از ارسال کمک‌های بشردوستانه به نقاط مختلف دنیا تا میانجیگری برای حل بحران امنیت غذایی در جهان، از رسیدگی به وضعیت پناهجویان تا مبارزه با قاچاق مواد مخدر. به مناسبت روز جهانی بشردوستی در گفت‌وگو با استفان پریزنر، هماهنگ‌کننده مقیم سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران به بررسی نقش و عملکرد این سازمان بین‌المللی در ایران پرداخته شده است. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
* روز جهانی بشردوستی چیست و چرا سازمان ملل این روز را به این نام، نامگذاری کرده است؟
ما هر ساله در نوزدهم آگوست روز جهانی بشردوستی را گرامی می‌داریم. مناسبتی که باعث نامگذاری این روز شده در واقع یک مناسبت غم‌انگیز است. انفجار فاجعه‌بار یک بمب در هتل «کانال» بغداد در سال ۲۰۰۳ که باعث شد ۲۲ نفر از کارمندان سازمان ملل متحد از جمله سرجیو وی‌یرا دی‌ملو نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در عراق کشته شوند دلیل اصلی نامگذاری این روز است. من شخصا این روز را به خوبی به یاد می‌آورم. او (سرجیو وی‌یرا دی‌ملو) مردی بود که همه ما از او می‌آموختیم و چشم به او داشتیم. من در آن زمان یکی از کارمندان جوان سازمان ملل متحد بودم و بعضی از کسانی را که در ۱۹ آگوست ۲۰۰۳ کشته شدند، می‌شناختم. از آن روز، ما هر سال ۱۹ آگوست را گرامی می‌داریم تا هم فداکاری‌هایی را که فعالان در حوزه اقدامات بشردوستانه در تمام جهان انجام می‌دهند را گرامی داشته باشیم و هم تلاش‌ها و دستاوردهای فعالان در حوزه اقدامات بشردوستانه را جشن بگیریم.
* امسال سازمان ملل متحد در کارزار خود برای بزرگداشت روز جهانی بشردوستی از یک ضرب‌المثل که گویا ریشه آفریقایی دارد، استفاده کرده است: It Takes A Village To Raise a Child. معنا و مفهوم این جمله چیست؟
بله، امسال ما از هشتگ ItTakesAVillage# استفاده می‌کنیم تا روی تلاش‌ها و خدماتی که صدها هزار داوطلب و متخصص در حوزه اقدامات بشردوستانه ارایه می‌دهند تا بتوانند کمک‌های بشردوستانه را به دست میلیون‌ها نفر در سراسر جهان برسانند، نور بتابانیم. معنای واقعی این جمله این است که به‌طور معمول به حمایت و کمک ساختارهای حمایتی متعددی در حوزه‌های آموزش، بهداشت آب، غذا، سلامت و بسیاری از حوزه‌های دیگر در کنار کمک کارشناسان و متخصصان در حوزه‌های مختلف نیاز است که بتوان یک بسته حمایتی مناسب برای کسانی که نیاز به کمک دارند و تعدادشان نیز متاسفانه رو به افزایش است، آماده کرد. ما دیگران را تشویق می‌کنیم تا در این کارزار با هشتگ ItTakesAVillage# مشارکت داشته باشند تا بتوانیم بهتر از گذشته تلاش‌های فعالان حوزه اقدامات بشردوستانه را به تصویر بکشیم.
* در حال حاضر در کدام مناطق جهان، بیشترین نیاز به اقدامات بشردوستانه وجود دارد و کدام مناطق خطرناک‌ترین مناطق برای فعالان این حوزه هستند؟
اگر بخواهیم از همسایگان ایران شروع کنیم، باید بگویم همه ما می‌دانیم که افغانستان کشوری است که نیاز زیادی به کمک‌های بشردوستانه در حوزه‌های مختلف دارد. سال گذشته، ۱۷.۷ میلیون نفر از مردم این کشور واجد دریافت کمک‌های بشردوستانه تشخیص داده شدند و تقریبا ۱۷.۵ میلیون نفر از آنها کمک‌های بشردوستانه دریافت کردند. کشورهای دیگری هستند که نیاز زیادی به کمک‌های بشردوستانه دارند، ازجمله سودان جنوبی، یمن، سوریه، اتیوپی و اوکراین. اگر بخواهیم از آمارها و حجم کمک‌های بشردوستانه حرف بزنیم، باید بگویم بر اساس تخمین‌ها در سال ۲۰۲۱، بیش از ۲۳۵ میلیون نفر در جهان به این کمک‌ها نیاز داشتند و این رقم در سال ۲۰۲۲ با افزایشی قابل توجه به عدد ۲۷۴ میلیون نفر خواهد رسید. هدف سازمان ملل متحد امسال کمک به ۱۸۳ میلیون نفر در ۶۳ کشور است. این مجموع طرح‌هایی است که برای کمک‌های بشردوستانه در سازمان ملل متحد وجود دارد و چرا این مساله مهم است؟ به خاطر اینکه ما در دورانی قرار داریم که دلایل زیادی برای بحران‌های انسانی وجود دارد؛ دلایل طبیعی مانند تغییرات اقلیمی و دلایل دیگر نظیر درگیری‌ها و تقابل‌ها در جهان. به همین دلیل هر روز بر تعداد مردم نیازمند به دریافت کمک‌های بشردوستانه بیشتر می‌شود.
* هدف سازمان ملل متحد از نامگذاری این روز چیست؟ دقیقا چه پیامی می‌خواهید منتقل شود؟
هدف ما این است که به فعالیت‌های بسیاری که به صورت روزمره انجام می‌گیرد و معمولا دیده نمی‌شود، نور بتابانیم. هدف ما تبلیغ یا دیده شدن نیست، اما یک‌بار در سال خوب است که راجع به حجم فعالیت‌هایی که صورت می‌گیرد، صحبت کنیم و کسانی که جان‌شان را در مسیر اقدامات بشر دوستانه از دست داده‌اند یا جان‌شان را به خطر انداخته‌اند، گرامی بداریم. ما می‌خواهیم به جهان، اهمیت کمک‌های بشردوستانه را نشان دهیم.
* شما از افزایش تعداد کسانی که به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند، صحبت کردید و دلایلی را برشمردید. اصلی‌ترین دلیل این مساله در سال ۲۰۲۲ چیست؟ آیا جنگ اوکراین در این زمینه موثر بود؟
دلایل زیادی وجود دارد. تنها یک دلیل نیست و اوکراین هم تنها بحران حال حاضر نیست. ما با مشکلات طبیعی مواجه هستیم که کشورهای زیادی را درگیر کرده.از طرفی میلیون‌ها نفر در جهان در خطر گرسنگی قرار دارند. دلیل بعضی از آنها تغییرات اقلیمی و دلیل برخی دیگر تقابل‌ها و درگیری‌هاست. ما با طوفان، سیل، زلزله و بسیاری خطرات دیگر نیز مواجه هستیم که زمینه را برای افزایش تعداد کسانی که نیاز به کمک‌های بشردوستانه دارند، فراهم می‌کند.
* اخیرا سازمان ملل متحد به همراه ترکیه نقش بسیار مهمی در انعقاد توافق صادرات غلات میان روسیه و اوکراین ایفا کرد. آیا ابتکارهای دیگری هم برای حل بحران غذایی ناشی از جنگ اوکراین در جریان است؟
این توافق یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شود. تعداد زیادی ابتکار وجود دارد که از سوی دبیرکل سازمان ملل متحد پیگیری می‌شود و نیاز است که آژانس‌های زیادی از سازمان ملل متحد که در زمینه اقدامات بشردوستانه فعالیت می‌کنند، گرد هم آیند تا ابتکارها به نتیجه برسند. درباره این توافق خاص نیز آژانس‌های زیادی از جمله OCHA (دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد) و برنامه جهانی غذا گرد هم آمدند تا این توافق مهم برای صادرات غله از اوکراین و رساندن آنها به دست ده‌ها میلیون نفر از مردم جهان که به آن نیاز دارند، به ثمر برسد.
* شما هماهنگ‌کننده مقیم سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران هستید. اجازه دهید در موضوع ایران نیز سوالاتی را مطرح کنم. یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در سال جاری در روابط سازمان ملل متحد و ایران اتفاق افتاد، سفر یک گزارشگر ویژه سازمان ملل به ایران پس از ۱۷ سال بود. ارزیابی شما از سفر خانم آلنا دوهان چه بود؟
بگذارید پیش از پرداختن به این موضوع نکته‌ای را درباره ایران و فعالیت‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد بگویم. حدودا بیش از نیمی از بودجه ما به‌طور سالانه صرف اقدامات بشردوستانه در ایران و به خصوص پناهجویان افغانستانی در این کشور می‌شود. خب شما می‌توانید تصور کنید که با حوادثی که سال گذشته در افغانستان رخ داد حجم کمک‌ها به پناهجویان افغانستانی چقدر افزایش یافت. ایران میزبان تعداد زیادی از پناهجویان افغانستانی است و ما از ایران تقدیر می‌کنیم که برای مدتی طولانی میزبان مردم افغانستان بوده است. می‌خواهم بگویم در ایران، مساله اقدامات بشردوستانه بخش مهمی از اقدامات سازمان ملل متحد است.
حالا به سوال شما درباره آلنا دوهان بازگردیم. آلنا دوهان به دعوت دولت جمهوری اسلامی ایران به اینجا آمد تا اثرات منفی تحریم بر حقوق بشر را بررسی کند. او یک کارشناس مستقل است و به عنوان گزارشگر ویژه در امور تاثیر منفی اقدامات یک‌جانبه قهرآمیز بر بهره‌مندی از حقوق بشر فعالیت می‌کند. دفتر سازمان ملل متحد در ایران پشتیبانی از سفر او را بر عهده داشت و گزارش او گزارش کاملا مستقلی به حساب می‌آید. این گزارش توانست روی اثرات تحریم‌ها نور بتاباند. حالا نقش ما به عنوان سازمان ملل متحد این است که به دولت کمک کنیم از اثرات تحریم بر مسائل بشردوستانه بکاهد. برای نمونه ما می‌دانیم تحریم اثراتی روی موجود بودن دارو در کشور ایران داشته و آژانس‌های سازمان‌های ملل متحد در مقاطع مختلف به تامین این داروها کمک کرده‌اند. یک نمونه از این کمک‌ها، موضوع کودکان با بیماری پوستی پروانه‌ای (EB) یا اپیدرمولایزیس بولوزا بود که یونیسف انتقال بانداژهای لازم برای این بیماران را تسهیل کرد.
* شما حتما می‌دانید که بعد از این سفر اتهاماتی مطرح شد و برخی اشخاص و رسانه‌ها عنوان کردند که خانم دوهان از دولت‌هایی نظیر بلاروس و چین کمک مالی دریافت می‌کند و این کمک‌ها در نتیجه گزارش او تاثیرگذار است. واکنش شما به این اتهامات چیست؟
موضع ما این است که او یک کارشناس کاملا مستقل است. نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد به‌طور معمول از کشورهای مختلف کمک مالی دریافت می‌کنند و این اتهام که ارتباطی بین این کمک‌های مالی و دیدگاه‌های خانم دوهان وجود دارد از دید ما بی‌اساس است.
* یکی از جنبه‌های همکاری سازمان ملل متحد، موضوع تغییرات اقلیمی بود. بعد از برجام ما شاهد گشایش‌هایی در این زمینه بودیم و همکاری‌های خوبی در پروژه‌هایی مثل احیای دریاچه ارومیه صورت گرفت، اما بعد از خروج ایالات متحده از برجام، این همکاری‌ها دچار مشکل شد و تامین مالی پروژه‌ها صورت نگرفت. دلیل این موضوع چیست؟ آیا سازمان ملل خود را متعهد به اجرای تحریم‌های یک‌جانبه امریکا می‌دید؟
در مرحله اول باید بگویم که مقابله با تغییرات اقلیمی یکی از اولویت‌های سازمان ملل متحد است. این موضوع یکی از مسائلی است که در سطح دبیرکل سازمان ملل متحد پیگیری می‌شود. ما خوشحالیم که در ایران نیز در این زمینه تلاش‌های خوبی انجام داده‌ایم و البته کارهای زیادی باقی مانده که باید انجام شود. ما در حال پیشبرد یک چارچوب همکاری مذاکره شده با دولت ایران هستیم که قرار است از ژانویه ۲۰۲۳ اجرایی شود و تغییرات اقلیمی یکی از بخش‌های مهم آن است ما مطمئن هستیم که می‌توانیم منابع لازم برای پیشبرد این مساله را به دست بیاوریم. سازمان ملل متحد به تلاش‌های خود در راستای حمایت از ایران در این زمینه ادامه خواهد داد.
* سوالم را تکرار می‌کنم. مشخصا دلیل کاهش این حمایت‌ها در دوره پس از برجام چه بود؟
خب مشخصا تامین منابع برای سازمان ملل متحد یک مساله جدی است . ما همیشه خواستار منابع بیشتر بودیم، زیرا اهداف بزرگی داریم. امیدواریم که مذاکرات برجام به نتیجه برسد و در نتیجه آن بتوانیم منابع بیشتری را به داخل کشور بیاوریم و در موارد مختلف به ویژه تغییرات اقلیمی هزینه کنیم.
* شما گفتید همکاری‌های جدیدی از ژانویه ۲۰۲۳ آغاز خواهد شد. این همکاری‌ها در چه زمینه‌ای آغاز خواهد شد؟
چارچوب همکاری‌ها نهایی شده و در ماه‌های آینده اخبار تکمیلی اعلام خواهد شد. ما امیدواریم که به زودی اسناد این همکاری‌ها به امضا برسد، اما چیزی که می‌توانم درباره این همکاری‌ها بگویم، این است که بر ۵ پایه استوار است؛ یکی از آنها تاب‌آوری اجتماعی-اقتصادی برای کاهش فقر است، مورد دیگر در مساله بهداشت است که از زمان شیوع پاندمی کووید ۱۹ اهمیتی دوچندان یافته، مورد سوم محیط زیست است. تغییرات اقلیمی بخش مهمی از اقدامات در این حوزه است، اما به‌طور مثال موضوعاتی مانند حفظ منابع طبیعی و مدیریت پسماند نیز حایز اهمیت است. مورد چهارم همکاری در زمینه کنترل مواد مخدر است و مورد پنجم بحث کاهش ریسک و مدیریت سوانح است. این کاهش ریسک به پیش‌بینی خطرات نظیر زلزله بازمی‌گردد و اقداماتی که می‌توان برای کاهش اثرات آن صورت داد.
* در ابتدای گفت‌وگو و صحبت‌های‌تان درباره ایران به موضوع پناهجویان افغانستانی اشاره کردید. به ویژه بعد از سقوط کابل در سال گذشته، گمانه‌زنی‌های زیادی در این باره مطرح شد. آیا آمار روشنی از جمعیت پناهجویان افغانستانی حاضر در ایران وجود دارد؟
آمارهای ما بیشتر از آمارهای دولتی ایران احصا شده. تا پایان سال گذشته میلادی ۵۰۰ هزار نفر پناهجو از مرز گذشتند و به حدود ۳.۵ میلیون شهروند افغانستانی که از قبل در داخل ایران سکونت داشتند، اضافه شدند. از این تعداد، ۷۸۰ هزار نفر دارای کارت آمایش هستند که به عنوان پناهنده شناخته می‌شوند. این جمعیت یکی از اهداف کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد است.
*در سال‌های اخیر ایران در پرداخت حق عضویت سازمان ملل متحد دچار مشکل شده. آیا راه‌حلی برای عدم تکرار این مساله پیدا شده؟
متاسفانه این موضوع یکی از جنبه‌های منفی تحریم‌هاست که مسائل بانکی را با چالش‌های متعددی روبه‌رو کرده است.ما در حال همکاری با دولت ایران هستیم که راهی برای حل این مشکل و پرداخت به موقع حق عضویت پیدا کنیم.
۳۱۱۳۱۱
