به گزارش خبرنگار ایرنا، طرح بازار آب یا تجارت و مبادله آب به معنی فرایند خرید و فروش حقوق دسترسی به آب یا حقابه است که در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته جهان نیز اجرا می شود.
با توجه به مصرف ۸۸ درصدی منابع آبی در بخش کشاورزی استان و همخوانی نداشتن بهره وری اقتصادی با میزان مصرف، باید مدیریت مصرف آب کشاورزی در استان در کمترین زمان ممکن اصلاح شود و الگوی کشت نیز متناسب با کارآمدی بازارهای آب در عمل، پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی و فاکتورهای اقتصادی تغییر یابد.
با توجه به خشکسالی های اخیر، تنش های آبی موجود در استان، ضرورت احیا و بهره برداری موثر از دشت قزوین و اصلاح الگوی کشت، طرح راه اندازی بازار آب در استان قزوین مطرح شده و هم اینک در مرحله بررسی های اولیه قرار دارد که در این راستا نشست بررسی بایدها و نبایدهای راه اندازی بازار آب در دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین تشکیل شد.
خبرنگار ایرنا برای آگاهی مخاطبان و مردم از موضوعات مطرح شده در این نشست به صورت خلاصه مطالب ارایه شده را گزارش کرده است.
یک استاد دانشگاه در این نشست با بیان اینکه رسیدن به مرز ورشکستگی، نتیجه رویکردهای غلط در حوزه منابع آب است، افزود: جمعیت ایران طی ۱۰۰ سال اخیر از ۲۰ میلیون به ۸۰ میلیون نفر افزایش یافته است در حالی که شرایط اقلیمی از این افزایش جمعیت جا مانده و در اثر تغییرات محیطی بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری دچار انقراض شده‌اند، اگر شرایط بهبود نیابد در آینده شاهد انقراض نسل انسان‌ها خواهیم بود.
حامد مازندرانی‌زاده خاطرنشان کرد: منابعی که در اختیار داریم ابدی و ازلی نبوده و پایان پذیر است که شاهد مثال آن، خشک شدن دریاچه ارومیه با قدمت ۱۳ هزار ساله می باشد، در حوزه آب نیز از شرایط بحران عبور کرده و در مرحله ورشکستگی هستیم.
این پژوهشگر حوزه آب افزود: روزانه ۶ میلیارد مترمکعب بدهکاری به منابع آب‌های زیر زمینی، ما را به مرز ورشکستگی رسانده که مدیریت به روش سنتی و مقاومت در برابر تغییر نگرش عامل ایجاد این شرایط است.
وی تصریح کرد: بازار آب با بهره گیری از علم و فناوری و تغییر رویکرد در حوزه منابع آبی می‌تواند از پیشرفت این شرایط نامناسب پیشگیری کند.
مدیریت منابع، چالشی جدی در حوزه آب است
یک استاد دیگر در این نشست اظهار کرد: خطراتی که در حوزه مدیریت منابع آب داریم بسیار مهم‌تر از سایر چالش‌هایی است که در این حوزه با آن مواجهیم بنابراین مدیریت منابع آب در کشور نیمه خشکی که میانگین بارش سالانه آن از ۲۵۰ میلیمتر به ۲۲۰ میلیمتر کاهش یافته است باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
هادی اعتدالی رمضانی گفت: افزایش جمعیت کشور، گسترش مراکز صنعتی و توجه ویژه به محیط زیست و گردشگری رقابت بر سر منابع آب محدود را رقم زده است.
این دکترای آبیاری زه‌کشی عنوان کرد: کشاورزی، دامپروری، صنعت، شرب و بهداشت به جهت پیامدهای اجتماعی و اقتصادی که در پی دارند مهمترین مصرف کننده منابع آب در کشور محسوب می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: مصرف آب در صنایع به تولید ارزش‌افزوده ختم می‌شود اما در کشاورزی به میزان مصرف آب بهره‌وری وجود ندارد و کشاورزی ما حرفه‌ای نیست و با کنترل منابع آب مصرفی در سطح زیر کشت و کشت گیاهانی که با شرایط کم‌آبی مطابقت دارند، می‌توان رقابت کشاورزی با صنعت را قدری عادلانه کرد.
تله آب، جنگ مردم علیه مردم است
یک پژوهشگر و استاد دانشگاه در این نشست اظهار کرد: جامعه در برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی دچار تله جمعی شده و فرونشست زمین حاصل گرفتاری در این تله است؛ در این شرایط، جنگ همگان بر علیه همگان اتفاق می افتد و افراد منافع فردی را به منافع عمومی ترجیح می‌دهند و دیگر چیزی به‌عنوان سرمایه جمعی وجود ندارد.
مرتضی قلیچ تصریح کرد: در گذشته موضوع آیش زمین نهادینه بود اما در حال حاضر هر زمین سالانه سه با زیر کشت می‌رود و این موضوع مصرف آب در کشاورزی را بسیار افزایش داده است.
وی گفت: این موضوع از نوع حکمرانی در جامعه و بی اعتمادی مردم به مسئولان رقم می‌خورد و ویلاسازی‌ها، استخرها، فراغت با آب و فقدان نظارت دلایلی برای افزایش مصرف آب و رسیدن به مرز ورشکستگی در این حوزه است.
"بازار آب" یعنی افرایش ارزش‌افزوده در کشاورزی
مدیر پروژه بازار آب در استان قزوین نیز در این جلسه گفت: سیاست‌گذاری اشتباه سبب شده از چند بُعدی بودن مساله آب غافل شویم چون آب ارتباط مستقیم با اقتصاد، قدرت سیاسی و امنیت غذایی دارد و پیشرفت علم و تکنولوژی در حوزه آب قابل توجه است اما تفکر سنتی و فقدان انعطاف در برابر تغییرات، معضلی است که ذینفعان آب آن را رقم زده‌اند.
محمد محجوب خاطرنشان کرد: بهره‌گیری از فناوری سبب صرفه‌جویی، ذخیره منابع مالی و سوددهی برای کشاورزان است درحالیکه جامعه به کشاورز سیگنال‌های اشتباه ارسال کرده و حلقه مفقوده ما در حوزه آب "جامعه شناسی صحیح" می باشد.
مدیر پروژه بازار آب عنوان کرد: "بازار آب" محل عرضه و تقاضای آب است که همه ذینفعان در آن حضور خواهند یافت و در این طرح با خودنظارتی شاهد کاهش مصرف و ذخیره آب خواهیم بود، همچنین نصب کنتورهای هوشمند بر سر چاه‌ها و ارائه میزهای تسهیلگری برای کشاورزان از مزایای این طرح محسوب می‌شود.
وی تصریح کرد: اگر در کشاورزی الگوی کشت تغییر کند و ارزش افزوده آن ارتقا یابد به صادرات منجر شده و فعالیت کشاورزی رونق خواهد گرفت و در این زمان است که مجوز انتقال آب از صنعت به کشاورزی سودآور خواهد بود.
ذخیره آب و کشاورزی سودآور دستاورد "بازار آب" خواهد بود
مشاور پروژه بازار آب در استان قزوین نیز در این جلسه اظهار کرد: برای شکل‌گیری "بازار آب" در حوزه علوم اجتماعی و ارتباط با کشاورزان باید اعتمادسازی به وجود آید است که تسهیلگران این امر را بر عهده دارند.
محمد اسدی گفت: تسهیلگر با بافت اجتماعی و فرهنگی منطقه فعالیت خود منطبق است و در این روش دولت خود را کنار کشیده و خودنظارتی اتفاق می‌افتد و کنترل توسط معتمد دشت و معین دشت انجام می‌شود.
وی تصریح کرد: معتمدِ دشت متولی گشت و بازرسی از زمین‌های زیرکشت منطقه است و با تشریح موضوع، کشاورزان به خودنظارتی، صرفه‌جویی و ذخیره سهم آب خود می پردازند چرا که هر قشری معنای سود اقتصادی را بهتر از هر مطلب دیگری درک می‌کند.
