امسال طرح احیا و مرمت هشت گذر تشرف به حرم رضوی آغاز شد؛ طرحی که قرار است با اجرای مبلمان شهری، فضای سبز، نورپردازی و ایجاد برخی امکانات موردنیاز زائران پیاده در قالب پروژه سه‌ساله، جداره های شهری را سامان دهد. بر این اساس، از میان شانزده کوچه تاریخی و هویت‌دار، در گام نخست هشت گذر تشرف ازجمله گذرهای «نوغان»، «مخابرات»، «آستانه‌پرست»، «حمام باغ و حوض امیر»، «شهیدسالاری مقدم»، «حاج‌نوروز»، «محمدیه» و «عیدگاه» مشخص شدند و برای شروع کار، با مداخله حداقلی و فضاآرایی، آسان‌سازی امکان تشرف زائران به سوی بارگاه حضرت رضا(ع) فراهم شد.
در این میان برای تشرف به حرم مطهر امام مهربانی‌ها چهار مسیر اصلی وجود دارد که از مسیر غربی حرم؛ خیابان‌‌های شیرازی(بست شیخ‌طوسی)، مسیر شمالی حرم؛ طبرسی(بست شیخ‌طبرسی)، مسیر شرقی حرم؛ نواب‌صفوی(بست شیخ حر عاملی)، مسیر جنوبی حرم؛ امام رضا(ع)(باب الرضا(ع)) و شهید اندرزگو(باب‌الجواد(ع)) دسترسی به اماکن متبرکه رضوی را آسان کرده است.
این درحالی است که از سال‌ها پیش طرح ساخت ره‌باغ‌ها با هدف دسترسی بهتر به ورودی‌های حرم برای آن دسته از افرادی که قصد دارند پیاده راهی این صحن و سرا شوند، نیز آغاز شده و تاکنون پنج ره‌باغ سلام، طوبی، بهشت، حضرت زهرا(س) و حضرتی(پردیس) در مسیرهای تشرف زائران به حرم حضرت‌رضا(ع) به بهره‌برداری رسیده است.
انتخاب 8 گذر تشرف به حرم رضوی
پیشینه گذرهای تشرف نشان می‌دهد که این مسیرها مهم‌ترین کانون مذهبی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهر بوده‌اند و آیین‌های اصیل دینی در بستر آن ها جریان یافته است. آن‌طور که مدیریت‌شهری در منطقه ثامن هدف‌گذاری کرده است، گذرهای تشرف با 10کیلومتر طول، علاوه بر برقراری پیوند معنوی میان حرم مطهر و شهر قرار است نقش اصلی را در هدایت زائران و مجاوران بارگاه منور رضوی به سمت حرم مطهر ایفا کنند.
احیای گذرهای تشرف پروژه‌ای بطنی و تدریجی و مقرر شده است عملیات اجرایی آن به‌صورتی برنامه‌ریزی شود که مشکلی در تشرف زائران و مجاوران به حرم مطهر رضوی ایجاد نشود.
کوتاه‌ترین و طولانی‌ترین گذرها
دو گذر «محمدیه» در خیابان شهید حاجی حسنی‌کارگر3 و گذر «مخابرات» در خیابان خزعلی با 750قدم نزدیک‌ترین گذرها به بارگاه رضوی و گذر «حمام‌باغ و حوض امیر» با 1533قدم در خیابان کاشانی نیز بیشترین فاصله طولی را در میان گذرهای تشرف تا حرم مطهر دارد.
کاشانی6؛ گذر «نوغان»
به گواه اسناد تاریخی، قدمت شهر نوغان به پیش از اسلام باز‌می‌گردد. به همین دلیل می‌توان از نوغان به‌عنوان قدیمی‌ترین محله ایران در دل شهر مشهد یاد کرد که وجود حرم مطهر حضرت‌رضا(ع)، معنویت ویژه‌ای به آن بخشیده است.
این محله که حالا گستره‌اش به یک خیابان و چند کوچه در قدیمی‌ترین نقطه شهر محدود شده، روزگاری نام شهری وسیع از ولایت توس و درواقع مهم‌ترین و بزرگ‌ترین شهر این خطه بوده است.اکنون آنچه در قالب طرح «گذرهای تشرف» در این محله به اجرا درآمده، نور امید را در دل قدیمی‌های نوغان روشن کرده است و آن‌ها از حال‌وهوای بوی اسپند و گل و شیرینی‌ای که به زائران و مجاوران اهدا شده است، برایمان می‌گویند.
می‌توان از نوغان به‌عنوان قدیمی‌ترین محله ایران در دل شهر مشهد یاد کرد که وجود حرم مطهر حضرت‌رضا(ع)، معنویت ویژه‌ای به آن بخشیده است
یعقوبعلی برکشاهی از کاسبان نوغان است. می‌گوید: خدا را شکر فضای خوبی ایجاد شد، اما اگر قرار باشد این مسیر برای تشرف به حرم به‌صورت پررنگ‌تری معرفی شود، باید به رفع برخی نیازهای جدی زائران هم توجه شود. کمبود آب‌خوری، سرویس بهداشتی و سامان‌دهی پیاده‌روها از موضوعات مهمی است که اگر شهرداری بنا دارد طرح را پیش ببرد، باید برای آن چاره‌ای بیندیشد.
کاشانی8؛ گذر «حمام باغ و حوض امیر»
کوچه‌ای که روبه‌روی حمام آن باغ بود و مردم برای تفریح به آن باغ می‌رفتند، به کوچه حمام باغ معروف است. در گذشته عصرها این باغ غلغله می‌شد. به گفته اهالی قدیمی کوچه، وجود باغ و حمام کنار هم به ته‌پل‌محله رونق بخشیده بود؛ تا جایی که مردم از محله‌های دیگر هم برای تفریح یا نظافت به این محله می‌آمدند.
کوچه حوض امیر هم از یک‌سو به ته‌پل‌محله و نوغان و از سوی دیگر به حرم مطهر و خیابان طبرسی می‌رسد؛ کوچه‌ای که به‌واسطه وقف مسجد و حوضی که در آن دست‌نماز گرفته می‌شد، معروف بود. مسجد حوض امیر نیز در این گذر قدمت چنددهه‌ای دارد و با مرمت جزئی هنوز هم سرپاست.حالا با ساخت‌وسازهایی که در جریان اجرای طرح‌های پیرامونی حرم مطهر انجام شده است، دیگر کمتر می‌توان سراغی از قدیمی‌های این کوچه‌ها گرفت.
مجتبی خسروی که در این گذر به‌دنیا آمده و پدر هفتادساله‌اش قدیمی همین‌جاست، می‌گوید: در گذشته این معبر جزو معابر اصلی تشرف به حرم حضرت رضا(ع) بود، اما اکنون دیگر از رونق رفت‌وآمد زائر خبری نیست. علت این وضعیت به مسدودکردن انتهای کوچه برمی‌گردد. معبر را باز کنید، سیستم روشنایی را اصلاح کنید و برای زائران پیاده سایه‌بان و پیاده‌رو بسازید تا به حال‌وهوای قبلش بازگردد!
شهیدشوشتری3؛ گذر «حاج‌نوروز»
این گذر با وجود فاصله طولی کوتاه تا بارگاه امام‌هشتم(ع)، بیشتر محل رفت‌وآمد خودرو برای تشرف به حرم رضوی شده است. این درحالی است که به گفته یکی از کسبه تا پیش از بازگشایی ره‌باغ حضرت زهرا(س)، زائران پیاده این مسیر را برای تشرف به حرم مطهر انتخاب می‌کردند، اما حالا ترجیحشان گذر از ره‌باغ‌هاست که هم فضای سبز دارد و هم آرامش بیشتر! مهم‌ترین گله‌ای که محمدصادق اسلامی بیان می‌کند، نگرانی بابت کمبود روشنایی و امنیت زائران است.
نواب‌صفوی9؛ گذر «عیدگاه»
عیدگاه از نظر لغوی، اسم مکان و مرکب از دو کلمه «عید» به‌معنای شادی و جشن و «گاه» به‌معنای جای و مکان است. بنا به روایتی که در برخی منابع درباره وجه تسمیه عیدگاه آمده است، در زمان حمله عبدالمؤمن‌خان ازبک به سال ۹۹۸قمری، کشتار بزرگی در شهر رخ داد. مردم اجساد این قتل عام بزرگ را در شمال حرم مطهر در ناحیه‌ای که بعد‌ها به «قتلگاه» معروف شد، دفن کردند، اما عیدگاه که درمقابل قتلگاه یعنی ناحیه شرقی اماکن متبرکه رضوی قرار داشت، از جنگ و کشتار مصون ماند. به‌همین‌دلیل به «عیدگاه» مشهور شد.
گروهی هم معتقدند چون در گذشته در این مکان نماز‌های عید فطر و قربان برگزار می‌شده، اینجا عیدگاه لقب گرفته است. ناگفته نماند که دروازه عیدگاه جزو شش دروازه اصلی و قدیمی شهر به حساب می‌آمده که دارای اهمیت ویژه‌ای بوده است. معمولا مسافرانی که از سمت هرات و شهر‌های اطراف آن به مشهد می‌آمدند، از این دروازه وارد می‌شدند.
سایر گذرها
گذر تشرف «محمدیه» در خیابان شهید حاجی حسنی‌کارگر3 و «مخابرات» در خیابان خزعلی کنار بست آیت‌ا... طبسی که به ورودی غدیر ختم می‌شود، 750قدم تا حرم حضرت رضا(ع) فاصله دارند. همچنین فاصله گذر «آستانه‌پرست» در ته‌پل محله3، 800 قدم و سالاری‌مقدم در خیابان وحدت23 نیز 1133قدم تا حرم رضوی تخمین زده شده است.نقل از الکوثر
