عروسک‌های بومی و سنتی یکی از دست‌سازه‌های نیاکان ما ایرانیان است که پیشینه ساخت آنها به آیین‌های کهن و جوامع ابتدایی باز می‌گردد ولی همین عروسک‌ها نیز پیام‌هایی زیادی را از قلب تاریخ به همراه دارند که نسل به نسل منتقل شده و در ترویج و ماندگاری فرهنگ، آداب و رسوم و سبک پوشش اقوام و قبایل ایرانی نقش سازنده و تأثیرگذاری داشته‌اند.
«عاروسک جلی» از جمله این عروسک‌های سنتی و بومی شهرستان ابرکوه است که در سال‌های اخیر توسط «حامد اکرمی» از پژوهشگران و هنرمندان این خطه‌ی تاریخی احیا شده و پس از ثبت ملی، زمینه‌ی اشتغال و درآمدزایی بسیاری از هنرمندان منطقه را نیز فراهم آورده است.
اکرمی که برای احیای این نوع عروسک، تحقیق و پژوهش‌های بسیاری انجام داده بود، این بار در مسیر پژوهش و مطالعات خود، عروسک‌های بومی دیگری به نام‌های «اعلا و رعنا» که ریشه در یک داستان و افسانه بسیار قدیمی در ابرکوه دارد را احیا کرده و در حال حاضر با همراهی پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی در حال تهیه پرونده ثبتی این عروسک‌هاست.
این هنرمند جوان ابرکوهی در این رابطه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: در ایران اسلامی انواع عروسک‌ها در دسته‌های مختلف اعم از هنری، نمایشی، بومی محلی و آیینی بومی قرار می‌گیرند که عروسک‌های «اعلا و رعنا» که روایتگر یک عشق افسانه‌ای و کهن و مختص منطقه ابرکوه هستند، در دسته‌ی عروسک‌های آیینی بومی قرار دارند.
وی که با همکاری مادرش «عشرت سابقی» موفق به احیای عروسک‌های «اعلا و رعنا» از روی نمونه قدیمی آن مربوط به سال ۱۲۵۰ شمسی اثر «بی‌بی سلطان صحافی» شده است، اضافه می‌کند: با توجه به افسانه‌ی «اعلا و رعنا» که داستان عشق دو خان‌زاده را روایت می‌کند، پوشش این نوع عروسک نیز معرف نوع پوشش خوانین ابرکنه در سال‌های دور است و احیا آن به نوعی احیا فرهنگ کهن این منطقه‌ی باستانی است.
این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی با تأکید بر این که شاید هدف از احیای این عروسک‌ها در وهله اول زنده کردن یک افسانه کهن به نظر آید، خاطرنشان می‌کند: عروسک‌های سنتی ضمن ایجاد شغل و درآمد برای علاقه‌مندان به ویژه بانوان، اعتماد به نفس و خودباوری را در میان آنها تقویت می‌کند.
اکرمی با بیان اینکه نوع دوخت عروسک های اعلا و رعنا به سبک «سیاه‌دوزی ابرقویی» و ایجاد نقوش محرابی، گل و بته است، عنوان می‌کند: سازندگان با ساخت این عروسک‌ها، به فرهنگ و پوشش بومی منطقه خود علاقه‌مندتر می‌شوند و هنگام ساخت، لالایی‌ها، شعرها و دیگر ارزش‌های محلی را یادآور می‌شوند.
وی عروسک را یکی از وسایل انتقال فرهنگ بین اقوام و همچنین از طریق بزرگسالان به کودکان می‌داند و تاکید می‌کند: عروسک‌ها می‌توانند فرهنگ یک جامعه را با خود در تاریخ جابه‌جا کنند اما زمانی که شیوه ساخت آنها فراموش شود و حتی در خانه‌های مردم همان جامعه هم جایی نداشته باشند؛ یعنی مردم در پی تغییر فرهنگ خود هستند.
اولین بازتاب احیای عروسک‌های «اعلا و رعنا» و زنده کردن افسانه‌ی آنها، قصه‌گویی «فریبا قیومی‌زاده» مسئول انجمن شعر و ادب شهرستان ابرکوه در سومین جشنواره استانی قصه‌گویی «چله قصه» بود که با بیان این داستان، مقام اول را به خود اختصاص داد.
قیومی‌زاده هدف از انتخاب این داستان برای ارائه در جشنواره را زنده کردن فرهنگ و داشته‌های بومی ابرکوه ذکر می‌کند و می‌گوید: داستان «اعلا و رعنا»، ادبیات عامه منطقه است و اگرچه اصل داستان برای بزرگسالان بیشتر قابل فهم و درک است اما می‌توان با بازنویسی و بازآفرینی، آن را برای رده سنی نوجوانان و کودکان نیز ارائه کرد.
این هنرمند ابرکوهی با بیان این که داستان «اعلا و رعنا» در جشنواره نیز با لهجه و گویش خاص مردم ابرکوه بیان شد، اظهار می‌کند: انجمن شعر و ادب در نظر دارد که سایر داستان‌های کهن ابرکوه را نیز به همین طریق بازآفرینی کند و اجازه ندهد که غبار فراموشی در کوچه‌پس‌کوچه‌های گذر تاریخ به روی آنها نشسته و فراموش شوند.
انتهای پیام
