به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، سیاست توسعه صنعتی در سال‌های اخیر باعث نادیده‌گرفتن توان بخش کشاورزی شد که این امر در کنار گرایش به واردات محصولات موردنیاز باعث رکود بخش کشاورزی در اغلب کشورهای توسعه‌یافته شد، به‌گونه‌ای که این کشورها را مجبور به تغییر سیاست و توجه به توسعه بخش کشاورزی داد.
بخش کشاورزی کشور تأمین‌کننده شغل و درآمد حداقل 23 درصد از جمعیت شاغل در کشور است و بیش از 85 درصد از نیازهای غذایی کشور را تأمین می‌کند. کشور ایران با دارابودن 14.7میلیون هکتار زمین زیر کشت و 4.4 میلیون بهره‌بردار (کشاورز) و 125 میلیون تن تولید انواع محصولات کشاورزی جزو 10 کشور بزرگ دنیا در تولید محصولات کشاورزی بوده و این نشان از توانمندی بالای کشور در بخش کشاورزی است.
یکی از مهم‌ترین قابلیت‌ها و توانمندی‌های استان لرستان نیز بخش کشاورزی و زیر بخش‌های مربوط به آن است و اقتصاد و معیشت بسیاری از مردمان آن بر پایه کشاورزی شکل‌گرفته و به آن وابسته است.
آب‌وهوای معتدل و چهارفصل لرستان و خاک حاصلخیز آن سبب شده است که سطح تولید محصولات کشاورزی این استان نسبت به سایر استان‌های هم‌جوار بیشتر باشد، به‌گونه‌ای که لرستان در بسیاری از محصولات کشاورزی و تولیدات مربوط به این بخش صاحب رتبه‌های ممتازی در بین استان‌های کشور است.
آن‌گونه که شایسته است به توسعه کشاورزی لرستان، افزایش سطح اراضی آبی و تخصیص حقابه موردنیاز کشاورزی این استان توجهی نشده است درحالی‌که کمک به رفع آن‌ها می‌تواند جهش خوبی در اشتغال و تولید لرستان رقم بزند.
لرستان ایران کوچک و منحصربه‌فرد در موقعیت کشاورزی
حسین خدیش در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، با اشاره به وضعیت نظام بهره‌برداری زمین در لرستان، اظهار داشت: این استان با حدود 28 هزار کیلومترمربع وسعت و یک‌میلیون و 800 هزار نفر جمعیت در جنوب غربی کشور واقع‌شده و 72 درصد این استان کوهستانی و حدود 28 درصد آن به‌صورت دشت‌های کشاورزی است.
وی با اشاره به وجود 800 هزار هکتار اراضی زراعی در لرستان، افزود: بیش از نصف این اراضی در مناطق کوهپایه و کوهستانی قرار دارد.
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با تأکید بر اینکه استفاده از مکانیزاسیون در بخش کشاورزی در دشت‌های ما بیشتر از اراضی کوهپایه و کوهستانی امکان‌پذیر است، عنوان کرد: این استان 500 متر ارتفاع از سطح دریاهای آزاد و در مناطق اشترانکوه حدود چهار و هزار و 150 متر از سطح دریاهای آزاد اختلاف سطح دارد.
وی لرستان را ایران کوچکی به‌واسطه موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد آن قلمداد کرد و بیان کرد: منطقه مرکزی این استان یک منطقه معتدل محسوب می‌شود و در سمت جنوب دارای مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، در سمت شرق و شمال مناطق سردسیر نیز منطقه‌ای از رویشگاه‌های زراعی، نباتی و گیاهان وحشی در این استان قرار دارد.
خدیش با اشاره به سه تیپ آب‌وهوایی مشخص در لرستان، گفت: این استان در سال‌های خشک‌سالی و ترسالی حدود 9 تا 11 میلیارد مترمکعب آب تولید می‌کند.
لرستان بی‌نصیب از آب‌های تولیدی خود
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با اشاره به وضعیت توپوگرافی زمین این استان، تصریح کرد: لرستان از آب تولیدی خود بی‌نصیب است و تنها مقدار کمی از آب تولیدی خود را مورداستفاده قرار می‌دهد چون آب‌های تولیدی در قعر و زمین‌های زراعی در بالادست قرار دارد.
خدیش با تأکید بر لزوم داشتن سدهایی برای استفاده از آب‌های تولیدی لرستان اظهار داشت: یکی از مشکلات بزرگ این استان قرار گرفتن اراضی زراعی در نقاط شیب‌دار است که باعث شده بالاترین فرسایش خاک را در سطح کشور داشته باشیم.
وی با اشاره به فرسایش 10 تا 15 تنی خاک در سال در کشور افزود: علی‌رغم حدود 2 میلیون هکتار جنگل و مرتع در لرستان سالانه 2 تا 2.5 برابر کشور فرسایش خاک در این استان مشاهده می‌شود.
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با اشاره به دست‌انداری افراد برای تصاحب زمین بیشتر، عنوان کرد: بخش اعظمی از جنگل‌های این استان توسط غاصبان به‌ناحق به زیر کشت زراعی می‌رود و این خود یکی از عوامل فرسایش خاک در لرستان شده است.
وی با بیان اینکه تراکتوری که باید در خدمت مکانیزاسیون باشد در بسیاری از مناطق شیب‌دار باعث فرسایش خاک شده است چون زمین‌ها درشیب قرار دارد، بیان کرد: تراکتور هیچ‌وقت خلاف جهت شیب زمین‌ها را شخم نمی‌زند و چون در جهت شیب شخم می‌زند خاک‌شویی به‌همراه دارد و همین باعث شده است که فرسایش خاک لرستان دو برابر فرسایش خاک در کشور باشد.
آبی‌بودن تنها یک‌چهارم از اراضی زراعی لرستان
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با اشاره به آبی‌بودن تنها یک‌چهارم از اراضی زراعی این استان، تصریح کرد: استانی که تولیدکننده آب است تنها 200 هزار هکتار از اراضی آن آبی است و حدود 600 هزار هکتار از این اراضی به‌صورت دیم کشت می‌شود.
خدیش با اشاره به وجود 14 میلیون و 700 هزار هکتار اراضی زراعی در کشور، اظهار داشت: سهم لرستان از این میزان پنج و سه‌دهم درصد است.
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با اشاره به وجود 160 هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی در این استان عنوان کرد: تعداد بهره‌برداران بخش کشاورزی 6 و چهاردهم درصد کل بهره‌برداران بخش کشاورزی کشور است.
وی با اشاره به حجم 120 میلیون تنی تولیدات بخش کشاورزی کشور بیان کرد: 120 میلیون تن مواد غذایی سالانه در کشور تولید می‌شود که استان لرستان با تولید سالانه 2 میلیون و 800 هزار تن 2.25 درصد تولید بخش کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است.
خدیش اظهار داشت: از 160 هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی لرستان تعداد 94 هزار و 800 بهره‌بردار معادل 60 درصد بهره‌برداران این استان، حدود یک تا پنج هکتار زمین در قطعات پراکنده دارند که یک‌چهارم آن‌ها آبی و سه‌چهارم دیم است.
کشاورزان لرستان محروم از کشاورزی اقتصادی
وی با اشاره به اینکه 31 هزار و 600 بهره‌بردار که معادل 20 درصد کل بهره‌برداران این استان است پنج‌تا 10 هکتار زمین دارند، افزود: سه‌چهارم اراضی این بهره‌برداران نیز دیم و یک‌چهارم آبی است.
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان عنوان کرد: 14 درصد بهره‌برداران ما که تعدادشان 22 هزار و 120 نفر است 10 تا 20 هکتار زمین دارند که بازهم سه‌چهارم اراضی آن‌ها دیم و یک‌چهارم آبی است.
وی با اشاره به اینکه تنها 6 درصد جمعیت بهره‌برداران لرستان بین 20 تا 50 هکتار یا بیشتر زمین دارند، بیان کرد: تعداد این افراد 9 هزار و 480 بهره‌بردار است.
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با اشاره به وضعیت سنتی کشاورزی این استان تصریح کرد: کشاورزان لرستان به‌دلیل اینکه سیستم بهره‌وری و افزایش تولید اراضی کشاورزی لرستان بسیار ضعیف است، دارای یک کشاورزی اقتصادی نیستند.
خدیش با اشاره به‌نظام خرده‌مالکی حاکم بر کشاورزی لرستان، اظهار داشت: قوانین ارث باعث شده وقتی پدری فوت می‌کند که دارای مقداری اراضی کشاورزی است، این اراضی بین فرزندان تقسیم می‌شود و این باعث می‌شود که زمین‌های کشاورزی این استان دائماً در حال کوچک و خردشدن باشد.
تخصیص میزان ناچیزی از آب تولیدی لرستان به اراضی کشاورزی
وی با اشاره به ضعیف‌شدن سیستم مکانیزاسیون به‌عنوان یکی از مشکلات کشاورزان لرستان، افزود: خرد بودن قطعات اراضی کشاورزی باعث می‌شود که با کاهش بهره‌وری، افزایش ضایعات و فرسوده‌شدن نیروی کار مواجه شویم.
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان با اشاره به اینکه بخش کشاورزی از سه قسمت آب، زمین، سرمایه و نیروی انسانی تشکیل می‌شود، عنوان کرد: اگر در هرکدام از این چهار بخش بهره‌وری نداشته باشیم با زیان مواجه خواهیم شد.
وی با بیان اینکه لرستان منشأ آب است، اما میزان آبی که به اراضی کشاورزی این استان اختصاص داده می‌شود بسیار ناچیز است، بیان کرد: لرستان بیش از 11 میلیارد مترمکعب آب تولید می‌کند، اما تنها 2 میلیارد و 200 میلیون مترمکعب آن به این استان تخصیص پیدا می‌کند.
خدیش با اشاره به لزوم سدسازی برای استفاده از آب‌های لرستان، گفت: سیستم کشاورزی لرستان به‌صورت سنتی است و کشاورز به‌صورت غرقابی اراضی کشاورزی خود را سیراب می‌کند که در خوش‌بینانه‌ترین حالت از هر 100 لیتری که وارد مزرعه می‌شود حدود 30 تا 35 لیتر آن مورد مصرف قرار می‌گیرد و مابقی آن به‌صورت پساب و فاضلاب از مزرعه خارج می‌شود.
مسئول دفتر مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی لرستان تصریح کرد: در یک بررسی متوجه شدیم که از 2 میلیارد و 200 میلیون مترمکعب آب تخصیصی این استان تنها 700 میلیون مترمکعب آن در مزارع مورداستفاده قرار می‌گیرد و یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب آن به‌صورت پساب و فاضلاب از مزارع خارج می‌شود.
لزوم متناسب‌کردن فنّاوری کشاورزی با قطعات اراضی
خدیش با اشاره به سیستم آبیاری مزارع، اظهار داشت: سازمان جهاد کشاورزی به سهم خود تلاش کرده است که سطح اراضی آبی کشاورزی را افزایش دهد و زمین‌های استان لرستان را به سطح 80 درصد سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار برساند، اما هنوز باید بر روی آبی که نیاز داریم این اراضی را تحت پوشش قرار دهد کارکنیم.
وی با بیان اینکه در بحث بهره‌برداری‌ها توجه به چند نکته ضروری است و در ابتدای امر کشاورزان ما باید آموزش‌دیده باشند، افزود: ما هنوز فنّاوری لازم برای اراضی کشاورزی خرد را نداریم؛ سیستم آبیاری ما نباید فقط در اراضی بزرگ آبیاری تحت‌فشار یا قطره‌ای باشد بلکه باید فنّاوری را مناسب با قطعات اراضی کشاورزی نماییم.
کامران ساروقی عضو هیئت‌رئیسه اتاق اصناف کشاورزی ایران با اشاره به وجود 620 هزار هکتار اراضی دیم و حدود 180 هزار هکتار اراضی آبی در لرستان اظهار داشت: زیرساخت‌ها و قابلیت افزایش اراضی آبی این استان به حدود 300 هزار هکتار وجود دارد، اما مدیریت منابع آب لرستان این اجازه را نمی‌دهد درحالی‌که هم حقابه و هم تخصیص به میزان نیاز را داریم.
وی با بیان اینکه سال‌هاست که تمام تلاش خود را به‌کار گرفته‌ایم که سهممان از اراضی آبی افزایش یابد، افزود: درحالی‌که استان لرستان سالانه 12 تا 13 میلیارد مترمکعب آب تولید می‌کند اما برداشتمان از این آب با استان‌های کویری برابری می‌کند.
رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان با بیان اینکه وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای با مخالفت‌های غلط اجازه نمی‌دهند که حق قانونی خودمان از برداشت آب‌های تولیدی استانمان را داشته باشیم، عنوان کرد: استاندار این استان و نماینده ولی‌فقیه نیز در این زمینه ورود پیداکرده‌اند و خواستار افزایش حقابه لرستان شده‌اند.
تخصیص‌نیافتن حقابه قانونی لرستان
وی با اشاره به ایجاد محدودیت در کشت محصولات کشاورزی برای کشاورزان لرستان بیان کرد: درحالی‌که چغندرقند محصول مهم و اساسی محسوب می‌شود و کشت آن کشور را از واردات بی‌نیاز می‌کند، اما متأسفانه اجازه کشت این محصول را هم به کشاورزان ما نمی‌دهند.
عضو هیئت‌رئیسه اتاق اصناف کشاورزی ایران با اشاره به سیاست‌های غلط در خصوص محدودیت‌های ایجادکننده برای کشاورزان، تصریح کرد: کشاورز نیز برای گذران زندگی و تأمین معیشت خود و اقتصاد خانواده نیاز به کشت محصول دارد درحالی‌که در سال‌های اخیری کشاورزان را با محدودیت و تنگناهای بسیاری در کشت محصولات کشاورزی مواجه کرده‌اند.
ساروقی با اشاره به محدودیت‌های ایجادشده برای کشاورزان لرستان به‌دلیل کم‌آبی، اظهار داشت: ما نیز در شرایط بحران کم‌آبی مخالف کشت بی‌رویه محصولات آب‌بر و عدم اجرای الگوی مناسب کشت هستیم، اما چرا کشاورزان استان‌های پایین‌دست که از منابع آبی لرستان به‌دلیل داشتن سد استفاده می‌کنند در کشت محصولات محدودیت ندارند؟!
وی افزود: ما به‌دلیل اصرار مدیریت منابع آب در عدم تخصیص حقابه قانونی لرستان هرروز شاهد خالی‌تر شدن روستاها از سکنه و مهاجرت هم استانی‌هایمان به حاشیه شهرهای بزرگ هستیم و باید منتظر تبعات منفی این مهاجرت‌ها باشیم.
رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان با اشاره به سهم 20 درصدی کشاورزی از تولید ناخالص کشور، عنوان کرد: 30 درصد صادرات کل کشور مربوط به بخش کشاورزی است درحالی‌که بودجه آن تنها پنج درصد بوده که ظلمی بسیار بزرگ در حق بخش کشاورزی است.
نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی مشکل عمده پیش روی صادرات
وی با اشاره به محصولاتی از لرستان که قابلیت صادرات دارد، بیان کرد: انواع حبوبات به نخود، زعفران، عسل، گردو، انجیر و انار مهم‌ترین محصولاتی از این استان است که قابلیت حضور در بازارهای جهانی و صادرات را دارد، اما به‌دلیل عدم برندسازی توسط واسطه‌ها و دلالان خریداری و به نام سایر استانها صادر می‌شود و سهم کشاورز از کشت این محصولات ناچیز است، زیرا سود اصلی آن‌ها نصیب دلالان می‌شود.
ساروقی با بیان اینکه در خوش‌بینانه‌ترین حالت 4.5 تا پنج میلیون تن گندم در کشور خریداری می‌شود، گفت: این در حالی است که مصرف 11میلیون تنی گندم در کشور به واردات حدود 6 میلیون تن گندم دیگر داریم که با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی رقم بسیار بالایی است.
عضو هیئت‌رئیسه اتاق اصناف کشاورزی ایران با اشاره به تولید برخی محصولات شهرستان‌ها، تصریح کرد: عسل و نخود دلفان، انار سیاب کوهدشت، گردوی الشتر، انجیر پلدختر، لوبیا، سیب و زردآلوی شرق لرستان محصولاتی است که قابلیت صادرات دارد، اما به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی موردنیاز نتوانسته‌ایم با برند استان خودمان این محصولات را صادر کنیم.
ساروقی اظهار داشت: بر اساس آمار ارائه‌شده توسط وزیر جهاد کشاورزی، میزان صدور سند برای اراضی کشاورزی 4 درصد بوده که با روند فعلی حداقل 35 سال طول می‌کشد تا تمام اراضی کشاورزی سنددار شود و این روند بسیار کند و نفس‌گیر است.
وی افزود: علت کندی فرآیند سنددار شدن اراضی کشاورزی نیاز به آسیب‌شناسی دارد تا پس از شناخت چالش‌ها و موانع موجود بتوان نقشه راه آینده برای سنددار کردن تمام اراضی زراعی را ترسیم کرد و به سرانجام رساند.
سنددار کردن اراضی کشاورزی ترمز تغییر کاربری اراضی زراعی
رئیس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی لرستان با بیان اینکه فقط چهار درصد از اراضی کشاورزی ما در ایران سنددار شده است، عنوان کرد: ترمز تغییر کاربری اراضی زراعی با سنددارکردن اراضی کشاورزی نیز کشیده می‌شود.
وی بیان کرد: ما در کشور 18/5 میلیون هکتار اراضی کشاورزی داریم که تقریباً 53 درصد این اراضی دیم و 47 درصد نیز آبی است و سهم ناچیز لرستان از اراضی آبی 23 درصد است.
ساروقی در رابطه با نظام بهره‌برداری که سبب توسعه بخش کشاورزی است، گفت: عمده نظام بهره‌برداری در استان لرستان دهقانی و خرده مالکی است.
عضو هیئت‌رئیسه اتاق اصناف کشاورزی ایران با تأکید بر اینکه یکی از دلایل اصلی توسعه‌نیافتگی بخش کشاورزی لرستان خرده‌مالکی است، تصریح کرد: چند راهکار برای خروج از این موضوع وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها تشکیل نظام بهره‌برداری به شکل اتحادیه‌ها و شرکت‌های تعاونی و سهام زراعی است.
ساروقی با بیان اینکه یکی از راهکارهایی که نقش تأثیرگذاری در توسعه بخش کشاورزی دارد نظام بهره‌برداری کشت و صنعت است، اظهار داشت: متوسط قطعات اراضی در لرستان هفت‌دهم هکتار است و این نشان از خرده‌مالکی و معیشتی بودن کشاورزی در این استان دارد.
سهم نیم‌درصدی لرستان از سدهای ساخته‌شده
وی افزود: سطح اراضی کشاورزی لرستان حدود ٨
