گردشگری انواع مختلفی دارد که گردشگری ساحلی و دریایی نمونه‌ای از این صنعت است. به مجموعه سرگرمی‌هایی که در محیط دریا و شهرهای دریایی انجام می‌شود، گردشگری دریایی می‌گویند. گردشگری دریایی از نظر ماهیت از گردشگری ساحلی متفاوت است. گردشگری دریایی غالبا در آب‌های عمیق و دور از خشکی انجام می‌گیرد و به تجهیزات و امکانات و آموزش‌های ویژه‌ای نیاز دارد. ایران با با ۵ هزار و ۷۰۰ کیلومتر نوار ساحلی، می‌تواند یکی از مقاصد گردشگری دریایی در جهان باشد. باید سیاست کشور در حوزه صنعت گردشگری به سمت گردشگری دریایی برود، برای اینکه زیرساخت‌های موجود آن در کشور فراهم است.
متاسفانه بیشتر فعالیت‌های ما در صنعت گردشگری مختص خشکی است و هیچ کار ممتازی در دریا و گردشگری دریایی انجام ندادیم.
توسعه گردشگری دریایی علاوه بر جذب گردشگر و رونق صنعت گردشگری، باعث تقویت صنایعی مانند شناورسازی، لنج‌سازی و صنایع‌دستی دریایی می‌شود. همچنین باعث تقویت اقتصاد جوامع ساحل نشین می‌شود.
در سفری که سیدعزت الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به استان هرمزگان داشت خاطر نشان کرد: سواحل، جزایر ایران و ساکنان این مناطق را برخوردار از بستر و ظرفیت بسیار بالا برای رونق گردشگری دریایی دانست و بر ضرورت تدوین برنامه هدفمند، نقشه راه و تبیین محورهای همکاری با سایر سازمان‌ها و بخش‌های خصوصی برای توسعه گردشگری دریایی در استان‌های شمالی و جنوبی تاکید کرد.
سلیقه و ذائقه گردشگران تغییر کرده است. در همه این سال‌ها مردم عادت کردند از خانه خود در تهران به ویلا یا خانه دیگری بروند و دور هم جمع شوند. بسیاری از گردشگران علاقه دارند برای سفر اقامت بر روی دریا را تجربه کنند. هتل ترنج در جزیره کیش این سبک از هتلداری را در کشور به وجود آورده است. بسیاری از افراد تفریح با شناور‌های کروز را در برنامه خود می‌گذارند و یکی از جاذبه‌های گردشگری برای آنها لحاظ می‌شود.
امنیت به عنوان مهم‌ترین و زیربنایی‌ترین اصل در تدوین استراتژی توسعه گردشگری در جهان به شمار می‌آید. جهانگردان قرار سفیران بین‌المللی باشند که هر آنچه شاهدش بودند را در عرصه بین‌المللی توصیف کنند. کارشناسان گردشگری بر این باورند که رابطه امنیت ملی و گردشگری باید مورد توجه قرارگیرد، به طوری که تعریف جدیدی از امنیت ملی در سایه حضور گردشگران خارجی و شناخت واقعیت‌های داخلی و انتقال آنها به خارج ضروری و لازم است. تداوم سیاست‌های تنش زدایی در روابط خارجی و کاهش حساسیت‌های بین‌المللی نسبت به سیاست‌های خارجی ایران، می‌تواند به جذب گردشگر خارجی کمک کند. در این رابطه ضرورت دارد که جاذبه‌های گردشگری ایران خصوصا در حوزه‌های گردشگری دریایی در خارج از مرزها به نحو مطلوب تبلیغ گردد و زمینه‌های لازم برای سهولت رفت و آمد گردشگران خارجی به ایران فراهم شود.
ایران سرشار از جاذبه‌های گردشگری است، خصوصا در گردشگری دریایی که شامل دریا و سواحل بکر به ویژه در جنوب کشور است که باید از این مناطق برای توسعه فرهنگی و اقتصادی استفاده نمود.
گردشگری دریایی انواع مختلفی در جهان دارد که چند موردش در ایران قابل استفاده است. در ادامه به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم.
کروزها یکی از متداول‌ترین فرم‌های گردشگری دریایی است. کشتی‌های کروز، بسیار بزرگی هستند همانند یک جزیره برای گردشگران به حساب می‌آیند. این شهر معلق در آب دارای رستوران، مرکز خرید، استخر شنا، تئاتر و سینما است. بعضی از کشتی‌های کروز دوره‌های آموزشی سطح کالج برگزار می‌کنند. ساخت این کشتی‌ها صدها میلیون دلار هزینه برمیدارد و بزرگترین آن می‌تواند نزدیک به ۴ هزار نفر آدم جا‌به‌جا کند.
این کشتی‌ها حتی باعث ایجاد شغل برای افراد هم می‌شود. هزاران نفر در شرکت‌های وابسته کشتی کروزها در حال فعالیت هستند. هر کشتی تجاری از جمله کشتی‌های کروز باید از طریق یک کشور ثبت شده باشند تا بتوانند در آب‌های بین‌المللی حضور پیدا کنند.
اکوتوریسم یا بوم‌گردی شامل نوعی از گردشگری است که بر محیط طبیعی تمرکز دارد، بدون اینکه به آن آسیبی برساند. یکی از فرم‌های رایج بوم‌گردی اقیانوسی و دریایی، غواصی اسکوبا است. در غواصی اسکوبا غواصان با سیستم‌های تنفسی ویژه می‌توانند برای مدت طولانی زیر آب بمانند. این غواصان از دیدن زیبایی‌های زیر دریا، انواع ماهی‌ها، صخره‌های مرجانی و سایر مخلوقات دریایی لذت می‌برند. یکی دیگر از فرم‌های بوم‌گردی دریایی شامل کروزهایی برای بازدید از حیات وحش دریایی مثلا نهنگ‌های گوژپشت یا دلفین‌ها است. در حالی که کمترین آسیب به زیستگاه طبیعی آنها وارد شود.
همچنین ماهیگیری یکی از علایق گردشگران است. البته ماهیگیری دریایی با ماهیگیری در ساحل متفاوت است. در این سبک از سفر، ماهیگیران با قایق به وسط دریا می‌روند تا بتوانند ماهی‌های بزرگتری بگیرند. وزن بعضی از ماهی‌های صید شده در این روش به ۵۰۰ کیلوگرم هم می‌رسد.
یکی از جاذبه‌ها برای گردشگران دریایی، لذت بردن از انواع ورزش‌ها و بازی‌های آبی است. غواصی، قایق سواری، پاراسل، جت اسکی از انواع مختلف این بازی‌ها است که سفر را برای گردشگران خاطره انگیز می‌کند.
ایران از شمال و جنوب به پهنه‌های آبی دسترسی دارد که این فرصتی عالی برای بهره بردن از مزایای گردشگری دریایی است. ۷ استان ایران یعنی استان‌های گیلان، مازندران، گلستان، بوشهر، خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان با دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان هم‌جوار هستند و سواحل طولانی دارند. از این رو کشور ما ظرفیت بالایی در امر گردشگری دریایی دارد اما به نظر می‌رسد که نبودن مرجع و متولی برای پرداختن به این بخش از صنعت گردشگری، باعث شده که بسیاری از این فرصت‌ها، دست‌نخورده باقی بماند.
در ایران گردشگری دریایی به تفریحات آبی و برخی گردشگاه‌های ساحلی محدود می‌شود. البته در سال‌های اخیر سایت‌های غواصی، آکواریوم‌ها و گردشگاه‌های ساحلی جای خود را در بین جاذبه‌های توریستی استان‌های ساحلی پیدا کرده‌اند اما هنوز آن‌طور که شایسته است، از ظرفیت‌های ایران برای توسعه این بخش از صنعت گردشگری استفاده نشده است.
