به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، ادعاهای جدید طرف سعودی در مورد آمادگی برای از سرگیری روابط دوستانه با تهران در شرایطی بیان می‌شود که شواهد مشخصی و گزارشی از تلاش‌های ادعایی طرف سعودی برای آشتی با تهران وجود ندارد. درست همزمان با انتشار مصاحبه‌ای از وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در روزنامه اعتماد، که در آن محمدجواد ظریف به تلاش‌های فراوانش برای گفت‌وگو و آشتی با عربستان سعودی و بی‌میلی مقام‌های ریاض برای گفت‌وگو اشاره کرده بود، وزیر خارجه عربستان سعودی در مصاحبه‌ای با یکی از رسانه‌های نزدیک به دربار این کشور، ادعا کرده که عربستان دست دوستی به سمت ایران دراز کرده است، اما ایرانی‌ها آمادگی نشان نمی‌دهند. از زمان انتخاب جو بایدن، به مقام ریاست‌جمهوری امریکا تحلیلگران و رسانه‌ها از نگرانی عربستان نسبت به سیاست‌های دولت جدید امریکا در مورد این پادشاهی خبر داده‌اند. ماه گذشته، بعد از برگزاری نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در شهر العلا و آشتی عربستان و سه متحد عربی‌اش با قطر، رسانه‌ها خبر دادند که در آستانه روی کار آمدن دولت جدید در امریکا که قصد دارد رویکردی واقع‌گرایانه‌تری در مقابل پرونده حقوق بشری و سیاست‌های منطقه‌ای عربستان داشته باشد. سران پادشاهی سعودی تلاش کرده‌اند پیام انعطاف‌پذیری و آمادگی برای صلح به واشنگتن ارسال کنند. به نوشته رسانه‌ها منطقه‌ای، دولت عربستان همزمان قصد دارد بعد از آشتی با قطر، روابط خود را با ترکیه نیز بهبود دهد. با این حال، سعودی‌ها در مورد ایران، همچنان به اتهام‌زنی و پافشاری بر سیاست قهر پافشاری می‌کنند و علنا از دولت امریکا می‌خواهند تا به سیاست فشار به ایران ادامه دهد و از بازگشت به میز مذاکره با تهران خودداری کند.
فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی در مصاحبه با شبکه خبری العربیه گفت: «دست عربستان سعودی همواره [برای گفت‌وگو] دراز است. ما در گذشته با ایرانی‌ها وارد گفت‌وگو شدیم اما آنها پایبند نبودند. لذا باید ما نشانه‌هایی حقیقی در خصوص تغییر شیوه آنها در منطقه و حمایت از سازمان‌های تروریستی مشاهده کنیم که تاکنون آن را حس نکرده‌ایم.» فیصل بن فرحان در ادامه اظهارات ضدایرانی‌اش گفت: «نصیحت من به آنها این است که به توسعه کشورشان مشغول شوند و این تلاش‌ها برای وقت‌کشی است و جدی نیست.»
محمدجواد ظریف، در مصاحبه گفته بود: «ما برای بهبود روابط در همان زمان مذاکرات هسته‌ای سفرهای منطقه‌ای بسیاری رفتیم، تلاش‌های منطقه‌ای زیادی کردیم و مقالات زیادی نوشتیم. پیشنهاد تشکیل مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای در همان زمان بود.» او همچنین به دیدارهایش با عادل الجبیر و پیام‌ها به سعودی الفیصل و جواب‌های ناامیدکننده دیپلمات‌های سعودی به این پیام‌ها اشاره کرد. ظریف چندی پیش هم از جواب غیردیپلماتیک و تند عربستان سعودی به نامه رییس‌جمهور اسلامی ایران برای دعوت به ابتکار صلح هرمز خبر داده بود.
تلاش کشورهای عربی برای آشتی تهران و ریاض
ریاض در شرایطی پیشنهادهای ایران برای گفت‌وگو را «وقت‌کشی» و «غیرجدی» توصیف می‌کند که در طول روزهای گذشته، برخی کشورهای عربی منطقه نیز با اشاره به آثار سوء تنش میان ریاض و تهران از ریاض خواسته‌اند تا پافشاری بر سیاست قهر را کنار بگذارد و گفت‌وگوها با تهران را آغاز کند. وزرای خارجه قطر و عراق به تازگی در مصاحبه‌هایی گفته‌اند که تنش در منطقه خلیج فارس برای آنها نیز مشکل ایجاد کرده است و امیدوارند که مسیری برای گفت‌وگو و حل سوءتفاهم‌های میان تهران و ریاض ایجاد شود.
محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر خارجه قطر -که کشورش به تازگی بعد از سه سال و نیم روابطش را با عربستان سعودی و 3 متحد عرب دیگر ریاض از سر گرفته است- از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس خواسته که با ایران گفت‌وگو کنند. او از آمادگی کشورش برای میانجی‌گری در راستای برگزاری نشستی میان ایران و اعضای شورای همکاری خلیج فارس خبر داده است. وزیر خارجه قطر با تاکید بر اینکه کشورش معتقد است این اتفاق باید رخ دهد،گفت که سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس هم چنین تمایلی دارند. اظهارات وزیر خارجه قطر مبنی بر اینکه سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس هم چنین تمایلی دارند نشان می‌دهد که کم کم اجماعی بین این کشورها در زمینه تعامل با تهران در حال شکل‌گیری است.
فواد حسین، وزیر خارجه عراق هم روز جمعه در گفت‌وگویی با شبکه خبری الجزیره قطر به نیاز منطقه برای کاهش تنش و ایجاد یک ساز وکار مشترک امنیتی اشاره کرد و گفت:«هدف سیاست خارجی ما بهبود همکاری با کشورهای کرانه خلیج [فارس] است و قطعا نزدیک شدن بیشتر به سعودی به این هدف کمک می‌کند.» او تاکید کرد:«در خلیج [فارس] به همکاری مشترک امنیتی نیاز داریم.» او همچنین تاکید کرد که بغداد اجازه نمی‌دهد، دشمنی‌ها و رقابت‌های خارجی بر روابط حسنه ایران و عراق تاثیر بگذارد و تاکید کرد:«ما به روابط خوب با همه کشورهای همسایه از جمله ایران نیاز داریم و اجازه نمی‌دهیم که سیاست‌های دیگران بر این روابط حسنه تاثیر بگذارد.»
اروپا اشتباهات دوران مذاکرات برجام را در خاورمیانه تکرار نکند
الدار ممدف، تحلیلگر روابط بین‌الملل در یادداشتی برای وب‌سایت ریسپانسیبل استیت‌کرفت به رویکرد اروپا در قبال احتمال تغییر سیاست‌های امریکا در مقابل ایران پرداخته و هشدار می‌دهد که اگر اروپا بخواهد دوباره مانند دوران مذاکرات برجام با احساس خلأ پشتیبانی بی‌قید و شرط امریکا از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس دوباره به سیاست پشتیبانی بی‌قید و شرط از ماجراجویی‌های نظامی سعودی بازگردد، وضعیت تنش مجددا در منطقه بدتر خواهد شد. ممدف می‌نویسد:«این ریسک وجود دارد که اگر واشنگتن راهی برای گفت‌وگو با تهران پیدا کند، برخی کشورهای اروپایی با مانع‌تراشی در مقابل این گفت‌وگوها دنبال خودنمایی باشند. این اقدام‌ها تکرار همان رخدادهایی است که در دوران اوباما اتفاق افتاد. در مذاکراتی که به برجام منتهی شد، فرانسوی‌ها به شکل واضحی تندرو و افراطی عمل می‌کردند. فرانسه و بریتانیا همزمان تلاش می‌کردند بر حس رهاشدگی پادشاهی‌های عربی خلیج فارس از سوی اوباما سرمایه‌گذاری کنند. این سرمایه‌گذاری باعث شد تا فروش تسلیحاتی به کشورهایی همچون عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی افزایش چشمگیری پیدا کند و همکاری با این کشورها برای پیگیری سیاست‌های مداخله جویانه در سوریه نسبت به امریکا بسیار بیشتر شود. تکرار چنین رویکردی چه با انگیزه‌های فرصت‌طلبی کوتاه‌مدت چه بر اساس تصور اشتباه خودمختاری راهبردی اروپا، می‌تواند هم بر امنیت منطقه خلیج فارس و هم روابط دو سوی اقیانوس اطلس تاثیر منفی بگذارد. به جای چنین رویکردی هم امریکا و هم متحدان اروپایی‌اش باید برای بازیگران منطقه خلیج فارس به وضوح روشن کند که هیچ طرفی نمی‌تواند روی حمایت بی‌قید و شرط آنها حساب باز کند. اینکه برخی از کشورها را متحدان ازلی- ابدی در نظر بگیریم و برخی کشورها را به سمت خصومت دائمی برانیم نه به منافع امریکا کمک می‌کند و نه به منافع اروپا.»
نگرانی سعودی از رویکرد بایدن
فیصل بن فرحان در گفت‌وگوی روز جمعه‌اش با العربیه با هدف جلب رضایت دولت‌های منتقد جنایات سعودی در جنگ یمن از تمایل ریاض به پایان جنگ گفته و انصارالله یمن را به مانع‌تراشی در مقابل صلح متهم می‌کند. فیصل بن فرحان در ادامه مدعی شد:«زیرا همه ما به دنبال توقف نهایی جنگ و آتش بس فراگیر و پس از آن به آغاز فرآیند سیاسی هستیم. مانع اصلی، ائتلاف نیست بلکه حوثی‌ها هستند و ما می‌توانیم با دولت بایدن در این ارتباط به شکل مثبت و خیلی خوب هماهنگ باشیم.» او همچنین وعده داده که روابط دولت امریکا با ریاض در دولت بایدن «بسیار خوب و نزدیک» باشد. با این حال جو بایدن وعده داده که اقدام‌های ناقض حقوق بشر عربستان را پیگیری کند و مسوولان چنین اقداماتی را تنبیه کند.
از جمله اقدام‌های احتمالی دولت جدید امریکا، پیگیری پروند ترور جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی ساکن امریکاست. روزنامه واشنگتن‌پست گزارش داده که سازمان سیا با درجه بالایی از اطمینان به این نتیجه رسیده که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که یکی از متحدان نزدیک دولت دونالد ترامپ رییس‌جمهور سابق امریکا بود دستور قتل جمال خاشقجی را صادر کرده بود. دولت ترامپ هرگز این گزارش را به صورت عمومی منتشر نکرد. به گزارش پایگاه آکسیوس، تحقیقات سازمان ملل در سال 2019 میلادی درباره مرگ خاشقجی نیز به این نتیجه رسید که این روزنامه‌نگار توسط ماموران محمد بن سلمان به قتل رسیده است. آوریل هینس که روز چهارشنبه رای سنا را برای انتصاب به عنوان مدیر اطلاعات ملی امریکا به دست آورد، در جلسه تایید صلاحیتش متعهد شد تا این گزارش را منتشر کند. آدام شف، رییس کمیته اطلاعات مجلس نمایندگان امریکا در توییتی نوشت: قتل وحشیانه جمال خاشقجی در حقیقت حمله‌ای به حقوق بشر بود. اما دولت ترامپ به مدت یک سال از انتشار عمومی این گزارش درباره مجرمیت عربستان سعودی امتناع کرد. من از آوریل هینس می‌خواهم تا این گزارش را از حالت طبقه‌بندی خارج کند. باید عدالت و پاسخگویی وجود داشته باشد.
