خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: محمدمهدی سیدناصری و طاهره شاه‌محمدی در یادداشتی مشترک به تأثیر ابزار دیجیتال؛ تهدیدی که می‌توان از آن فرصت ساخت پرداخته‌اند. سیدناصری که دکترای حقوق دارد و در زمینه حقوق کودک منابعی تئوریک را تألیف کرده و پژوهشگر و محقق در حوزه حقوق کودکان است و طاهره شاه‌محمدی نیز از مؤلفان پرکار ادبیات کودک و نوجوان است.
این یادداشت را در ادامه بخوانید:
به دنبال انتشار تصاویر کودکی که توسط پدر بی‌مبالاتش بر روی صندوق‌عقب پراید نشانده شده و در خیابان با سرعت حرکت می‌کند، پلیس سریع وارد عمل شده و در مدت کوتاهی پدر را احضار می‌کند. تمام ماجرا با ضبط تصاویر این اتفاق توسط تلفن همراه یک شهروند و انتشار آن در فضای مجازی شکل می‌گیرد. همچنین پیشتر نیز ضبط و انتشار تصاویر گوشی‌های همراهِ برخی شهروندان در به دام انداختن مجرمان، زورگیران و … به یاری پلیس آمده بود. در کنار آن به دنبال گسترش دسترسی عموم افراد جامعه به ابزار دیجیتال و سهولت اشتراک‌گذاری اطلاعات، گاهی نیز شاهد فیلم گرفتن نابجای افراد در صحنه‌های اجتماعی هستیم و همگان همواره نگران نقض حریم شخصی با استفاده از همین ابزار دیجیتال هستند. در واقع این امر مانند دو روی یک سکه است که یک جهت آن مثبت، گارگشا و یاری‌گر نهاد نظارتی جامعه است و جهت دیگر آن منفی، ناقض حریم شخصی افراد و مانع کمک‌رسانی به‌موقع نیروهای امدادی است.
کودک به چه کسی گفته می‌شود؟
در اصطلاح علم حقوق، «کودک یا صغیر به کسی گفته می‌شود که از نظر سن به نمو جسمانی و روانی لازم برای زندگی اجتماعی نرسیده باشد.» در ماده ۱ پیمان نامه جهانی حقوق کودک در تعریف کودک این گونه آمده است: کودک یعنی انسان زیر ۱۸ سال مگر اگر که بر طبق قانون قابل اعمال، سن قانونی کمتر تعیین شده باشد.
حقوق کودک در پیمان نامه حقوق کودک
پیمان‌نامه حقوق کودک یک کنوانسیون بین‌المللی است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان می‌کند. دولت‌هایی که این معاهده را امضا کرده‌اند موظف به اجرای آن هستند و شکایت‌های راجع به آن به کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد تسلیم می‌شود. این کنوانسیون در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ سال میلادی مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت و از ۲ سپتامبر ۱۹۹۰ میلادی (سی روز پس از تودیع بیستمین سند تصویب یا الحاق) لازم‌الاجرا شده است. تاکنون ۱۹۳ کشور (تمام اعضای سازمان ملل متحد به جز ایالات متحده آمریکا و سومالی) این سند را امضا کرده‌اند و در ۱۴۰ کشور اجرا می‌شود و به این ترتیب یکی از قابل قبول‌ترین اسناد حقوق بشری در تاریخ است.
اصول پایه‌ای پیمان‌نامه حقوق کودک چیست؟
کودک بر اساس ماده یک پیمان‌نامه حقوق کودک به هر انسان کمتر از ۱۸ سال گفته می‌شود. مگر آنکه قانون قابل اعمال در مورد کودک سن قانونی کمتری را تعیین کرده باشد. این کنوانسیون شامل ۵۴ ماده و دو پروتکل اختیاری بوده که چهار اصول پایه‌ای آن را جهت می‌دهدکه عبارتند از:
۱. هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد.
۲. زمانی که در رابطه با کودکان تصمیم‌گیری می‌شود، باید منافع عالیه آنان در رأس قرار گیرد.
۳. کودکان حق حیات داشته و باید رشد کنند.
۴. کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و این نظرات در تمامی اموری که به آنها مربوط می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد.
در کنوانسیون حقوق کودک آمده است که این دولت‌ها هستند که؛ که مسئولیت غائی و نهایی تضمین حق و حقوق کودکان را بر عهده دارند. اما باید گفت که کنوانسیون والدین را هم مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌گوید؛ شما به عنوان پدر و مادر یا سرپرست مهم هستید که از حقوق فرزندتان محافظت کرده و برای تحقق آنها تلاش کنید. سرپرست یک کودک بودن به معنای مسئول کودک بودن و فراهم کردن زندگی مطلوبی برای کودک است. کودکان نسبت به بزرگسالان چه به لحاظ جسمی و چه به لحاظ روحی، ضعیف‌تر هستند. به دنبال انتشار تصاویر کودکی که توسط پدر بی‌مبالاتش بر روی صندوق‌عقب پراید نشانده شده و در خیابان با سرعت حرکت می‌کند می‌توان گفت که پدر این کودک مرتکب خشونت بر علیه او شده است و همانطور که کنوانسیون حقوق کودک در ماده ۱۹ خود اشعار می‌دارد: کشورهای طرف کنوانسیون تمام اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی را در جهت حمایت از کودک در برابر تمام اشکال خشونت‌های جسمی و روحی، آسیب‌رسانی یا سوءاستفاده، بی‌توجهی یا سهل‌انگاری، بدرفتاری یا استثمار منجمله سوءاستفاده جنسی در حینی که کودک تحت مراقبت والدین یا قیم قانونی یا هر شخص دیگری قرار دارد، به عمل خواهند آورد.
بنابراین باید از اعمال هرگونه خشونت علیه آنان خودداری کرد و از قرار دادن آنان در هرگونه شرایط خشونت‌آمیز پرهیز کرد. کودک آزاری و اعمال خشونت جسمی و روحی، از بزرگترین عوامل تخریب شخصیت کودکان است. کودک آزاری نه تنها پیامدهای بدی به همراه خواهد داشت بلکه زندگی آینده کودک را به عنوان یک فرد بزرگسال به چالش خواهد کشید.کودک آزاری از جرایم عمومی محسوب می‌شود و با فرد مجرم برخورد خواهد شد.
حال سوال اینجاست که چگونه می‌توان از گوشی تلفن همراه یا همان ابزار دیجیتال در مسیر درست استفاده کرد؟ چگونه می‌توان اهالی جامعه را در تعیین حدود و مرزبندی استفاده از ابزار دیجیتال و امکان اشتراک اطلاعات، با فرهنگ و روش صحیح آشنا کرد؟
بی‌شک در مسیر فرهنگ‌سازی در جامعه نقش نهادهای آموزشی و پرورشی بسیار مهم و حائز اهمیت است اما در عصر حاضر که رسانه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در زندگی افراد دارند، می‌توان با افزایش سواد رسانه‌ایِ آحاد جامعه، شهروندان را از انفعال خارج کرد و آنها را آشنا با قانون و مسئول در جامعه دید تا با نگاه تحلیل‌گرانه و فارغ از هیجان، تصمیمِ درست بگیرند و با استفاده صحیح از این ابزار، مدیریت صحیحی در مناسبات جامعه داشته باشند.
کودکان، برکت زندگی و سرمایه‌های آینده جامعه به شمار می‌آیند. آنان برای رشد و بالندگی خود، نیازها و در مفهوم دقیق‌تر حقوقی دارند که باید به درستی به آن پرداخت. با توجه به نقش بی بدیل خانواده در بالندگی شخصیت کودک، پیش از همه، خانواده و سپس جامعه باید این حقوق را به خوبی بشناسند و خود را مکلف به پاس داشت آن بدانند.
