به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، نشست خبری معاونان و مسئولان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران امروز سه شنبه ۱۵ شهریور با حضور محمدجواد جعفریان، معاون اسناد، عصمت مؤمنی، معاون کتابخانه ملی و فاطمه صدر، معاون پژوهش و منابع دیجیتال، در تالار اندیشگاه این سازمان برگزار شد.
صدر در ابتدای این نشست با بیان اینکه اداره کل پژوهش کتابداری و آموزش یکی از اداره کل‌های مهم معاونت پژوهشی را بر عهده دارد. گفت: این اداره کل مسئولیت سه گروه پژوهشی ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی گروه پژوهشی علم داده و هوش مصنوعی، علم اطلاعات و دانش‌شناسی را بر عهده دارد.
معاون پژوهش و منابع دیجیتال کتابخانه ملی ایران افزود: از آنجاکه کتابخانه ملی نقش حاکمیتی و مرجعیت را در برخی حوزه‌های تخصصی مانند علوم آرشیوی علم اطلاعات و دانش‌شناسی و حفاظت و نگهداری از اسناد و تحقیقات تاریخ معاصر و تاریخ شفاهی برعهده دارد. اعضای هیات علمی سازمان در قالب گروه‌های پژوهشی مشغول انجام طرح‌های پژوهشی با اولویت ملی هستند.
وی درباره تعداد طرح‌های مصوب پژوهشی در حال انجام در شرف تکمیل این سازمان گفت: ۳۱ طرح پژوهشی در اداره آموزش معاونت پژوهش کتابخانه ملی در حال انجام و اتمام است. انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در قسمت اداره منابع کتابی و غیر کتابی به تولید و انتشار آثار اندیشمندان داخلی و خارجی منتشر می‌کند. این اداره وظیفه انتشار نسخ خطی و نفیس را دارد و هم در زمینه آثار پژوهشی مانند دستنامه‌ها اصطلاح‌نامه‌ها دانشنامه‌های تخصصی آثار سند پژوهشی تاریخ معاصر و تاریخ شفاهی را دربرمی‌گیرد.
صدر درباره تدوین دانشنامه‌ها اظهار کرد: دانشنامه مدیریت اسناد، علم آرشیو، دانشنامه سندشناسی و دانشنامه زنان ایران، چهار دانشنامه در حال تدوین در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هستند.
اداره کل فراهم‌آوری و حفاظت در بخش اهداء در مجموع ۳۳۸ هزار و ۷۶۶ منبع دریافت کرده است
در ادامه عصمت مومنی گفت: کتابخانه ملی وظیفه صیانت، حفاظت، گردآوری و ساماندهی آثار مکتوب و غیرمکتوب در بحث ایران‌شناسی اسلام‌شناسی، انقلاب اسلامی و تلاش برای تقویت و اعتلای سطح تخصصی کتابداری و اطلاع‌رسانی و علم اطلاعات و دانش‌شناسی، مشورت و نظارت بر کتابخانه‌های کشور را بر عهده دارد.
وی افزود: چهار اداره کل فراهم‌آوری و حفاظت، اداره کل پردازش و سازماندهی، اداره کل اطلاع‌رسانی و اداره کتب و نسخ خطی از دی‌ماه سال گذشته تا پایان مردادماه آماری از فعالیت‌های خود ارائه کردند؛ به‌عنوان مثال؛ اداره‌کل فراهم‌آوری و حفاطت کتابخانه ملی از دی‌ماه سال گذشته تاکنون ۸۰ هزار نسخه کتاب لاتین و ۵۲ هزار و ۷۱۵ نسخه نشریات را در بخش مبادله و اهدا دریافت کرده است.
مومنی با اشاره به کل منابع دریافت شده در بخش مبادله و اهدا اداره کل فراهم‌آوری و حفاظت این سازمان گفت: اداره کل فراهم‌آوری و حفاظت در بخش اهداء در مجموع ۳۳۸ هزار و ۷۶۶ منبع دریافت کرده است که که شامل ۲۶ هزار و ۵۹۴ کتاب و ۳۹ هزار و ۹۴۶ منبع غیرکتابی، ۳۵ هزار و ۶۳۵ نشریه و ۵۰۲ پایان‌نامه است.
معاون کتابخانه ملی درباره آمارهای ارائه شده در بخش اداره کل پردازش و سازماندهی کتابخانه ملی گفت: در این اداره کل در بخش بررسی درخواست‌های فیپا و ایجاد رکورد در بخش منبع کتاب ۶۰۸۰۱ و در بخش غیرکتابی ۱۰۲ منبع ثبت کرده است. همچنین این اداره کل، در بخش فهرست‌نویسی پیش از انتشار فیپا در بخش کتابی ۵۶ هزار و ۷۸۴ منبع و در بخش غیرکتابی ۱۰۲ منبع ثبت شده است.
وی افزود: در این بخش از دی‌ماه سال گذشته تاکنون در مجموع برای ۱۲۶ کتابخانه شابکا صادر شده است؛ همچنین در این بخش ۳۳۹ شاپا برای نشریات جاری و ۳۴۴ شاپا برای نشریه‌های قدیمی ثبت شده است.
در دوره جدید اراده‌ای را روی یافتن اسناد گمشده گذاشته‌ایم
در ادامه این نشست محمدجواد جعفریان به ارائه سخن پرداخت و گفت: معاونت اسناد مطابق با تصریح قانون در دو حوزه اصلی فعالیت‌های خود را پیش می‌برد، حفظ و حراست از میراث مکتوب ایران و دیگری ذخیره اسناد اداری کشور. اسناد ما به بلندای تاریخ عظیم حوزه تمدنی ایران هستند که معاونت اسناد وظیفه حفظ و اشاعه آنها را برعهده دارد. وظیفه اصلی معاونت حفظ و حراست از اسناد ملی است به عنوان میراثی که به ما رسیده و باید به بهترین شکل نگهداری و به نسل‌های آینده تحویل شود.
وی افزود: ساختمان اسناد ملی ایران یکی از مقاوم‌ترین و با کیفیت‌ترین سازه‌های مهندسی است، اما بهرحال ممکن است هر سازه‌ای آفات را هم داشته باشد. تلاش کردیم تا با گردآوری تجارب گذشته، از آنها به نفع حفظ و حراست از اسناد بهره ببریم. در حوزه‌های آب، آتش و آفات پروتکل‌های جدیدی در دستور کار قرار گرفته و بویژه پروتکل‌های رفتار با رطوبت تغییر کرده‌اند. در بارندگی‌های اخیر مدت زمان سرکشی به اسناد به یک ساعت رسید، یعنی اینکه ما در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز هر ساعت یکبار به اسناد سرکشی می‌کردیم و مدیران نیز در طول این مدت در محل سازمان اسناد اقامت داشتند.
جعفریان ادامه داد: همکاری با شهرداری تهران و شورای شهر تهران برای عایق‌بندی رودخانه کنار سازمان صورت گرفت و کارهای مقدماتی این طرح انجام شد. همچنین به سازمان‌های مختلف کشور که مراکز نگهداری از اسناد دارند و همچنین مراکز استانی خود سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز توصیه‌هایی برای حفاظت از اسناد مقابل آب ارائه شد.
معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به پروتکل‌های صورت گرفته در زمینه مواجهه با آتش نیز گفت: در اولین ماه‌های حضور تیم جدید مدیریت سازمان اسناد و کتابخانه ملی مناقصه اطفا حریق انجام شد و ما به زودی اپراتور ۲۴ ساعته کنترل حوادث را در سازمان خواهیم داشت.
جعفریان در بخش دیگری از سخنان خود به مبحث مبهم کنترل آفات در اسناد ملی کشور اشاره کرد و گفت: ما ۲۰ سال است که در ساختمان اسناد، از برخی دستگاه‌های کشور که امکان رسیدگی پیش از واگذاری به اسناد خود را ندارند، اسناد دریافت می‌کنیم. با هربار دریافت میلیون‌ها آفت به اسناد نزدیک شده‌اند. با همکاری شهرداری تهران فضایی ۶ هزار مترمربعی را در اختیار گرفتیم که تبدیل به آرشیو راکد شد. بنابراین اسناد دریافتی ابتدا به آنجا منتقل شده و اسناد امحایی و اسناد ارزشمندِ دارای قابلیت نگهداری، در این محل از هم تفکیک شده و اسناد امحایی به مرحله امحا می‌رود و اسناد که باید نگهداری شوند، مجوز ورود به ساختمان اسناد ملی را پیدا می‌کنند.
وی اضافه کرد: خدمات اسکن در محل با همکاری معاونت پژوهش سازمان ارائه می‌شود. همکاری با دانشگاه‌ها را افزایش داده‌ایم. تلاش کرده‌ایم تا جلب توجه حوزه‌های دانشگاهی به سند را بیشتر کنیم که باعث قدرت بیشتر در تحلیل روایت می‌شود. بنابراین دسترسی مراکز دانشگاهی به اسناد را آسان‌تر کرده‌ایم.
جعفریان همچنین به مسئله توجه روی برخی از اسناد مورد غفلت قرار گرفته اشاره کرد و ادامه داد: در دوره جدید اراده‌ای را روی یافتن اسناد گمشده گذاشته‌ایم و در هر مناسبتی بر اساس تقویم سازمانی این اسناد را منتشر خواهیم کرد. نه تاریخ قابل بازگشت است و نه اسناد جایگزین دارند. کتاب همیشه با یک اراده قبلی تولید می‌شود اما سند خیر.
معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادامه داد: قانون اسناد در کشور ما غریب است و آنطور که باید به آن توجه نمی‌شود. بخشی از این عدم توجه، تغافل است، چرا که برخی از مراکز کشور می‌خواهند خود برای اسنادشان برنامه‌ریزی کنند. البته باید به این نکته هم اشاره کنم که همکاری نهادها با معاونت اسناد کتابخانه ملی رو به بهبود است.
جعفریان درباره میزان خسارت به اسناد ملی در سانحه آبگرفتی ساختمان آرشیو ملی در سال ۱۳۹۸ گفت: آن اتفاق بسیار ناگوار بود و موجب شد تا حجم زیادی از اسناد آسیب ببینند. بخش مهمی از آن اسناد اسنادی بودند که فاقد ارزش نگهداری تشخیص داده شده و باید برای امحا می‌رفتند، اما بخشی هم اسناد دارای ارزش نگهداری بودند. حجم آسیب بالا بود. مدیران وقت بیش از ۶۰ ساعت بود که در آن حجم بارندگی به مخازن سرکشی نکرده بودند و این اتفاق بر اثر آن رخ داد. اما کلیه اسناد این بخش نه اسناد تاریخی که اسناد اداری بودند.
