به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا، افزایش هزینه‌های انرژی وارداتی در کنار بحران کمبود آن و اهداف زیست محیطی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوخت‌های فسیلی، کشورها را از آلمان تا ژاپن مشتاق استفاده از انرژی هسته‌ای کرده است.
این روزها ۱۱ سال پس از فاجعه فوکوشیما که به شکل جدی ترمز فعالیت‌های هسته‌ای ژاپن را کشید، مساله تغییر رویکرد مطرح می‌شود که با استقابل سیاستمداران و صنعتگران ژاپنی طرفدار این انرژی مواجه شده است.
مقامات ژاپن روز چهارشنبه خبر دادند که در چاچوب سیاست‌های تولید کربن کمتر و نیز در مقابل افزایش بهای برق و گاز، این کشور قصد دارد نیروگاه‌های هسته‌ای نسل جدید خود را که به سامانه امنیتی تازه‌ای مجهز است، توسعه دهد.
پیشینه
انرژی هسته‌ای از طریق فرآیند شکافت هسته‌ای بدست می‌آید و در جریان این فرایند شامل بمباران اتم اورانیوم با نوترون ها مقدار زیادی گرما آزاد و برای تولید برق استفاده می شود.
اولین نیروگاه هسته ای در سال ۱۹۵۶ در انگلستان افتتاح شد. پس از آنچه در سال ۱۹۷۳ میلادی بحران نفت نام گرفت، تامین امنیت انرژی با اتکا به منابع ارزان و داخلی به یکی از دغدغه‌ها و موضوعات تحقیق کشورهای مختلف تبدیل شد. به این ترتیب نیروگاه‌های هسته‌ای در برخی کشورها به‌عنوان بخشی از راهبرد افزایش ایمنی تأمین انرژی و کاهش وابستگی به واردات نفت ساخته شد.
استفاده از برق هسته‌ای در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ قرن بیستم رشد چشمگیری داشت اما در اواخر دهه ۱۹۸۰، کاهش قیمت سوخت‌های فسیلی و افزایش قیمت ساخت نیروگاه هسته‌ای از شتاب رشد استفاده از برق هسته‌ای به شدت کاست و تمایل دولت‌ها برای ساخت نیروگاه هسته‌ای کمتر شد اما در دهه ۹۰ کشورهای آسیایی و در حال توسعه تأکید بیشتری بر ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای داشتند.
در سال ۲۰۱۳، ۳۱ کشور با مجموع ۴۳۲ راکتور فعال، از فناوری هسته‌ای برای تولید برق استفاده کردند که تولید آنان نزدیک به ۱۱ % از کل تولید برق در جهان بود.
گفته می‌شود در سال ۲۰۰۰ میلادی ۴۸۷ راکتور هسته ای وجود داشت که یک چهارم برق جهان را تولید می کردند. در حال حاضر شش کشور (ایالات متحده آمریکا ، فرانسه ، ژاپن ، آلمان ، روسیه و کره جنوبی) تقریباً ۷۵٪ از برق هسته ای جهان را تولید می کنند.
کاهش آلودگی هوا و تولید گازهای گلخانه ای از سویی و کم بودن هزینه‌های جاری تولید انرژی هسته‌ای در مقایسه با سایر انرژی‌ها از عوامل اصلی استقبال کشورها از این نوع انرژی است. از سوی دیگر تولید برق اتمی، به جهت عدم وابستگی به سوخت گاز، در شرایطی که کشورها در تأمین گاز مورد نیاز محدودیت داشته باشند، یک مزیت مطلوب محسوب می‌شود.
اهمیت مساله
در سال‌های اخیر مسائلی چون خطرات بالقوه نیروگاه‌های اتمی که آسیب‌های جدی و ماندگاری را ایجاد می‌کنند، معظل زباله‌های رادیو اکتیو، آسیب بلایای طبیعی به نیروگاه‌ها، مضرات استخراج اورانیوم برای طبیعت و نیز کاربرد احتمالی از این فناوری برای تولید سلاح سبب شد تا با فرارسیدن دوران فرسودگی برخی نیروگاه ها کشورها اقداماتی را در جهت کاهش کاربرد این این انرژی برنامه‌ریزی کنند.
در اوایل سال جاری میلادی، شبکه خبری یورونیوز در گزارشی نوشت: ۱۳ کشور عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰ در مجموع ۶۸۳ هزار و ۵۱۲ گیگاوات ساعت برق هسته‌ای تولید کردند که معادل ۲۵ درصد از کل برق تولید شده در اتحادیه اروپا بود و در مقایسه با سال ۲۰۱۸ حدود ۱۰.۲ درصد کاهش یافت.
بزرگترین تولید کننده برق هسته‌ای در اتحادیه اروپا کشور فرانسه است که با تولید ۳۵۳ هزار و ۸۳۳ گیگاوات ساعتی سهم ۵۱.۳۸ درصدی در تولید برق هسته‌ای اتحادیه اروپا دارد. آلمان (۹.۳ درصد؛ ۶۴۳۸۲ گیگاوات ساعت) و اسپانیا (۸.۴ درصد؛ ۵۸۲۹۹ گیگاوات ساعت) و سوئد (۷ درصد؛ ۴۹۱۹۸ گیگاوات ساعت) در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
این چهار کشور در مجموع بیش از سه چهارم کل برق تولید شده در تاسیسات هسته‌ای اتحادیه اروپا را در اختیار دارند.
در آغاز سال ۲۰۲۰، ۱۳ کشور عضو اتحادیه اروپا در مجموع ۱۰۹ راکتور هسته‌ای فعال داشتند که در طول این سال، سه راکتور هسته‌ای برای همیشه تعطیل شدند. دو راکتور در فرانسه و یک راکتور در سوئد برای همیشه تعطیل شدند. این تعداد در آغاز سال ۲۰۲۲ به ۱۰۳ راکتور کاهش یافته است.
جنگ اوکراین در فوریه و در پی آن واکنش کشورهای غربی و اروپایی برای تحریم روسیه به عنوان آغازگر تهاجم نظامی و رساندن بسته‌های تحریمی پیاپی تا خرید سوخت و انرژی، به افزایش بی‌سابقه بهای سوخت در این کشورها منجر شد. از سوی دیگر نگرانی کشورهای اروپایی از مقابله به مثل مسکو و قطع انتقال گاز به اروپا، بازار را ناآرام و آینده را در حالی که فصل سرد اروپا چندی دیگر آغاز می‌شود، مبهم کرد.
نگرانی از تامین انرژی که بهای آن این روزها به شکلی به سابقه افزایش یافته است، در نخستین گام آلمان را بر آن داشت تا از توقف برنامه ریزی نیروگاه های هسته ای خود صرف نظر کند. این کشور از مدت ها پیش ها پیش این صنعت را کمابیش رها و یا حتی برنامه‌هایی برای تعطیلی برخی نیروگاه‌های قدیمی را تعریف کرده بودند. این کشور در اقدامی که که نشان دهنده عقب نشینی این کشور از انرژی هسته‌ای و تمرکز بیشتر بر انرژی تجدید پذیر خوانده شد اعلام کرد سه نیروگاه خود را تا پایان سال ۲۰۲۲ تعطیل می کند. اما بسیاری زمان اتخاذ این تصمیم را «بدترین» خواندند و منابعی دولتی نیز از تعلیق آن سخن می گویند.
بلژیک هم به تازگی اعلام کرده فعالیت نیروگاه های خود را تا ۱۰ سال دیگر تمدید می کند. این در حالی است که فرانسه همچنان بیش از سایر اعضای اتحادیه اروپا به برق هسته‌ای وابسته است، به طوری که ۶۷ درصد کل برق تولید شده در این کشور در سال ۲۰۲۰ در راکتورهای هسته‌ای این کشور تولید می‌شود.
ارزیابی
به جز فرانسه تنها کشور دیگر عضو اتحادیه اروپا که بیش از نیمی از برق خود را در نیروگاه‌های هسته‌ای تولید می‌کند، اسلواکی (۵۴ درصد) است. این نرخ در مجارستان ۴۶ درصد، در بلغارستان ۴۱ درصد، در بلژیک ۳۹ درصد، در اسلوونی ۳۸ درصد، در چک ۳۷ درصد، در فنلاند ۳۴ درصد، در سوئد ۳۰ درصد، در اسپانیا ۲۲ درصد، در رومانی ۲۱ درصد، در آلمان ۱۱ درصد و در هلند ۳ درصد است.
ایران سالهاست برای فعالیت‌های هسته‌ای که بارها بر صلح‌آمیز بودن آن تاکید شده است با کارشکنی و مانع‌تراشی قدرت‌های بزرگ مواجه بوده است.
طبق گزارش رسمی شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی ایران، واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر در مجموع در سال‌های راه‌اندازی از سال ۱۳۹۰ و بهره‌برداری تجاری از مهرماه ۱۳۹۲ تا پایان شهریورماه سال ۱۴۰۰، به میزان ۵۰ میلیارد و ۱۷۰ میلیون کیلووات ساعت برق تولید کرده و به میزان ۴۵ میلیارد و ۶۵۴ میلیون کیلووات ساعت برق تحویل شبکه سراسری داده است.
تامین همین مقدار برق در ۱۰ سال گذشته با استفاده از واحدهای حرارتی و مصرف سوخت فسیلی۴۴ میلیون و ۶۹۹ هزار تن گاز آلاینده زیست‌محیطی تولید می‌کرد. به همین دلیل است که برخی انرژی هسته ای را به دلیل مقدار اندک تولید کربن، شایسته برچسب «انرژی سبز» می‌دانند. این در حالی است که بی نیازی تولید برق هسته ای به گاز در شرایطی که کشور در فصول سرد سال، در تأمین گاز مورد نیاز با محدودیت‌هایی مواجه می‌شود امتیاز دیگری است.
بازگشت ژاپن به سیاست‌های هسته‌ای با خاطره فاجعه فوکوشیما در کنار تصمیم و اقدام کشورهای اروپا در مورد نیروگاه ها از عزم دنیا برای بازگشت به انرژی هسته‌ای با وجود همه خطرها و تهدیدها حکایت دارد. این امر نشان می‌دهد که در محاسبه سود و زیان، این روزها سود استفاده از برق هسته ای به اثبات رسیده است. اما مسیر بازگشت به انرژی هسته‌ای برای همه کشورها باز خواهد بود؟
