برخلاف باور عمومی, ترکیه نه تنها یک کشور غنی از لحاظ منابع آبی نیست بلکه بالعکس ترکیه به ازای ۵۱۹ متر مکعب آب برای هر نفر جزو کشورهای معضل دار در این زمینه نیز می باشد.
جمعیت ترکیه طبق پیش بینی ها تا سال ۲۰۳۰ میلادی به ۱۰۰ میلیون نفر افزایش خواهد یافت و میزان متوسط آب شیرین به ازای هر فرد به ۱۲۰ متر مکعب کاهش خواهد یافت و این نیز ترکیه را جزو کشورهای فقیر از لحاظ منابع آب شیرین قرار خواهد داد.
منطبق با گزارشی که در ماه دسامبر سال ۲۰۲۰ میلادی از سوی شرکت سهامی عام بازارهای انرژی منتشر شده بود میزان آب در ۶۸ سد ترکیه در مناطق غرب مدیترانه، غرب دریای سیاه، مرمره بین سه الی ۹ درصد می باشد و در سدهای شرق دریای سیاه و حوزه دریاچه وان نیز کم میباشد.
دنیز آتاچ از کارشناسان آب در این زمینه می گوید: مساله اصلی ترکیه در حال حاضر در کلان شهرهای استانبول، ازمیر و آنکارا و میزان اندک آب در سدهای تامین کننده آب شرب این شهرها است.
به گفته آتاچ در سال ۲۰۲۰ میلادی به دلیل شیوع بیماری کووید ۱۹ میزان استفاده از آب در سطح ترکیه نسبت به سالهای گذشته بسیار افزایش یافت و به موازات این روند افزایشی مصرف کاهش نزولات آسمانی اتفاق افتاد که در نتیجه در سالهای اخیر میزان آب در سدها نیز کاهش یافت.
میزان بارش بارش در فصل پاییز در ترکیه نسبت به متوسط بارشهای هر سال ۱۱ درصد کاهش داشت و این مساله در سطح ترکیه صادق بود و منحصر به یک منطقه نبود. گفته می شود پاییز امسال کم باران ترین پاییز در طول ۴۰ سل گذشته بود.
استاد سابق دانشگاه بغازایچی استانبول و عضو انجمن محیط زیست تما، پروفسور مراد ترکش در تشریح وضعیت بی آبی موجود در ترکیه می گوید: ترکیه با خشکسالی مواجه است.
وی با اشاره به اینکه در شهرهای مناطق غربی ترکیه و استانبول احتمال بارش برف در سالجاری بسیار اندک است، گفت: در صورت بارش برف این برف در شهرها به دلیل گرمای موجود شهرها و اتمسفر گرم به سرعت آب خواهد شد .
پروفسور ترکش با اشاره به اینکه از لحاظ مصرف آب، میزان آب مصرفی در کشت و کشاورزش در راس قرار دارد گفت: قریب به ۷۱ درصد آب مصرفی ترکیه در بخش کشاورزش مصرف می شود و این مساله تاثیری منفی در منابع آب ترکیه دارد.
ترکش با تاکید بر اینکه بدون تغییرات جدی در سیستمهای آبیاری کشاورزی ترکیه امکان حل این معضل موجود نخواهد بود گفت: برای استفاده بهینه از منابع آب در تمامی زمینه ها باید طرحهای میان مدت و درازمدت ارایه کرد و به جد آنها را بکار بست.
در حال حاضر بسیاری از شهرهای بزرگ ترکیه همانند آنکارا، ازمیر، بورسا ، قونیه و ادرنه با معضل کم آبی مواجه هستند ولی معضل کم آبی در این شهرها به اندازه کلان شهر استانبول که بیش از ۱۵ میلیون جمعیت دارد توجه افکار عمومی را جلب نکرده است.
استانبول علاوه بر اینکه پرجمعیت ترین شهر ترکیه است قطب بخشهای صنایع، خدمات، مالی، گردشگری این کشور نیز می باشد.
اتاق های مهندسین و معماران و شیمیدانان ترکیه در ماه گذشته با انتشار گزارشی در مورد وضعت کم آبی استانبول نوشتند، به دلیل اینکه آبگیری در سد ملن هنوز آغاز نشده ، استانبول با خطر بزرگی در زمینه کم آبی مواجه است. در گزارش با اشاره به اینکه به دلیل کووید ۱۹ میزان مصرف آب افزایش یافته و سال ۲۰۲۰ نیز سالی کم آب بود، پیش بینی شده که کم آبی در سال ۲۰۲۱ نیز ادامه خواهد داشت و در صورت عدم اتخاذ تدابیر جدی این مساله به صورت یک آفت طبیعی می تواند دربیاید.
در گزارش با اشاره به برگزاری مناقصه برای سد ملن در سال ۲۰۰۰ میلادی بر این نکته که این طرح سالها قبل می بایست تمام می شد و بهره برداری از آن آغاز می گردید، آمده است: مصرف روزانه آب استانبول امروز سه میلیون متر مکعب است و قریب به ۱.۵ میلیون متر مکعب از این میزان از بخش اول طرح ملن و یشیل چای تامین می شودو مابقی این میزان از منابع سابق آب استانبول تامین میشود. منطبق با این گزارش که یک ماه قبل منتشر شد در آن زمان ۲۳ درصد ظرفیت سدهای استانبول پر بود و بدلیل اینکه در طول یک ماه گذشته برف و بارانی در استانبول نباریده این ظرفیت در حال حاصر بسییار کمتر می باشد.
در گزارش یاد شده ماههای ژانویه و فوریه ماههایی که در آنها بدلیل نزولات آسمانی امکان پر شدن ظرفیت سدها موجود است، یاد شده و آمده است: بدلیل کاهش بیش از حد ظرفیت آب در سدها حتی اگر در سال جاری شاهد بارشهای خوب نزولات آسمانی نیز باشیم میزان آب سدها در سال ۲۰۲۱ افزایش چندانی نخواهد یافت .
این گزارش تشویق برای کاهش میزان مصرف آب را مهمترین عامل در مقابله با روند فعلی ارزیابی کرده و آورده است: در حال حاضر می باید شستن قالی، خودروها و آبیاری باغچه ها ممنوع شود و فرهنگ کاهش میزان مصرف در مردم جایگزین شود.
اکرم امام اوغلو رییس شهرداری استانبول که در سال ۲۰۱۹ به حاکمیت بیش از ۲۰ سال حزب عدالت وتوسعه بر ریاست شهرداری استانبول پایان داد نیز معضل کم آبی در این شهر را یک مساله بسیار جدی ارزیابی می کند. به گفته امام اوغلو مساله کمبود آب در ترکیه خصوصا استانبول از سالها قبل موضوع بحث است و برای حل این مساله کاهش مصرف و استفاده از آب دریا می تواند چاره ساز باشد .
از سالها قبل مسوولان ترکیه به خصوص در زمینه استفاده از آب باران برای آبیاری باغچه ها تبلیغات می کنند ولی این تبلیغات تاکنون چندان کارساز نبوده است. از سوی دیگر به رغم وجود کم آبی در شهرهای مختلف این کشور شهرداریها در آبیاری فضاهای سبز شهری که یکی از منابع مهم مصرف آب است نیز چندان از روشهای جدید همانند آبیاری قطره ای استفاده نمی کنند و این مساله در برهه زمانی فعلی به جد می باید مورد استفاده قرار بگیرد.
وضعیت کم آبی در آنکارا دومین شهر بزرگ ترکیه و پایتخت این کشور نیز دستکمی از استانبول ندارد. منصور یواش رییس کلان شهر آنکارا نیز در اوایل ماه جاری اعلام کرد که ذخیره آب آنکارا برای ۱۱۰ روز کافی خواهد بود. گفته می شود ذخیره سدها در ازمیر و بورسا نیز ۳۶ و ۲۴ درصد می باشد.
در هفته های گذشته امامان جمعه و جماعت ترکیه که وابسته به سازمان امور دیانت هستند در روز جمعه برای بارش باران در سطح ترکیه دست به دعا برداشتند .
بدانگونه که از شواهد برمی آید وضعیت فعلی سدهای ترکیه نیز بگونه ای است که امکان حل معضل کم آبی ترکیه با تکیه بر این سدها در کوتاه مدت ممکن نخواهد بود و دولت آنکارا می باید با اتخاذ سیاست های ملی در سطح کلان و به موازات آن روسای شهرداریها در شهرها با اتخاذ تدابیر محلی سعی در کاهش تبعات این معضل کنند.
