داد و رییس جمهوری این کشور مقصر است که به جای دولت دست نشاندۀ مسکو روی کار آمد؛ با این نگاه دست خبرنگار خبرگزاری اصول‌گرا باز نیست.
هادیان اما موضوع بحث را تغییر داد و گفت: روابط عمومی‌ها جای خبرنگاران را در بحران‌ها گرفته‌اند و امکان پی‌گیری نمی‌دهند. هشدار او بسیار قابل توجه است.
8. اگر مجال گفت‌و‌گو با شهرام شکیبا بعد از مدت‌ها دست می‌داد می‌پرسیدم طبعا درآمد کار در تلویزیون به مراتب بیشتر ازمطبوعات و رسانه‌های مستقل است اما آیا می‌داند آثار خوب و طنزهای شیرین و شعرهای قوی او همه مربوط به قبل از همکاری با رسانه رسمی است؟ چرا تا می روند صدا وسیما این قدر ملاحظه کار می‌شوند؟ این تازه به کنار. چرا قلم آنان می‌خشکد؟ نگران تأثیر آن بر شغل خود هستند یا فضا تغییر می‌کند؟
9. ساسان شیخی هم که به نمایندگی از رسانه‌های محلی سخن گفت آه از دل حاضران برآمد. خاصه وقتی گفت شوهر خبرنگاری که دربارۀ یک شرکت هواپیمایی در هرمزگان گزارش درج کرده بود اخراج شده است. اینجاست که به اهمیت و ضرورت مصونیت روزنامه‌نگاران مانند قضات که دکتر مجید رضاییان بارها بر آن تأکید ورزیده بیشتر پی می‌بریم.
10. دست آخر این که هر چند چیدمان صحنه به گونه‌ای بود که فضای نواصول گرایانه درک و درج شود و کسی به یاد انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران نیفتد که 17 مرداد تنها سالگرد قتل محمود صارمی نیست. سیزدهمین سالگرد پلمب ساختمان انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران به عنوان آخرین اقدام ضد رسانۀ سعید مرتضوی نیز هست و خوش بختانه یکی از سخنرانان بر ضرورت تشکل‌های صنفی تأکید کرد. اگرچه انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران به عنوان تشکلی دموکراتیک پا گرفته اما جای ایران را نگرفته و اگر به من 30 ثانیه فرصت می‌دادند می گفتم: انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران را باز کنید.
درست است که چهره‌های تازه فراوان بودند و شمار شبه رسانه‌ها نیزافزایش یافته اما همین که در دولت نواصول گرایان هم روزخبرنگار برگزار می‌شود نشان می دهد سخن آرتور کوستلر درست است که آگاهی از آن دست مقولات است که نمی‌توان پس گرفت و از آن کاست.
