شناخت شاخص هار رسیدن به کمال، راه ورود به مقام انسانیت است. انسان ها با این معرفت و پیمودن پلکانی مسیر عروج، کامل می شوند و به حقیقت وجودی خویش دسترسی پیدا می کنند و مظهر کامل ذات الهی می شوند.
اولین پله عروج به مقام انسانی، حرکت بر پایه عقل و تعقل است. راه کسب ایمان، با درست به کار گرفتن عقل است. انسان عاقل و خردمند را خدا در آیه ۱۹۱ سوره بقره چنین معرفی می کند: همان کسانی که در همه حال، در نماز و غیر نماز و ایستاده و نشسته و به پهلو خوابیده، خداوند را یاد می کنند و درباره آفرینش آسمان ها و زمین به فکر فرو می روند.
دومین پله، حرکت در چارچوب جهان بینی عقلانی و منطقی است. اعتقاد و نگاه درست و هماهنگ به جهان هستی و انسان و تطبیق حرکت انسان در قالب فرمان خالق هستی، کمال مطلوب را برای بشر به ارمغان می آورد. کسی که به جهان بینی دینی معتقد نباشد، به کمال انسانی دست نمی یابد و اساسا نمی توان او را انسان حقیقی دانست. شرط انسان زیستن، داشتن جهان بینی صحیح است.
سومین پله عروج، حرکت مبتنی بر خداشناسی و توحید است. بر همین مبنا تمام پیامبران الهی، انسان را به توحید دعوت کردند. توحید، شاخه های متعددی دارد. علاوه بر توحید در خالقیت، بیشتر آیات قرآن، در مقام بیان توحید در ربوبیت تشریعی و تکوینی و توحید در الوهیت است. توحید؛ با شناخت خدا، ایمان به پیامبران، پذیرفتن پیام پیامبران خدا، بندگی خدا و نفی طاغوت حاصل می شود. با کفر به طاغوت، دل جایگاه ورود انوار الهی می گردد.
چهارمین پله، تطبیق رفتار با گفتار است. رفتار انسان باید عقلانی و انسانی باشد. رفتار فرد، باید وی را به مقام درک حضور خدا، توجه به خدا، بندگی خدا و اطاعت از خدا برساند.
پنجمین پله عروج به مقام انسانی، شکر منعم و شکر نعمت های الهی است. در پرتو شکر خدا و قدرشناسی از نعمت های خدا، داده های الهی افزایش می یابد و انسان رشد می کند. خداوند در آیه ۷ سوره ابراهیم فرمود: اگر شکر کنید، حتما سرمایه وجودی تان را زیاد می کنیم.
ششمین پله عروج، عشق تقرب به مقام ربوبی است. کمال مطلق در آفریننده هستی است. با نزدیکی به مقام کمال مطلق و رابطه با محبوب کامل، کمال حاصل می شود. انسان با کسب معرفت الهی، انجام واجبات، خدمت به مردم، دوری از گناه، محبت به اهل بیت (ع)، برائت از دشمنان، کسب فضائل اخلاقی، ترک رذیلت های اخلاقی و انجام مستحبات الهی به رتبه تقرب الهی دسترسی پیدا می کند.
هفتمین پله، حرکت در مسیر تقویت تقوا و حرکت در مسیر رشد و بالندگی معنوی است. با تعالی در راه تقوا، برکات معنوی بر سراسر وجود و زندگی انسان ساری و جاری می شود. خداوند در آیه ۹۶ سوره اعراف فرمود: اگر مردم شهرها ایمان بیاورند و مراقب رفتارشان باشند، درهای نعمت را از آسمان و زمین به رویشان می گشاییم. این نعمت، هم شامل نعمت مادی و هم نعمت معنوی می شود. تقوا، پله رشد و بالندگی و رسیدن به مقام کمال مطلق است.
هشتمین پله عروج، درک همه ابعاد معرفت الهی است. در این مقام انسان به معرفتی دست می یابد که منزلت و کمال انسانی خویش را نیز به زیبایی می بیند.
نهمین پله، درک اسماء و صفات گسترده الهی است. در این مرحله، شناخت او نسبت به خدا کامل می شود. فقط به او عشق می ورزد و از غیر او جدا می شود و دیگر شرک خفی ندارد. به غیر خدا، فکر هم نمی کند. در فرازهای پایانی مناجات شعبانیه می گوییم خدایا! مرا به نور مقام عزتت - که بهجت و نشاط آن از هر لذتی بالاتر است - برسان؛ تا تو را بشناسم و از غیر تو روی برگردانم.
دهمین پله عروج، رسیدن به رتبه شهادت و درک مقام شهادت است. در زیارت هجدهم کامل الزیارات می خوانیم: شما بندگان خاص درگاه الهی هستید که خدا شما را برای ابی عبدالله (ع) برگزید. شمایید شهیدان و شمایید سعادتمندان. نزد خدا سعادت یافتید. امام رضا (ع) فرمود همانا مردم در امر نمازشان با هم متفاوت هستند. از بنده ای در نمازش تقرب به خداوند دیده می شود، از دیگری قیام برای خدا و در نهایت از یک سری بندگان شهادت برای خدا دیده می شود. همه این ها بنا بر مقدار درجات ایمانشان است. رتبه آنان به حدی می رسد که به وجه الهی نظاره می کنند. در سوره قیامت نیز می فرماید در آن روز صورت هایی شادابند و به پروردگار می نگرند.
یازدهمین پله عروج، رسیدن به مقام مظهر کامل ذات الهی است. در دعای ویژه ماه رجب، که از ناحیه مقدسه امام عصر (عج) صادر شده است، می خوانیم: میان تو و آن انسان های کامل، جدایی نیست؛ جز آن که آنان بنده و آفریدگان تو هستند. تدبیرشان به دست توست و آغازشان از تو و بازگشتشان به سوی توست.
این بیان در موضوع توحید افعالی خداست. هر کاری که از خدا به صورت استقلالی بر می آید، از انسان کامل نیز به شکل تبعی برمی آید. تصرفات تکوینی و تشریعی انسان های کامل ناشی از مقام خلافت الهی آنان است. استمرار خلافت انسان های کامل، از لوازم اصلی تعطیل ناپذیری مقامات و تجلیات الهی است.
دوازدهمین پله عروج، محو شدن در جمال ربوبی و خداوندی است. انسان کامل، آیینه تمام زیبایی های الهی است. جلوه های جمال و جلال ربوبی در سیمای انسان کامل، درخششی تام و تمام دارد. انسان کامل، محو تماشای عظمت الهی و نور گرفته از انوار قدس خداوندی است.
سیزدهمین پله عروج به مقام بلند انسانی، تصاحب سعادت و رضوان الهی است. انسان در این مقام و جایگاه، به رتبه جلب خشنودی خدا و رضایت از خدا می رسد. خداوند در آیه ۲۲ سوره مجادله می فرماید: خدا ایمان را در دل هایشان محکم کرده و روحیه شان را تقویت نموده است.
در مناجات محبین نیز می خوانیم: خدایا! ما را در زمره کسانی قرار ده که برای مقام قرب و دوستی خود برگزیده ای و برای عشق و محبتت خالص گردانیده ای و مشتاق دیدار و خشنود به قضایت قرار داده ای و نعمت دیدارت را به او عطا کرده ای و برای مقام رضایت برگزیده ای و او را در برابر فراق و هجرانت، در پناه خود، در جایگاه عالم صدق منزل داده ای.
خدای مهربان در آیات پایانی سوره فجر خطاب به انسان های مومن می فرماید: ای جان به آرامش رسیده، پیش صاحب اختیارت برگرد؛ تو از او راضی هستی و او هم از تو راضی است. وارد جمع بندگان مخصوصم شو و به بهشتم قدم بگذار.
این مقام در پرتو خواستن و رفتار و تلاش انسان کامل به وی اعطا می شود و او به بالاترین رتبه و مقام انسانی می رسد. آن ایمان قوی و محکم و آن روحیه بلند، آن ها را به عرصه ای برده است که خدا در ادامه می افزاید خدا از آنان راضی است و آنان هم از خدا راضی اند. این مقام رضای الهی، در دو سراست؛ هم در دنیا و هم در آخرت، خداوند از آن انسان ها راضی است. عاشوراییان به همه این مقام ها دست یافتند. آنان اولیای الهی و مریدان دلباخته کوی دوست و عاشق خداوند بزرگ بودند.
شهدای انقلاب اسلامی، شهدای ۱۷ شهریور ۱۳۵۷، شهیدان جنگ هشت ساله و شهدای مدافع حرم از جمله ره پویان این راه بزرگ اند. عارفان پاکباخته و مجاهدان سترگ، از همه این پلکان بالا رفتند و به مقام رضای الهی دست یافتند. با اراده ای قوی، پا در این مسیر بگذاریم و با پیمودن پلکان رشد و ترقی و کمال، به مقام انسان کامل برسیم و خدا را از خود راضی کنیم.
