وحید شقاقی شهری در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم در خصوص چرایی اهمیت مالیات در شرایط فعلی گفت: در اقتصاد ایران پیش از این تحریم‌ها،30 تا 40 درصد بودجه عمومی دولت،درآمدهای مالیاتی بوده است و بیش از 60 درصد از طریق درآمدهای نفتی و سایر منابع مثل واگذاری دارایی‌های دولت و انتشار اوراق دولتی،بودجه مالی دولت تامین می‌شد.
وی افزود، عملاً مالیات به صورت یک محور تزئینی و عمدتاً اتکای دولت برمنابع غیر مالیاتی به ویژه درآمدهای نفت بوده است که حدوداً 40 تا 50 درصد بودجه کشور را شامل می‌شد همچنین فروش دارایی‌های دولت هم بخشی را پوشش می‌داد.
کارکردهای مالیات و واکنش ساختار اقتصاد ایران به نظام موجود مالیاتی
این کارشناس امور مالیاتی گفت: در دنیا مالیات بحث بسیار مهمی است و معمولاً سه هدف مهم را نیز دنبال می کند. یکی از اهداف مالیات، ایجاد درآمدهای پایدار برای دولت‌ها است. بحث مهم دیگر باز توزیع ثروت است، شاید برای هر کشوری این موضوع بسیار مهم باشد چرا که عامل اصلی نارضایتی در کشورها همین موضوع نابرابری درآمدی و نابرابری ثروت است.
وی در ادامه تاکید کرد، برای هر کشوری مهم است که شکاف طبقاتی را کنترل کند و برای آنکه دولت بتواند این کار را انجام دهد، مالیات ابزار بسیار کار آمدی است. یکی از اهداف دیگر مالیات در کنار درآمدهای پایدار برای دولت و باز توزیع ثروت، بحث مقابله با احتکار و مقابله با فعالیتهای غیرمولد می‌تواند قلمداد شود که در راستای حمایت از تولید مالیات سهم بسزایی دارد چرا که وقتی ما فعالیتهای مخل تولید مالیات را ببندیم نقدینگی به سمت تولید هدایت می‌شود.
کاربردهای ابزار مالیات در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است
شقاقی شهری گفت: در کشور ما این دو هدف (باز توزیع ثروت و مقابله با فعالیتهای غیرمولد) مورد توجه قرار نگرفت و هیچکدام از این دو هدف،مدنظر نبود و در بیشتر موارد،مالیات صرفاً برای بحث کسب درآمد،آن هم برای تامین 30 درصد بودجه کشور بود ضمن اینکه دو هدف دیگر نیز هرگز در نظام مالیاتی مهم نبوده است در حالی که در دنیا بیش از 90 درصد بودجه دولت از درآمدهای مالیاتی تامین می‌شود.
چرا در چند سال اخیر مالیات مورد توجه ویژه قرار گرفت؟
این اقتصاددان گفت: وقتی ما به شرایط تحریم بر می خوریم مالیات برای کشور مهم می‌شود چرا که عملاً درآمدهای نفتی حذف می‌شود و در واقع با این اتفاق، 40 تا 50درصد درآمدهای مورد نیاز در بودجه کشور از بین می‌رود پس لازم است در این شرایط دولت جایگزینی پیدا کند.
وی افزود، بهترین جایگزین برای جبران کسری بودجه کشور هم،بحث مالیاتی می‌شود به همین دلیل در دو سال اخیر دولت و مجلس و همه اقتصاددان‌ها برای اصلاح نظام مالیاتی در کشور خیز بر داشته‌اند اما هدف اصلی که دنبال می‌کنند عمدتاً همان هدف تأمین درآمدی است و دو هدف مهم دیگر مالیات، همچنان مغفول مانده است.
شهری گفت: متاسفانه طرح جامع مالیاتی 8 سال است که پیش می‌رود ولی پیشرفت قابل ملاحظه‌ای نداشته است. قرار بود نظام جامع مالیاتی در قالب این طرح اجرایی شود و سامانه‌های کشور به این نظام متصل شوند و داده‌ها به صورت آنلاین رصد و مورد پردازش قرار گیرند تا گردش و مبادلات مالی افراد مشخص شود.
وی تاکید کرد: در حوزه نظام مالیاتی ما با چند مسئله دیگر نیز مواجه هستیم، اولاً شفافیت درآمدی در کشور حاکم نیست و ثانیاً پایه‌های جدید مالیاتی در کشور تصویب نشده‌اند. در دنیا بیش از 500 پایه مالیاتی وجود دارد ولی ما در اقتصاد ایران کمتر از 50 پایه مالیاتی داریم.
این کارشناس مالیاتی ادامه داد، پایه‌های مالیاتی در اقتصاد ایران بسیار ناکافی و‌ضعیف است. مشکل دیگری که داریم بحث معافیتهای گسترده‌ای است که در حوزه های مختلف وجود دارد. این معافیت‌ها متاسفانه اثربخشی لازم را نداشته‌اند و در مواردی هم پشت‌پرده روابطی وجود داشته که باعث توسعه این معافیتهای مالیاتی شده است.
وی افزود، افرادی در دولت تلاش می‌کنند پایه‌های مالیاتی را بیشتر کنند. یک پایه مالیاتی که پیگیری و مصوب شد مالیات بر خانه‌های خالی بود که اجرایی شدن این پایه مالیاتی کار سختی است. درباره‌ی پایه‌های مالیاتی دیگری نیز بحث می‌شود که آنها نیز همچنان به سرانجام نرسیده اند. مثل مالیات بر ثروت، مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر عایدی سرمایه که همه مطرح هستند ولی فرآیند تصویب قانون آنها بسیار طولانی شده است.
شفافیت پیش نیاز مالیاتهای جدید است
شقاقی شهری در خصوص تاخیر در تصویب مالیاتهای جدید گفت: واقعیت این است که باید در سه قوه بر سر بحث مالیات اجماع صورت بگیرد و همچنین اگر پایه مالیاتی کشور نیز اصلاح شود، نیازمند شفافیت است یعنی برای مثال وقتی می‌خواهید از ثروت،مالیات بگیرید باید بدانید که هر کس چقدر ثروت دارد و اگر بخواهید از مجموع در آمد مالیات بگیرید نیاز است که مجموع رآمد افراد مشخص باشد، برای این منظور نیاز است که گردش مالی افراد شفاف باشد.
وی افزود، بحث مشخص کردن گردش مالی افراد کار سختی نیست اما مسئله است که بانکهای اطلاعاتی که نزدیک به 16 سامانه است باید به طرح جامع مالیاتی متصل شوند که برای این منظور باید قوانین مربوط تصویب شود.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد، در حال حاضر 16 سال است که بحث مالیات بر درآمد و مالیات بر ثروت بین مجالس و دولت‌ها در رفت و آمد است ولی تصویب نمی شود، دلیل این است که تصویب آنها نیاز به شفاف‌سازی دارد و ما همچنان از شفافیت گریزانیم.
شقاقی شهری در خصوص اهمیت مالیات برای کشور گفت: بودجه بدون نفت، بدون مالیات محقق نمی‌شود. بقیه راهکارها مثل انتشار اوراق، چاپ پول، فروش دارایی‌های دولت و فروش شرکت‌های دولت همه هزینه دارند. از همه کم هزینه‌تر و سالم تر مالیات است و مهم‌تر اینکه مالیات اهداف دیگری را نظیر بحث بازتوزیع ثروت که مطرح شد، محقق می‌کند.
نقش مجلس شورای اسلامی در توسعه مالیاتی چیست؟
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در خصوص نقش مجلس یازدهم در توسعه مالیاتی گفت: واقعیت این است که سهم مهمی را در این زمینه مجلس باید ایفا کند.مجلس باید در این شرایط تحریم،کمک کند لوایحی که دولت برای توسعه نظام مالیاتی کشور ارائه می‌کند،هم باکیفیت بالاتر و هم سریعتر مصوب شود.
وی افزود، در حال حاضر دولت کسری بودجه بالایی دارد و با وجود این کسری بودجه بالا،ممکن است گرفتاری‌ها بیشتر شود چرا که دولت مجبور خواهد شد یا شرکت‌های خود را بفروشد یا اوراق منتشر کند و در بدترین حالت به بانک مرکزی و نظام بانکی فشار بیاورد. اگر بخواهیم برای تامین کسری بودجه از این راهکارها استفاده کنیم، هزینه‌های تورمی و هزینه‌هایی در آینده منابع خواهد داشت.
نقش ابزار مالیات در رونق بخشیدن به تولید ملی
این کارشناس امور مالیاتی در مورد نقش مالیات در تولید گفت: برای تولید،شما باید از طرفی سیاست‌های تسهیل کننده داشته باشید و از سوی دیگر باید جلوی حرکت نقدینگی به سمت فعالیت های مخالف تولید را ببندید. هیچ ابزاری جز مالیات برای این کار وجود ندارد.
وی افزود، ما با صدور دستور یا با اقدامات تعزیراتی که نمی‌توانیم در بلند مدت بخش غیرمولد را مهار کنیم،این موضوع در کوتاه مدت شاید موثر باشد اما قطعاً در بلند مدت به مشکل دامن می زند. انجام درست این کار،ابزار می‌خواهد و ابزار آن مالیات است.
این اقتصاددان ادامه داد، ما باید از فعالیتهای مخل تولید، مالیات بگیریم (مثل مالیات برعایدی سرمایه)با این اوصاف من هر کالایی که بخواهم با هدف کسب سود بخرم، میدانم که دولت مالیات خواهد گرفت،پس در نتیجه باعث می‌شود دیگر وارد کردن نقدینگی در بخشهای غیرمولد،صرف نکند، آن موقع است که نقدینگی یا به سمت تولید می‌رود یا به صورت سپرده گذاری در بانک قرار می‌گیرد.
مالیات برثروت و مالیات برعایدی سرمایه هردو نقش مهمی در هدایت و کنترل نقدینگی را دارند، یعنی هر کس که ثروت بیشتر دارد باید مالیات بیشتری بدهد. ما به دلیل اینکه از ابزار مالیات استفاده نمی کنیم،به سراغ ابزارهایی که معقول نیستند می‌رویم.
آیا زیرساختهای لازم برای اصلاح نظام مالیاتی وجود دارد؟
شقاقی شهری در خصوص زیرساختهای لازم برای اصلاح نظام مالیاتی گفت: اگر اراده لازم وجود داشته باشد، زیرساخت‌ها سریع فراهم می‌شود اما مانع اصلی اصلاحات مالیاتی در حال حاضر این است که ما در زبان شفافیت را مطرح می‌کنیم اما در عمل اعتقادی به آن نداریم. در این مورد ذی‌نفعانی وجود دارند و این ذینفعان نمی گذارند شفافیت به وجود بیاید چرا که وقتی می‌خواهید مالیات بر ثروت بگیرید اولین بحثی که پیش می‌آید این است که این ثروتها از کجا آمده است.
وی ادامه داد، دولت در حال حاضر به سراغ فروش شرکت‌ها و اوراق رفته است،این راهکار تا حدی پاسخگو خواهد بود،البته که بازار سرمایه هم مسائل خاص به خودش را دارد.این مسئله نشان می‌دهد ما هنوز هم تن به اصلاحات ساختاری در حوزه مالیات نداده‌ایم اما هرچقدرکه تحریم‌ها به درازا بکشد و دولت با مشکل تأمین منابع مالی مواجه شود مجبور خواهد شد که تن به اصلاحات ساختاری در نظام مالیاتی بدهد.
دسترسی به اطلاعات مالی حق دولت و حاکمیت است
این اقتصاددان در مورد دسترسی دولت به اطلاعات مالی افراد گفت: داده‌ها و اطلاعات مالی برای دولت و حاکمیت محرمانه نیست. این افراد هستند که نباید از فعالیتهای یکدیگر خبر داشته باشند اما این حق حاکمیت است. دولت باید از مبادلات مالی افراد کاملاً خبردار باشد،در همه کشورهای توسعه یافته همین است.
وی تاکید کرد، ما از یک طرف می‌گوییم که می‌خواهیم مثل کشورهای توسعه یافته باشیم و از طرف دیگر حاضر نیستیم اقداماتی که آنان انجام می‌دهند را انجام دهیم، اینها با یکدیگر تناقض دارد. تا زمانی که نخواهیم کشور را با مالیات اداره کنیم، شکاف طبقاتی وجود خواهد داشت، درآمد پایدار برای دولت نخواهیم داشت و نمی‌توانیم نقدینگی را به سمت تولید هدایت کنیم.
شقاقی شهری در ادامه گفت: اگر بخواهیم هر کدام از این پایه‌های مالیاتی را تصویب کنیم یکی از اصل های آن شفافیت است، چرا که در صورت تصویب آنها دیگر نمی‌توان گفت که حساب من کنترل نشود و حساب فرد دیگری مورد کنترل و ارزیابی قرار بگیرد. وقتی بحث شفافیت می‌آید و قانون مربوط به آن مصوب می‌شود همه داده‌ها در سازمان امور مالیاتی مورد ارزیابی و قرار می‌گیرد. مثل دوربین های کنترل سرعت، فرقی نمی‌کند که خودروی چه کسی در حال جریمه شدن است.
وی افزود، زمانی که نظام مالیاتی فعلی، سیستمی می شود دیگر بحث فساد و رشوه‌ها اتفاق نمی‌افتد. وقتی شما همه چیز را سیستمی می‌کنید و داده‌ها و اطلاعات را به صورت آنلاین درمی‌آورید دیگر مسائل از انسان محوری خارج و سیستم محوری می‌شود و آن موقع دیگر چانه زنی، رشوه، فساد و همه این احتمالات از بین می‌رود.
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در واکنش به این پرسش که آیا نرخهای مالیاتی در شرایط کنونی بازدارندگی و کاربرد لازم را دارند؟ گفت: ما باید قوانین و نرخ‌ها را به روز رسانی کنیم تا با شرایط روز همخوانی داشته باشند یکی از این قوانین، مربوط به نظام مالیاتی است که این موضوع نیاز به بحث های لازم در مجلس و دولت دارد. البته بحث معافیت های مالیاتی نیز در حال حاضر بحث مهمی است، ما هم اکنون50 تا 60 هزار میلیارد تومان معافیت مالیاتی پرداخت می‌کنیم که کارنامه و اثربخشی آن نیز مشخص نیست. ما باید معافیتهای مالیاتی را بر مبنای یک منطق و اصولی اجرایی کنیم که متاسفانه این هم رعایت نشده و مسئله را گسترده تر کرده است.
این کارشناس امور مالیاتی با ارائه آمارهایی از فرار مالیاتی گفت: واقعیت این است که ما اصلا نمی‌دانیم چقدر فرار مالیاتی داریم، عدد ها متفاوت است که برای سال گذشته 40 تا 60 هزار میلیارد تومان گفته شده است. متاسفانه خیلی از فعالیتهای اقتصادی شناسایی نشده‌اند.
وی افزود، تا زمانی که نظام مالیاتی ما سیستمی هوشمند و شفاف نشود، در هر سه بخش فرار مالیاتی، معافیت های مالیاتی و پایه‌های جدید مالیاتی مشکل خواهیم داشت. طرح جامع مالیاتی ما همچنان انسان محور و سنتی است و این موجب می‌شود که هم فساد وجود داشته باشد و هم در شناسایی و پوشش مودیان مالیاتی دچار مشکل باشیم.
انتهای پیام/
