به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما؛ در جریان برگزاری بیست و دومین نشست سران سازمان شانگهای در سمرقند زادگاه رودکی و پدر شعر فارسی جمهوری اسلامی ایران به عضویت رسمی این سازمان در امد و بیش از پیش زمینه برای استفاده از ظرفیت های متقابل میان ایران و اعضای این سازمان چه به صورت دوجانبه و چه به صورت چندجانبه و در سطح سازمانی فراهم شد.
نمایی از آغاز و پایان سفر رییس جمهوری
آیت الله رییسی سفر سه روزه خود را از روز چهارشنبه ۲۳ شهریور آغاز کرد که در روز نخست سفر و پس از نشست‌های دو جانبه میان تهران و تاشکند ۱۷ سند همکاری میان دو کشور امضا شد.
اسناد عضویت ایران در سازمان شانگهای نیز در روز نخست به امضای حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه رسید.
در روز دوم این سفر آیت الله رییسی با سران کشور‌های روسیه، پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و دبیر کل سازمان همکاری شانگهای دیدار و گفتگو کرد و توسعه روابط همسایگی و منطقه‌ای را سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران برشمرد.
دیدار با تجار ایرانی در ازبکستان، حضور در جمع نمازگزاران مسجد سمرقند، غرس نهال یادبود از دیگر برنامه‌های رییسی در روز دوم سفر بود.
رییس جمهور کشورمان در روز سوم سفر با روسای جمهوری چین و بلاروس دیدار کرد و پس از حضور در اجلاس سران شانگهای، تاشکند را به مقصد تهران ترک کرد.
وزن و جایگاه سازمان شانگهای در یک نگاه
سازمان همکاری شانگهای پانزدهم ژوئن ۲۰۰۱ در شانگهای با حضور قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان تاسیس شد. درحال حاضر نه کشور: جمهوری اسلامی ایران، هند، جمهوری قزاقستان، جمهوری خلق چین، قرقیزستان، پاکستان، فدراسیون روسیه، تاجیکستان و ازبکستان از اعضای رسمی سازمان همکاری شانگهای؛ سه کشور: افغانستان، بلاروس و مغولستان دارای وضعیت ناظر و شش کشور: جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، پادشاهی کامبوج، جمهوری دموکراتیک فدرال نپال، جمهوری ترکیه و جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سریلانکا از شرکای گفتگوی سازمان همکاری شانگهای هستند. در نشست سمرقند تفاهم نامه‌هایی برای اعطای وضعیت شرکای گفتگو به مصر و قطر، بحرین، کویت، امارات متحده عربی، مالدیو و میانمار به امضا رسید.
اکنون سازمان همکاری شانگهای به بزرگترین و پرجمعیت‌ترین سازمان بین‌المللی منطقه‌ای در جهان امروز تبدیل شده است؛ کشور‌های عضو آن حدود ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان (GDP) را تشکیل می‌دهند که بالغ بر ۲۰ تریلیون دلار آمریکا است و بیش از ۱۳ برابر از زمان تشکیل آن افزایش یافته است. همچنین سازمان شانگهای ۶۰ درصد از خاک اوراسیا و ۴۰ درصد از جمعیت جهان را پوشش می‌دهد. نیرو‌های نظامی کشور‌های عضو این سازمان در مجموع به ۸.۲۹۳.۰۰۰ نفر می‌رسد و هزینه دفاعی‌شان در سال ۲۰۱۹ در حدود ۴۱۱ میلیارد دلار بوده است.
سازمان همکاری شانگهای یک نمونه موفق از همکاری‌های منطقه‌ای است و پس از ۲۱ سال رشد و پیشرفت، به موفقیت‌های شایان جهانی دست یافته و صلح و نظم را برای دنیا به ارمغان آورده است. این سازمان به دنبال حفظ صلح و ثبات منطقه‌ای بدون دخالت نیرو‌های فرا منطقه‌ای است.
تکمیل گام به گام عضویت ایران از" ناظر" به "رسمی"
عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای توسط «شوکت میرضیایف» رئیس‌جمهور ازبکستان در نشست سمرقند به صورت رسمی اعلام شد.
مسیر عضویت رسمی ایران در این سازمان شهریور سال گذشته و همزمان با اولین حضور آیت‌الله رئیسی در نشست بیست‌ویکم آن آغاز شد. در آن اجلاس اعضای شانگهای پس از یک دهه پذیرفتند که فرایند پذیرش ایران به عنوان عضو رسمی و نهم این سازمان آغاز شود. این، دستاورد دیپلماتیک ایران بوده و همچنین عزم ایران را برای دنبال کردن یک سیاست خارجی «متوازن، هوشمند، فعال و پویا» و «اول آسیا» به اثبات رساند.
امسال همزمان با حضور رئیس‌جمهور در اجلاس بیست و دوم، عضویت رسمی ایران مورد پذیرش و تایید قرار گرفت و سال آینده و همزمان با حضور آیت‌الله رئیسی در اجلاس بیست‌وسوم، با امضای اسناد مورد نیاز و تعیین سفیرحسن‌نیت و رابط به مرحله نهایی و اجرا می‌رسد. در این راستا ۴۹ سند مربوط به عضویت ایران که لایحه آن تقدیم مجلس شده است، باید در مجالس هشت کشور عضو نیز تصویب شود؛ پس از آن در جلسه سال آینده که در هند برگزار می‌شود، روسای جمهور موافقتنامه‌ها را امضاء خواهند کرد و رسمی شدن پذیرش ایران در پیمان شانگهای تکمیل می‌شود.
اهمیت و نتایج عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای
مزیت جغرافیایی ایران در مجاورت دو آبراه مهم دریای خزر و خلیج فارس باعث می‌شود که کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای و کشور‌های ناظر بتوانند به زنجیره‌های تامین جهانی متصل شده و کالا و انرژی را از طریق ایران به سایر نقاط جهان حمل کنند.
ایران به عنوان پل بالقوه کریدور حمل و نقل آسیا- اروپا و پیوندی برای پروژه‌های زیرساختی منطقه‌ای، می‌تواند نقش مهمی در «کریدور شمال-جنوب» ایفاء کند تا آسیای مرکزی، روسیه و هند را به هم متصل نماید. ایران همچنین در کریدور اقتصادی چین-آسیای مرکزی- اقتصاد آسیای غربی ابتکاری کمربند و جاده قرار دارد که می‌تواند به پلی برای اتصال قاره اوراسیا تبدیل شود.
ایران دارای قابلیت‌های مختلفی در ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای است که شامل امنیت و ثبات پایدار، منابع انرژی فراوان، جاذبه‌های گردشگری منحصر به فرد، مزایای وحدت قومی، روابط تاریخی و فرهنگ گسترده با کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای و کشور‌های ناظر و ... می‌شود.
در همین حال شورای روابط خارجی اروپا با تحلیل نتایج عضویت ایران در سازمان همکاریشانگهای اذعان کرد: ایران به واسطه همکاری نزدیکتر با روسیه و چین می‌تواند در برابر تحریم‌ها و فشار‌های غرب مصونیت یابد.
طبق براورد این شورا، ایران در آستانه برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل با عضویت خود در سازمان شانگهای می‌خواهد به غرب نشان دهد که در یک جهان چند قطبی، تنها نیست و گزینه‌هایی پیش رو دارد. مذاکرات بین ایران، آمریکا و کشور‌های اروپایی بر سر توافق هسته‌ای یک بار دیگر به بن بست خورده است؛ بنابراین ایران می‌تواند نشان دهد که توافق با آمریکا برایش حکم مرگ و زندگی ندارد بلکه می‌تواند به واسطه همکاری نزدیکتر با روسیه و چین در برابر تحریم‌ها و فشار‌های غرب مصونیت یابد. به علاوه عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به نوعی این کشور را در برابر رویارویی‌ها در شورای امنیت بر سر مذاکرات هسته‌ای بیمه می‌کند. ایران می‌تواند روی روسیه و چین برای ناکام گذاشتن تلاش‌ها جهت وضع تحریم‌های جدید سازمان ملل حساب کند.
همچنین به اعتقاد کارشناسان ایران بعد از عضویت در سازمان شانگهای و با تلاش برای عضویت در گروه بریکس نه فقط از حمایت روسیه و چین بلکه از حمایت دیگر کشور‌های عضو هم در مجامع بین المللی برخوردار خواهد بود علاوه بر اینکه ایران امکان آن را دارد که طبق مقررات این گروه‌ها با کشور‌های عضو داد و ستد و تجارت کند و طبیعتا با تحریم‌های آمریکا به مقابله بپردازد.
لزوم تهیه نقشه راه برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های سازمان شانگهای
به نظر می‌رسد استفاده حداکثری از ظرفیت‌های سازمان شانگهای نیازمند طراحی نقشه راه جدید برای کنش اقتصادی و سیاسی فرامرزی جمهوری اسلامی ایران است. منافع حداکثری، زمانی به دست خواهد آمد که جمهوری اسلامی ایران بر اساس نقشه و ابتکار سیاسی و اقتصادی خود، از ابزار‌ها و ظرفیت‌های این سازمان استفاده کند. در این راستا طراحی سازوکار‌های غیرتحریم‌پذیر نقل و انتقال وجوه و گسترش تعاملات مالی و بانکی در چارچوب سازمان شانگهای اجتناب ناپذیر است. بی تردیدعضویت رسمی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، قطعه‌ای از پازل راهبردی به شمار می‌رود و تجمیع و هدایت ظرفیت‌های نهفته در مناسبات چندجانبه و دوجانبه، یکی از اصلی‌ترین مأموریت‌های دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان به شمار می‌رود.
احمد کاظم زاده
