از امام صادق (ع) نقل شده است که هر کس به قصد زیارت قبر امام حسین(ع) پیاده از خانه‌اش خارج شود، خداوند برای هر قدمش حسنه‌ای می‌نویسد و گناهی را می‌آمرزد. یکی از جلوه‌های وحدت در معماری قدسی اسلامی به واقع همین پیاده‌روی نجف به کربلاست که زائران مختلف از ایران، پاکستان، افغانستان، هندوستان، کشورهای حوزه خلیج فارس و... در آن حضور می‌یابند. پیاده‌روی نجف به کربلای معلی از سال‌ها پیش وجود داشته و کاروان‌ها، هیئت‌ها و موکب‌ها در این مسیر حرکت می‌کردند و در ایام عاشورا، اربعین، اول رجب و نیمه شعبان پیاده‌روی از نجف تا کربلا با شور بیشتر اجرا می‌شود.
مسیر نجف به کربلا با ۱۴۵۲ عمود تا حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) نشانه‌گذاری شده که فاصله‌های این نشانه‌گذاری به طور متوسط حدود ۵۰ متر است و زمان ایده‌آل برای طی این مسیر حدود سه روز است و در طول مسیر حدود هفت هزار موکب وجود دارد که موکب‌های این مسیر اغلب دائمی نیستند و برخی که دائمی هستند بدون داشتن اصول طراحی ساخته شده‌اند و صرفا به برطرف کردن نیازهای اولیه زوار اکتفا نموده‌اند. نکته قابل توجه این است که طراحی این موکب‌ها باید دارای اصول شهرسازی و معماری باشد. این مسیر یکی از بارزترین عناصر خطی است که در آن زائران و گردشگران از بدو ورود به نجف اشرف تا رسیدن به بارگاه اصلی با فعالیت‌های متنوع مذهبی، فرهنگی، تجاری و خدماتی مواجه می‌شوند و به تدریج برای ورود به فضای زیارتی بارگاه آماده شوند.
پیاده‌راه‌های مذهبی یک سری شاخص‌هایی دارد که از اهمیت زیادی برخوردار است، شاخص‌های ایجاد پیاده‌راه در فضاهای شهری، نیازهای انسانی، امنیت، آسایش، دسترسی، اجتماع‌پذیری، جذابیت، پیوستگی مسیر، نفوذپذیری، تنوع کاربری، خوانایی، سر زندگی، انعطاف‌پذیری منظر، آسایش حرارتی، روشنایی، عوامل اجتماعی و فرهنگی و... است که در پیاده‌راه فرهنگی-مذهبی نجف به کربلا، اغلب شاخص ها حاکم است اما آن چیزی که این پیاده‌راه را از سایر مسیرها متمایز می‌سازد مسائل فرهنگی، تصویر ذهنی و مسائل آئینی است.
در این مسیر، مجموعه رفتارهای قدم به قدم که به تدریج رنگ و بوی زیارت به خود می‌گیرند همچون سر و صدای نوحه‌خوانی، مداحی، اذان و دعوت زوار، تغییر کاربری‌ها به واحدهای فرهنگی، مذهبی، مزین شدن مسیرها و استقرار کاربری‌های عبادت، تدریس، قرائت قرآن و طلب اجابت دعا و... به این نکته مهم دلالت دارند که هر عنصر از فضای حرم قدسی، سلسله مراتب تقدس خود را از همجواری قبر آن امام می‌گیرد، منظرهای مقدس توسط آداب و رسوم شکل می‌گیرند و معمولا از زمینه‌های غیرمذهبی آغاز شده و در تداوم فرهنگ انسانی به زمینه‌های مذهبی می‌رسند.
از خارج شهر به طرف مکان مقدس نیز فضا به تدریج مقدس می‌شود. آستانه‌ها و دروازه ها نشان عبور تدریجی‌اند و مرحله‌ای که سرانجام به صحن داخلی منتهی می‌شود، چشم‌انداز، رفتار زائر را تحت تاثیر قرار می‌دهد جایی که بقعه مقدس برای نخستین بار به دیده زائر می‌آید، اهمیت فراوان دارد و در داخل شهر به هنگام عبور از خیابان‌هایی که راه به صحن مبارک می‌برد، شایسته است که زائر تعظیم کند.
دسترسی به فضای شهری و شفافیت و دید بصری لازم با رعایت تناسب فضایی در طول مسیر تا حدودی برقرار است و انعطاف‌پذیری خوب مبلمان متناسب ایام اربعین تا حدودی وجود دارد و رویدادهایی هم در طول مسیر هست که به رویدادهای خیابانی قلمداد می‌شود و از طرفی با توجه به استقبال مردم عراق و تکریم زائران حسینی شاهد صحنه‌های زیبا و ملکوتی در طی مسیر هستیم بنا بر همین رویدادهاست که مردم را مشتاق‌تر از گذشته کرده است.
برای طراحی موکب‌ها باید عناصر طبیعی شامل آب، نخل، آسمان و زمین را مدنظر قرار قرار داد و نظاره گر بود، یکی آسمان و زمین که در زیارت عاشورا به آن اشاره شده است و دو عنصر نخل و آب در عاشورا مطرح می‌شود به ویژه گذشتن از نخلستان و آب آوردن حضرت عباس(ع). آسمان بر این مصیبت بزرگ گریسته و رنگ عوض کرده و خورشید خونی شده است.
تردد عده‌ای از زائران با ماشین در این مسیر خلاف طریقت عاشقان است، چون موکب‌ها و عمودهای واقع در مسیر کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌شوند و آدمی از درک آن عاجز می‌ماند. جمال‌شناسی موکب‌ها باید همواره مدنظر باشد، در حوزه طراحی، یک طراح می‌تواند نمادها، نشانه‌ها و مفاهیم را به نسبتی درست بین انسان و آن محیط ایجاد کند به نحوی که رابطه مطلوب برقرار شود. شفافیت نور، فضای باز و بسته و متناسب با نیازهای مردم باید در طراحی موکب مدیریت شود. فضای نیمه باز و پوشیده باید چند عملکردی باشد، فضای طبخ و تهیه مواد خوراکی بسیار مهم است، فضای سرویس بهداشتی، وضوخانه و فضای رسانه‌های دیجیتال خیلی اهمیت دارد. فضای اجرای مراسم‌های مذهبی، فضای بهداشتی درمانی و فضاهای مربوط به خدمتگزاران زائران باید مورد توجه معمار موکب قرار داشته باشد اما در بسیاری از موکب‌ها فضای ویژه خدمتگزاران زائران در نظر گرفته نمی‌شود.
نصب میله برای اینکه زائر در صف بایستد و غذا بگیرد و تعیین محل استفاده از وای فای به صورتی که فرد بنشیند اشتباه است. در محل‌های نصب وای فای فرد فقط باید دقایقی بایستد به خانواده خود پیام دهد و به راه بیفتد، تعبیه محلی برای نشستن در این اماکن موجب مشغولیت زیاد زائر می‌شود. جاهایی که صف‌های طولانی برای گرفتن غذا و هر اقدام دیگری ایجاد می‌شود، فرد را از مسیر پیاده باز می‌دارد حتی اگر معماران خوش ذوق و معتقد ما جلوی معماری‌ای که کنسول شده را نگیرند پیاده‌راه اربعین تبدیل می‌شود به محلی برای ساخت موکب‌هایی با نمای کلاسیک اما آنچه در فضای مطلوب می‌تواند رخ دهد این است که بدنه موکب باید متواضع و کم ارتفاع باشد، موکب‌ها باید در ابتدای راه و کنار جاده یک طبقه باشند و اگر لازم بود در ادامه و پشت آن را برای ساخت محل استراحت کمی مرتفع‌تر ساخت، فضای بهداشتی باید سریع و راحت در دسترس باشد، امکان شستن پا و وضو گرفتن را فراهم کند، ابتدای موکب باید شفافیت و راحتی ورود داشته باشد، ابتدای موکب باید فضای منعطفی داشته باشد.
به هنگام فرونشستن خورشید اربعین، موکب‌ها جمع شده و همه چیز تمام می‌شود و به کاربری دیگری می‌آیند پس این بستر راه‌پیمایی اربعین یک بستر عربی و عراقی است که ریشه در فرهنگ قبیله‌ای ، عشیره‌ای وسنتی دارد و چون اربعین به یک رویداد بین‌المللی از جمله ایران، پاکستان، افغانستان و هندوستان و سایر شیعیان حوزه خلیج فارس و سایر افراد آزادی‌خواه و علاقمند طریقت حسین بن علی(ع) مبدل گشته که با گذشته متفاوت است و اختلاف دارد بنابراین این اختلاف‌های فرهنگی باید از طریق طراحی موکب‌ها که با فضا و فرهنگ مختلف هم سو باشد و طراحی شود.
اربعین، عاشورا، امام حسین(ع) و کاروانش باید در این طراحی دیده شود و مواردی که به آن اشاره شد شفافیت فضا و عدم تضاد در طراحی مسیر و چند عملکردی و توازن فضا و طراحی بهینه فضا بایستی مدنظر باشد و به فضل پروردگار که این مسیر، این فضا و این حرکت تقویت شود.
