همشهری آنلاین - سحر جعفریان: اواسط دوره قاجار که محدوده بازار بزرگ تهران در حال گسترش بود، «حاج علیخان مقدم مراغه‌ای» ملقب به «حاجب‌الدوله» که بیشتر با لقب «علیخان فراشباشی» یا همان قاتل امیرکبیر معروف بود ، تیمچه حاجب الدوله را می‌سازد تا به رسم نیاکان خود از بازار و تجارت، دور نیفتد. تیمچه‌ای که از ابتدا به مرکزی برای فعالیت کتاب‌فروشان تبدیل شد. «میرمحمدعلی شیرازی» از نخستین کسانی بود که حدود سال‌های ۱۲۷۰ کتابفروشی کوچک خود را در این تیمچه تاسیس کرد تا از پیشگامان نشر و فروش کتاب به ویژه کتاب‌های مذهبی باشد. طولی نکشید که به سبب همین پیشگامی، بین اهالی بازار، با کنیه «کتابچی» شناخته شد. کنیه و شهرتی که پای شاه مملکت، ناصرالدین شاه قاجرا را به مغازه‌اش برای خرید چندین جلد کتاب مذهبی، باز کرد. این خاطره‌ای است که میرمحمدعلی کتابچی به عنوان پیشگام و خادم نشر ایران برای ۳ فرزند خود با نام‌های «سیدحسین»، «سیدمحمود» و «سیداحمد» تعریف کرده و به تاکید تاریخ‌نویسان و تهران‌پژوهان، بخشی از هویت شهر محسوب می‌شود.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
از واردات تا انتشارات
آن سال‌ها که هنوز خبری از صنعت چاپ نبود، میر محمدعلی کتابچی، کتاب‌ها را با دشواری فراوان از هند و پاکستان، وارد ایران می‌کرد. واردات با کشتی که مسیرش از بندرعباس به شیراز و در نهایت تهران و تیمچه حاجب‌الدوله بود. با متداول شدن چاپ سنتی یا سنگی، واردات نیز کم رنگ شد. نخستین انتشارات پایتخت که نام «اسلامیه» را برای خود انتخاب کرده بود در دوره پهلوی با توجه به شهرسازی‌های نوین و عرصه‌گشایی‌های معاصر، به ترتیب در محدوده خیابان‌های ناصرخسرو، باب همایون و ۱۵ خرداد جابه جا شد. در حال حاضر نیز می‌توانید این کتابفروشی قدیمی را با همان شکل و شمایل نخستین در خیابان ۱۵ خرداد، جنب بازار آهنگران پیدا کنید. کتابفروشی شناخته شده‌ای که درب مشبک کهنه و قفسه‌های چوب بلوطش در کنار هزاران جلد کتاب نفیس، فاخر، گران قیمت و کمیاب، دیدنی است.
