شاید یکی از مهمترین محور‌های مهم در بودجه ۱۴۰۰ بعد از حذف ارز ترجیحی و تک نرخی کردن آن و همچنین تعیین درآمدهای نفتی، موضوع یارانه ها باشد که با مصوبات اخیر کمیسیون تلفیق بازار آن بیش از پیش داغ شده است.
یکسان سازی در تخصیص مبلغ یارانه به اقشار مختلف همواره مورد بحث بوده که حالا خبر دو سقفی شدن یارانه‌ها در خلال بررسی‌های کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ به گوش می رسد. پای افزایش یارانه‌ها که به میان آمد، دوسقفی شدن پرداخت یارانه‌ها هم مطرح شد و دیگر قرار نیست همه یکسان یارانه دریافت کنند. شاید تفکیک یاره بگیران اقدام مثبتی باشد، اما مشخص شدن محل تامین افزایش مبلغ یارانه ها از بحث های پر چالشی بوده که در این زمینه مطرح است.
البته ناگفته نماند موضوع حذف سه دهک بالای جامعه سالهاست مطرح شده که به دلایل نامعلوم یا به عبارت بهتر سهل انگاری دولت و مجلس هیچ وقت اجرایی نشده است. قانونی که اجرایی شدن آن کمک زیادی به از بین رفتن شکاف طبقاتی کرده و توزیع عادلانه ثروت و منابع را در جامعه محقق می کند.
بالاخره ۱۴۰۰ یارانه دهک‌های اول حذف می‌شود؟
اخیرا با تصمیم کمیسیون تلفیق بودجه مجلس مبنی بر تفکیک یارانه بگیران، یا باید فهرستی جداگانه برای تفکیک یارانه‌بگیران تعریف شود که یارانه نقدی کمتری، نسبت به مددجویان بهزیستی و کمیته امداد و البته یارانه بیشتری نسبت به افراد عادی خواهند گرفت یا اینکه این افراد هم به فهرست مددجویان اضافه خواهند شد.سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه در این باره می گوید: یارانه نقدی در دو سقف پرداخت خواهد شد، به این صورت که ۵۸ میلیون نفر یک مبلغ و از ۵۸ میلیون نفر تا ۸۰ میلیون نفر مبلغ کمتری یارانه دریافت می‌کنند.
نباید همه مردم یارانه دریافت کنند
برخی نمایندگان معتقدند نباید همه مردم یارانه دریافت کنند. قانون هدفمندی یارانه‌ها با هدف کمک به اقشار کم درآمد جامعه به تصویب رسید، اما متاسفانه این قانون به خوبی اجرایی نشد نباید همه مردم یارانه دریافت کنند و لازم است که یارانه دهک‌های بالای جامعه حذف شود.
تخصیص ارز ترجیحی ضربه زدن به تولید و متناقض با سیاست‌های توسعه
محمدرضا یزدی زاده تحلیلگر و کارشناس مسائل اقتصادی درباره افزایش یارانه‌ها در بودجه سال ۱۴۰۰ اظهار کرد: در رابطه با یارانه وارداتی کالا‌های اساسی این عنوان به تنهایی آنقدر تناقض با منافع کشور را نشان می‌دهد که نیازی به اعتراض به حذف ندارد.
او ادامه داد: اگر یارانه را به کالای اساسی تخصیص می‌دهیم و اعتقاد داریم که آن کالا نیاز اساسی است قطعا تخصیص یارانه و ارز ارزان برای واردات آن کالا و در نتیجه ضربه زدن به تولید داخلی کاری متناقض با اهداف و سیاست‌های توسعه کشور است.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: اگر کالایی اساسی است که باید به سمت تولید آن برویم یا اگر قرار است تولید کننده باشیم، نمی‌توان از تولید کننده توقع تولید داشت و در مقابل دولت با تخصیص ارز دولتی و ارزان قیمت دیگران وارد کنند و با تولید کننده رقابت کنند.
یزدی زاده تصریح کرد: اینکه در تولید کالا‌های اساسی به جایگاهی دست نیافته ایم، اینکه رهبر انقلاب در مورد نهاده‌های دامی و امنیت غذایی را مطرح می‌کنند ناشی از دغدغه ایشان از وضعیت نابسامان و حمایت‌های افراطی که صورت گرفته بوده است.
او گفت: نمی‌توان انتظار داشت که به کالایی ارز ترجیحی تخصیص داده شود و همان کالا در داخل تولید شود. در این رابطه هدفی که مطرح می‌شود حمایت از حقوق مصرف کننده است. در رابطه با تولید داخلی کشور امکان کنترل سیستم توزیع را ندارد.
او همچنین ادامه داد: فرایند غلط دسترسی به محصولات کشاورزی مصداق بارز در این زمینه است. کشاورز به اصطلاح سر زمین محصول خود را کیلویی دو هزار تومان به فروش می‌رساند، اما دست مصرف کننده به مبلغ بالایی می‌رسد.
کارشناس ارشد مسائل اقتصادی گفت: فرض را بر این می‌گذارند که کالای خارجی را با ارز ترجیحی وارد می کنند تا به سفره معیشت مردم کمک کنند اما منافع حاصل از این واردات بعلاوه ضربه‌هایی که به بدنه تولید وارد می‌کند، بیش از هر چیزی مصرف کننده را آزار می دهد.
تورم موجود در کشور ناشی از سیاست های غلط است نه نقدینگی
او افزود: اگر هدف سرکوب مصرف کننده است ابزار آن نابودی تولید نیست. بلکه ابزار آن تقویت بخش دلالی و ایجاد رانت در کشور است. سیستم پرداخت قطعی یارانه قطعا بهترین روش حمایتی است برخی ادعا می‌کنند تورم ایجاد می‌شود، تورم امری نبوده که بخواهد ایجاد بشود بلکه وجود داشته و میزان آن کم هم نبوده تورم موجود در کشور ناشی از سیاست‌های اشتباه بوده است.
او بیان کرد: مرغ کیلویی ۳۵ هزار تومان با ارز ۴۲۰۰ تومان همخوانی ندارد؛ پس نشان می‌دهد تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی سیاستی شکست خورده است. این سیاست نه تنها در زمینه حمایت از مصرف کننده و کنترل تورم شکست خورده است بلکه مهمترین ضربه را به بدنه تولید داخل زده است.
قیمت هیچ کالایی را نمی‌توان به طور دستوری کنترل کرد
یزدی زاده تصریح کرد: رئیس مجلس گفته است قیمت هیچ کالایی را نمی‌توان به طور دستوری کنترل کرد. قیمت ناشی از عرضه و تقاضاست اگر به دنبال کنترل قیمت هر کالایی هستیم باید عرضه و تقاضا را مدیریت کنیم و از طریق مدیریت عرضه و تقاضا باید قیمت‌ها کنترل شوند.
او در پایان یادآورشد: نرخ ارز در بازار اگر بالاست تقاضای بسیاری ایجاد شده است. دلیل بالا بودن نرخ طلا هم ایجاد تقاضا‌های غیر واقعی است. طلا در کشور ما وسیله ای برای فرار مالیاتی، رشوه و پولشویی شده است.
افزایش نقدینگی و تورم نتیجه نبود هوشمندسازی کامل نظام رفاه کشور
ایمان اسلامیان کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به مطرح شدن افزایش یارانه‌ها در کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ اظهار کرد: باید از چند جنبه به این موضوع نگاه کرد موضوعی که در کمیسیون تلفیق بررسی شده در بعد منابعی در نظر گرفته شده و ممکن است محقق نشود، ولی از جنبه هزینه‌ها وقتی یارانه‌ای مقرر و مصوب شود تکلیفی برای دولت و انتظاری برای عموم جامعه برای دریافت آن ایجاد می‌شود که باید جدی به آن نگاه کرد.
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: تا زمان هوشمندسازی کامل نظام رفاه کشور و تعیین دقیق افرادی که نیازمند به یارانه هستند یارانه‌های این چنینی نه تنها منجر به افزایش رفاه نمی‌شود بلکه حتی باید با افزایش نقدینگی منجر به تورم و گرانی می‌شود.
اهداف مجلس با وجود خوش نیتی منجر به کوچک شدن سفره مردم می شود
اسلامیان افزود: بیشتر از آن پولی که به عنوان یارانه به افراد پرداخت می‌شود سفره مردم در پی گرانی‌ها کوچکتر خواهد شد. طرح‌های این چنینی مجلس که با هدف اصلاح انجام می‌شوند به دنبال معیشت مردم است، ولی در نهایت این گونه طرح‌ها تاثیر منفی بر روی سطح معیشت و رفاه جامعه خواهد گذاشت و اهداف مجلس با وجود خوش نیتی در این موضوع محقق نخواهد شد.
تبدیل یارانه از نقدی به بسته‌های حمایتی و اعتباری
این تحلیلگر مسائل اقتصادی تصریح کرد: نکته دیگر اینکه بهتر است یارانه‌ها از حالت پرداخت وجه نقدی خارج شده و به صورت غیر نقدی، بسته‌های حمایتی و اعتباری تبدیل تخصیص یابد.
اسلامیان در پایان یادآور شد: بسیاری از افرادی که یارانه نقدی به آنها پرداخت می‌شود این مبلغ در سبد درآمد و هزینه آنها عددی نیست و منابعی است که می‌توان گفت به هدر می‌رود.می‌توان از اینگونه یارانه‌ها به عنوان یارانه‌های بی دلیل و و بیهوده در نظر گرفته شود که آثار و تبعات منفی آنها بیشتر از بعد حمایتی تاثیرگذار است.
نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور بارها قبل از تغییرات کلان در سطح بودجه سال آتی از حمایت ها ویژه کرونایی و همچنین پابرجا ماندن یارانه در بودجه سخن گفته بود اما به نظر می رسد باید منتظر ساختاری جدید از یارانه ها در سال آتی که سال پایانی دولت است باشیم. البته ناگفته نماند که انتظارات عمومی جامعه قبل از پرداخت انواع یارانه، کنترل قیمت ها و کاهش نرخ تورم اقلام معیشتی است.
