به گزارش خبرنگار تحریریه صنعت و معدن خبرگزاری صداوسیما؛ آقایان سعید جعفری مدیرکل صنایع ریلی و دریایی وزارت صنعت، معدن و تجارت، محمد هادی ضیایی مهر معاون امور ناوگان شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران و بابک احمدی ناقدی مدیرعامل صنایع ریلی گروه صنعتی مپنا در میز اقتصاد امروز شنبه ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ درباره توان تولید داخل و نیاز کشور به واردات لوکوموتیو به بحث و تبادل نظر پرداختند.
مجری: آقای افندی زاده معاون وزیر راه و شهرسازی از نیاز کشور به واردات ۷۵۰ لوکوموتیو خبر داد و گفت که مبدا ۷۵۰ لوکوموتیو مشخص نشده، اما ثبت سفارش آن صورت گرفته است و ظرفیت اسمی شرکت مپنا برای ساخت سالانه را ۵۰ لوکوموتیو بیان کرده و قرار است ۹۰۰ لوکوموتیو مورد نیاز صنعت ریلی تا سه سال آینده تامین شود یعنی ۷۵۰ لوکوموتیو از طریق واردات و ۱۵۰ لوکوموتیو از داخل کشور تامین شود؛ سوال اینجاست در حال حاضر چند واحد تولیدی توان تولید لوکوموتیو در کشور را دارا هستند؟
میهمان: (سعید جعفری، مدیرکل ریلی وزارت صمت) سه واحد تولیدی در کشور پروانه بهره براری برای تولید لوکوموتیو در کشور دارند و ممکن است به واسطه نبود سفارش درسال‌های اخیر تولیداتی انجام نداده یا به اندازه ظرفیت تولید نکرده باشند، اما سابقه تولید در حوزه لوکوموتیو را در کارنامه کاری خود دارند و اگر سفارشی برای تولید داشته باشند قطعا تولید خواهند کرد و این امر بسته به سفارش نوع لوکوموتیو است که بتوانند با دانش بومی یا با همکاری تولیدکننده خارجی، سفارش را تولید کنند البته واحد‌های تولیدی دیگری نیز در زمینه واگن‌های باری - مسافری فعالیت می‌کنند، اما لوکوموتیوساز‌های کشور همین سه واحد تولیدی هستند.
مجری: می‌توان از صحبت‌های شما نتیجه گرفت که سه تا از واحد‌های تولیدی، توان تولید لوکوموتیو را در داخل کشور دارا هستند، سوال اینجاست ظرفیت تولیدی لوکوموتیوسازان چقدر است؟
میهان: بر اساس ارزیابی به عمل آمده، ظرفیت تولیدی ثبت شده در پروانه بهره برداری واحد‌های تولیدی لوکوموتیو، بالای ۱۵۰ دستگاه است، اما تا کنون واحد‌های تولید سالانه ۱۵۰ دستگاه تولید نکرده اند چرا که سفارش یا منابعی برای خرید لوکوموتیو نبوده است، اما در حال حاضر واحد تولیدی با پروانه تولید ۱۰۰ دستگاه لوکومتیو در سال و واحد دیگر با ۴۰ دستگاه و در نهایت واحد تولیدی دیگری توان تولید حدود ۲۰ دستگاه وجود دارد که در کل ۱۶۰ دستگاه لوکوموتیو می‌شود.
مجری: چنین نتیجه گرفتیم که واحد‌های تولیدی لوکوموتیو کشور در صورت ثبت سفارش، توان تولید سالانه تقریبا ۱۵۰ دستگاه لوکوموتیو را دارا هستند حال نیاز کشور به لوکوموتیو به چه میزان است؟
میهمان: (محمد هادی ضیایی مهر، معاون امور ناوگان شرکت راه آهن) در ماده ۵۷ بند ب برای رسیدن به سهم حمل و نقل در بخش حمل و نقل مسافری به سهم ۲۰ درصد و در بخش حمل و نقل باری به سهم ۳۰ درصد تاکید شده است که باید برسیم و طی سال‌های گذشته برای رسیدن به تعریفی که در برنامه ششم توسعه شده نیاز به حدود هزار دستگاه لوکوموتیو داریم تا نیاز حمل و نقل مسافری و بار را تامین کنیم؛ در مجموع حدود ۹۶۸ دستگاه لوکوموتیو موجود است و ۱۷۰ دستگاه لوکوموتیو چندین سال است که به لحاظ مشکلات فنی متوقف شده و مابقی ۵۲۰ دستگاه لوکوموتیو آماده به کار در سه بخش جابه جایی قطار‌های مسافری، جابه جایی قطار‌های باری و انجام مانور و آماده سازی قطار‌های باری و مسافربری است که در ایستگاه‌های شبکه ریلی استفاده می‌شود.
مجری: گفته شد که شرکت مپنا سالانه توان تولید ۵۰ دستگاه لوکوموتیو را داراست یعنی در طول سه سال ۱۵۰ دستگاه لوکوموتیو تولید خواهید کرد، آیا این عدد درست است و شرکت مپنا توان تولید بیشتر را دارد؟
میهمان: (بابک احمدی ناقدی، مدیر عامل صنایع ریلی مپنا) از صحبت‌ها چنان می‌توان فهمید که نظر غیر کارشناسی ارائه شده است چرا که ظرفیت ثبت شده اسمی در شرکت مپنا لوکوموتیو که زیرمجموعه گروه مپناست سالانه یک صددستگاه لوکوموتیو و شرکت واگن پارس مپنا که آن هم زیرمجموعه گروه مپناست، ۴۰ دستگاه است، اما رکورد‌های عملکردی شرکت مپنا لوکوموتیو ۵۰ دستگاه در سال و شرکت واگن پارس ۴۰ دستگاه در سال که در مجموع تولید ۹۰ دستگاه لوکوموتیو را به ثبت رساندند، اما ظرفیت تولیدی این شرکت‌ها در سال ۱۴۰ دستگاه لوکوموتیو است، اما در گذشته سفارش و دستور کاری برای واحد‌های تولیدی نبوده است تا تولید را بیشتر کنند و متوسط افزایش لوکوموتیو در کشور از سال ۱۳۶۰ تا به امروز حدودا سالانه کمتر از ۱۴ دستگاه لوکوموتیو بوده است اعم از واردات و تولیدات و در طول ۱۰ سال گذشته این ظرفیت مقداری افزایش پیدا کرده و متوسط سالانه ۲۵ دستگاه به ناوگان لوکوموتیو‌های کشور اضافه شده است که این عدد، یک رکورد واقعی است و در صورتی که تقاضا افزایش یابد قطعا با تکنولوژی بالایی که در دسترس است و با کمک گرفتن از دیگر واحد‌های تولیدی، توان برای افزایش تولید لوکوموتیو را داریم.
مجری: گفتند سالانه ۱۴ دستگاه لوکوموتیو نیاز کشور بوده و یا وارد می‌شده است، سوال اینجاست چرا برای سال آینده ۹۰۰ دستگاه لوکوموتیو اعلام شده یعنی در حال حاضر ۳۰۰ نفر لوکوموتیوران دارید یا آموزش داده اید؟
میهمان: (محمد هادی ضیایی مهر، معاون امور ناوگان شرکت راه آهن) البته نیاز صنعت ریلی کشور بیشتر از افزایش سالانه ۱۴ دستگاه لوکوموتیو به شبکه ریلی کشور بوده است، زیرا که مجموعه خطوط ریلی راه آهن جمهوری اسلامی ایران از حدود ۱۰ هزار کیلومتر به ۱۵ هزار کیلومتر رسیده است و قاعدتا باید توسعه بخش ناوگان ریلی را به ویژه در بخش لوکوموتیوی می‌داشتیم، نیاز لوکوموتیو در کشور برای حمل و نقل به موقع بار و مسافر بسیار بیشتر از این ارقام بوده و نیازی که از سال‌های گذشته باید متناسب با توسعه خطوط شکل می‌گرفته انباشته شده و یک سند بالادستی که برای رسیدن به آن سهم ۲۰ درصد مسافر و ۳۰ درصد بار داریم که قاعدتا آن هم در برآورد‌ها محاسبه شده است بنابراین نیاز کشور بیشتر از این بوده منتها تامین لوکوموتیو بنا به دلایل مختلف مثل محدودیت منابع مالی یا محدودیت تامین لوکوموتیو در داخل کشور، همه این عوامل باعث شده است که این انباشت تقاضا صورت گیرد و امروزه برای تامین لوکوموتیو برای خطوط ریلی کشور نیاز مبرم داریم.
برای حمل به موقع قطار‌های مسافری در شبکه ریلی به ویژه بعد از شرایط کرونایی در کشور که با تدابیر خوبی اندیشیده شد و نیاز به افزایش زیادی در بخش جابه جایی مسافر داریم که تقاضا برای جابه جایی مسافر به خصوص ظرف یک سال اخیر بسیار زیاد بوده و باید تامین لوکوموتیو شود تا قطار‌های مسافری به موقع جابه جا شوند؛ در بحث واگن‌های ترانزیت، خوشبختانه توسعه روابط سیاسی با کشور‌های همسایه، جزو اولویت دولت سیزدهم بوده است، در حقیقت دیپلماسی حمل و نقل خوبی که ظرف یک سال اخیر شکل گرفته و توافقات خوبی برای توسعه بار‌های ترانزیت انجام شده، قاعدتا این نیاز را بیشتر کرده و این احساس ضرورت تامین لوکوموتیو در یک سال اخیر بیشتر شده و با توجه به توافقاتی که صورت گرفته و بخشی هم عملیاتی شده و بخشی هم در شش ماه دوم و سال‌های آینده عملیاتی خواهد شد این نیاز را داریم که لوکوموتیو به موقع تامین شود که بتوانیم پاسخگوی حمل به موقع بار‌های ترانزیت در کشور باشیم و کریدور‌های ترانزتیی کشور از این وضعیتی که در گذشته بوده خارج کنیم.
مجری: معمولا این گونه واردات‌ها در بحث واگن باری، ممنوعیتی برایش وجود دارد، آیا برای لوکوموتیو ممنوعیت نداریم، درست است؟
میهمان: (سعید جعفری، مدیرکل ریلی وزارت صمت) قاعده‌ای کلی در بحث واردات وجود دارد، هر کالایی که قرار است از خارج کشور وارد کنند باید به صورت رسمی وارد شود یعنی خریداری شده و از مرز‌های کشور عبور کند و آن کاغذبازی مربوط به ورود را بگذراند، یکی از آن شرایط این است که تولید داخل در آن خرید دیده شده باشد و بر مبنای قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خریدی کشور ابتدا به ساکن توان تولیدی کشور در آن کالا سنجیده شده باشد، اگر توان تولیدی وجود نداشته باشد واردات انجام می‌شود اگر وجود داشته باشد، خوب به اندازه‌ای که بتوانیم محصول را پوشش دهیم طبعا با واردات موافقت می‌شود، اگر بینابین باشد یعنی بخشی تولید باشد، ولی به اندازه‌ای نیاز نباشد تا اندازه ظرفیت تولید داخل از داخل باید تامین شود و مازاد مجوز ورود داده می‌شود، در مورد بحث لوکوموتیو هم همین طور است؛ در مورد واگن باری، واردات ممنوع است، در حال حاضر ظرفیت تولید واگن باری تقریبا نزدیک سه برابر میزانی هست که طی سال‌های گذشته سفارش گذاری شده است پس برای همین نیازی به ورود واگن‌های باری نیست، کما این که کیفیت مناسب هم دارد، اگر کسی ثبت سفارش کند به این نکته توجه می‌کنیم تا ظرفیت داخل پوشش داده شده باشد آن زمان است که مازاد تولید، واردات انجام می‌شود و البته آن هم شروطی دارد.
مجری: گفته شده ۹۰۰ دستگاه لوکوموتیو نیاز داخل است، تامین ۷۵۰ دستگاه را به صورت واردات انجام می‌دهیم، روند اجرای این کار چگونه مشخص شده است؟
میهمان: درباره لوکوموتیو، مبحث جدیدی نیست و از چند وقت پیش جلسات کارشناسی برای حل این موضوع گذاشته شده و در اصل به نقشه راهی در حوزه صنعت رسیدیم، بخشی که تولید داخل هست، خوب سفارش گذاری شده است، متقاضیان صرفا حوزه راه آهن نیستند، راه آهن هم همه لوکوموتیو‌ها را سفارش گذاری نمی‌کند و بخشی از متقاضیان، افرادی هستند که نیاز به حمل بار و نیاز به لوکوموتیو‌ها دارند، بناست که به میزان توان داخلی، سفارش گذاری داخلی انجام شود و، چون لوکوموتیو کالای سرمایه‌ای هست و میزان ارزش این کالا هم در حدی هست که در قالب موارد انتقال تکنولوژی می‌گنجد و باید حتما قراردادهایش پیوست فناوری داشته باشد این هم سنجیده شده و مقرر شد تعدادی که قرار است مازاد ظرفیت تولید باشد، به نحوی خریداری شود که تولید کننده داخلی بتواند در قالب آن تولیدی که شرکت خارجی می‌خواهد انجام دهد تکنولوژی را جذب کند از خارجی و الباقی در داخل ساخته شود با همان ظرفیت و همان توان لوکوموتیوی که انتظار هست، شرکت خارجی انجام دهد.
مجری: در حال حاضر سامانه توان ایران وجود دارد و هر ارگانی که نیاز به واردات داشته باشد، هر محصولی را باید آن جا ثبت کند؛ اگر تولیدکننده داخلی اعلام نکرد که می‌توانم آن محصول را تولید کنم می‌تواند بحث وارداتش را اقدام کند، آیا تا به حال چنین اتفاقی افتاده است؟
میهمان: به آن شکل روتین رسمی که بخواهد در سامانه ثبت شود، تا الان این موضوع اتفاق نیفتاده است و بیشتر در حالت مکاتبات بوده است تا به نقطه اشتراک کلی برسیم و بعد از آن مراحل ثبتی و مجوزهایش انجام شود، اما تقریبا کار در مرحله‌ای هست که نزدیک اجرا هستیم چرا که کالا کالای سرمایه‌ای است، خریدش هم همراه با انتقال فناوری باید باشد، تقریبا بنایی که گذاشتیم برای واردات لوکوموتیو این است که کمتر از ۴۰ درصد خرید مستقیم خارجی شود یعنی کالای ساخته شده کامل از خارج کشور وارد شود و همزمان در داخل کشور شروع به تولید شود و تولید ادامه داشته باشد و تقریبا ۶۰ درصد نیاز فعلی در قالب قرارداد انجام شود.
مجری: گفته شد ۹۰۰ دستگاه لوکوموتیو نیاز داخل کشور است، چه تعداد را می‌توانید بسازید البته با توجه به زمان تحویل دهی؟
میهمان: (بابک احمدی ناقدی، مدیر عامل صنایع ریلی مپنا) ما علاقه داریم توپ در زمین شرکت مپنا باقی بماند و بتوانیم پاسخگوی تقاضای واقعی کشور باشیم، اما در سنوات گذشته متاسفانه دولت‌ها، توجه کافی و وافی به موضوع توسعه حمل و نقل ریلی کشور نداشتند و این سفارش گذاری اتفاق نیفتاده و کاملا موافقم با مهندسی این که تقاضای انباشته‌ای روی میز است، ولی قاعدتا این تقاضا در سال‌های گذشته به منصه ظهور رسیده، بزرگترینش منابع نقدینگی مورد نیاز این توسعه بوده است و در حال حاضر این منابع، محدودیت‌هایی دارد، اما با تمام این محدودیت‌ها بر اساس ظرفیت‌های اعلامی آمادگی داریم که سالی ۱۴۰ دستگاه لوکوموتیو را تولید کنیم و تحویل شبکه حمل و نقل ریلی دهیم؛ این ظرفیت عظیم اجرای تولیدی و انسانی که به مراتب ظرفیت انسانی و نیرو‌های متخصص و جوانی که در سال‌هایی گذشته در این صنعت به کار گرفته شدند و بزرگترین ارزش و ثروتی است که در اختیار ماست از دست نداده و اجازه ندهیم که این مغز‌های متفکر و جوان‌های با استعداد از مرز و بوم ما خارج شوند به دلیل این که ظرفیت‌های اشتغال در این صنایع وجود ندارد و از آن‌ها گرفته می‌شود.
مجری: یعنی شما این ۴۲۰ دستگاه لوکوموتیو را در سه سال آینده می‌توانید تولید کنید؟ درست است؟
میهمان: قطعا این امکان وجود دارد به شرط این که منابع موردنیاز توسط مشتریان محترم و یکی از آن‌ها راه آهن جمهوری اسلامی و بقیه متقاضیان حمل بار، تامین شود؛ بدون هیچ محدودیت و ظرفیت تولید خواهیم کرد.
مجری:اگر منابع تامین شود شرکت مبنا می‌تواند ۴۲۰ دستگاه لوکوموتیو را تولید کند، آیا سفارش به شرکت‌های تولیدی داخلی می‌دهید؟
میهمان: (محمد هادی ضیایی مهر، معاون امور ناوگان شرکت راه آهن) سفارشی که برای کارخانجات تولیدی لوکوموتیو صورت می‌گیرد، در حقیقت عمدتا توسط شرکت‌های بخش خصوصی انجام می‌شود، به عنوان راه آهن جمهوری اسلامی ایران در سال‌های گذشته منابعی مستقیم برای خرید لوکوموتیو نداشتیم؛ منابعی محدودی هم بوده برای نگهداشت لوکوموتیو‌های موجود که مورد استفاده قرار گرفته است بنابراین شرکت‌های سرمایه گذار بخش خصوصی که عمدتا شرکت‌های حمل و نقل ریلی هستند سفارش گذاری را برای خرید لوکوموتیو ظرف سال‌های گذشته از شرکت سازنده انجام می‌دادند که قاعدتا ما تسهیلات تعریف شده را در اختیار این عزیزان قرار می‌دادیم و تسهیل می‌کردیم، شرایط بهره برداری از لوکوموتیو در شبکه که بتوانند انگیزه‌ای برای سفارش گذاری در بخش خرید لوکوموتیو داشته باشند، قاعدتا اگر در آینده منابع مستقیمی به راه آهن جمهوری اسلامی ایران برای خرید لوکوموتیو تخصیص دهند، قاعدتا رویکرد راه آهن جمهوری اسلامی ایران مدیرعامل آقای دکتر صالحی، وزیر راه و شهرسازی آقای قاسمی مرتبا تاکید بر استفاده حداکثری بر توان تولید داخل بوده است کما این که دستاوردی هم داشتند ما حمایت از تولید در عمل نشان دادیم و سعی کردیم تمام تولید داخل را در بخش تولید واگن باری، تولید واگن مسافری و هم تعدادی لوکوموتیو که ظرف سال گذشته در مبنا تولید شده قاعدتا سرمایه گذار‌های بخش خصوصی سفارش گذاری کردند، اواخر سال گذشته، قرارداد ۵۰ دستگاه لوکوموتیو مجموعه فولاد مبارکه با مبنا بسته شد که تعدادی تحویل دادند و مابقی هم ظرف دو سال آینده تحویل خواهند داد.
این اقدامات بسترگذاری بوده که توسط راه آهن جمهوری اسلامی ایران انجام شده و این سفارش گذاری طی سال گذشته انجام شده است و کماکان شرکت‌های بخش خصوصی تمایلی به خرید لوکوموتیو و سرمایه گذاری در این بخش را دارند که قاعدتا از ظرفیت‌های تولیدکننده داخلی بهره‌مند خواهیم شد و اگر منابعی در اختیار راه آهن قرار گیرد برای خرید لوکوموتیو، اولویت ما برای توان تولید داخل است، منتها یک انباشت در حقیقت تامین لوکوموتیو از سال‌های گذشته داریم که نیاز ما را بسیار ضروری کرده و حدود ۵۰۰ هزار تن بار آماده به حمل در شبکه مان به دلیل کمبود لوکوموتیو رسوب کرده و نمی‌توانیم در حقیقت حملش کنیم اگر ما لوکوموتیو داشتیم که باید به سرعت آن‌ها را حمل کنیم و همین موضوع باعث شده که یک تعدادی از واگن‌های باری شبکه ریلی جمهوری اسلامی ایران زیر بار متوقف بماند، ولی بهره وری کافی و لازم را از واگن‌ها و سایر زیرساخت‌های شبکه ریلی که ایجاد شده و ظرف سال‌های اخیر هم توسعه پیدا کرده داشته باشیم بنابراین ما نیاز فوری داریم برای تامین لوکوموتیو که به طریق مقتضی این نیاز تامین شود و تاکید همه مسئولین همین است که از ظرفیت‌های تولید داخل به نحو مطلوب استفاده شود و برای مابقی باید چاره جویی شود تا این نیاز به سرعت تامین شود و شبکه حمل و نقل ریلی بهره ورتر شود.
وقتی می‌گوییم بهره ورتر، زیرساخت‌های موجود در حال حاضر معطل تامین لوکوموتیو مانده و هم سرمایه گذاری بخش خصوصی در واگن‌های باری و واگن‌های مسافری انجام شده و تمامی واگن‌های باری و تمامی واگن‌های مسافری ما متعلق به بخش خصوصی است و همه این‌ها برای سیر در شبکه نیازمند لوکوموتیو هست قاعدتا اگر ما نتوانیم لوکوموتیو تامین کنیم سرمایه گذاری بخش خصوصی در زمینه واگن تحت الشعاع قرار گرفته و زیرساخت‌های شبکه هم معطل تامین لوکوموتیو قرار نخواهد گرفت.
