تلاش آمریکا برای جدا کردن کشورهای آسیای مرکزی از روسیه

به گفته کارشناسان، آمریکا با توسعه روابط با کشورهای آسیای مرکزی به دنبال تقویت نفوذ خود برای دخالت در تصمیم‌گیری‌های مهم داخلی این کشورها و کاهش نفوذ روسیه است.

یک مقام ایالات متحده آمریکا اخیرا اذعان کرد که کشورش در راستای سیاست تضعیف اقتصاد روسیه به دنبال فاصله انداختن بین بخش اقتصادی آسیای مرکزی با مسکو است.

به گزارش  تارنمای اینترنتی "روسیا الیوم"، آنجالی کاور معاون آژانس توسعه بین المللی وابسته به وزارت امورخارجه آمریکا در این باره گفت که کشورش به صورت خیلی جدی در تلاش است که اقتصاد آسیای مرکزی را از روسیه جدا کند.

وی مدعی شد که آمریکا این تصمیم را برای تقویت پایه‌های همکاری اقتصادی میان این کشورها از طریق تقویت رشد اقتصادی و اقدام مشترک این کشورها در مبارزه با تغییرات آب و هوایی گرفته است. کاور اظهار کرد: این اقدامات از اولویت سیاست‌های آمریکا برای تضعیف اقتصاد روسیه صورت می‌گیرد.

آنجالی کاور، معاون دستیار مدیر آژانس توسعه بین المللی( USAID ) در جلسه استماع کمیسیون امور خارجی مجلس نمایندگان کنگره آمریکا همچنین  اعلام کرد که آمریکا سعی خواهد کرد که به «تقویت نهادهای دموکراتیک مساعدت بدهد و همچنین اصول حاکمیت قانون و احترام به حقوق بشر در منطقه آسیای مرکزی را به پیش ببرد».

 کاور گفت:، «آمریکا اهمیت حیاتی این اولویت ها را در این می بیند تا در نهایت آسیای مرکزی را از اقتصاد روسیه «جدا کند». این هدف ما است».

 الکساندر گوسف، تحلیلگر حوزه آسیای مرکزی و استاد دانشگاه در دانشگاههای روسیه می گوید: برای آمریکا «جدا کردن» روسیه از اقتصاد کشورهای آسیای مرکزی، بویژه با توجه به سطح عمیق تعامل در حوزه های نظامی، انرژی و بشردوستانه، دشوار خواهد بود. در عین حال این حوزه توجه و فعالیت دائمی روسیه، با توجه به تلاش های غرب در رابطه با این منطقه، را طلب می کند.

وی تصریح کرد:  نظر ابراز شده توسط این مقام آمریکایی (آنجالی کاور)، به سادگی در جریان موضوعات مطرح شده توسط رهبران ۱۵ کشور که در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در ۱۵ تا ۱۶ سپتامبر در سمرقند، ازبکستان برگزار شد، محو شد.

گوسف گفت: رهبران هر پنج جمهوری آسیای مرکزی در سمرقند حضور داشتند: تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و قزاقستان. رهبران کشورهای شرکت کننده پس از اجلاس ازبکستان، سازمان همکاری شانگهای را به عنوان موفق ترین سازمان بین المللی شناختند و بر اهمیت آن در نظام روابط سیاسی و اقتصادی بین المللی تاکید کردند. با امضای اعلامیه سمرقند در پایان اجلاس، شرکت کنندگان، عدم جهت گیری سازمان همکاری شانگهای علیه سایر کشورها و سازمان های بین المللی و همچنین باز بودن آن برای همکاری های گسترده مطابق با اهداف و اصول منشور ملل متحد را تأیید کردند. منشور سازمان همکاری شانگهای و حقوق بین‌الملل مبتنی بر منافع متقابل و رویکردهای مشترک برای حل مشکلات منطقه‌ای و جهانی تاکید کرد.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز در نشست شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای گفت که امروز سازمان همکاری شانگهای بزرگترین سازمان منطقه ای جهان است که بیش از نیمی از جمعیت جهان در کشورهای عضو آن زندگی می کنند و حدود یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهان ایجاد می شود، یک پتانسیل فکری و فناوری قدرتمند متمرکز شده است و بخش قابل توجهی از منابع طبیعی جهان در ان متمرکز شده است.

وی تصریح کرد کشورهای آسیای مرکزی و جنوب شرقی آسیا، خاورمیانه و خلیج فارس را متحد می کند. رهبر روسیه همچنین خاطرنشان کرد که سازمان همکاری شانگهای امروز ۲۵ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را دارد، در حالی که کشورهای مشترک المنافع با نرخ بسیار بالاتر از جهان در حال توسعه هستند.

رئیس جمهور روسیه در خصوص روابط روسیه و کشورهای آسیای مرکزی تاکید کرد که حجم مبادلات تجاری روسیه و این کشورها رو به رشد است و در صورت تداوم این نرخ ها و بر اساس یکسری شرایط عینی قطعا ادامه خواهد داشت. پس این بدان معناست که ما باید در تعدادی از این کشورها، در کنار آنها باشیم.

 الکساندر گوسف، تحلیلگر حوزه آسیای مرکزی و استاد دانشگاه در دانشگاههای روسیه  می گوید: سخنرانی رئیس جمهور روسیه در سمرقند البته "اعصاب" "دوستان آمریکایی را به درد آورد، به ویژه پس از سخنرانی کاور در کنگره ایالات متحده، جایی که او در واقع سیاست ایالات متحده را در قبال کشورهای مشترک المنافع به ویژه کشورهای آسیای مرکزی پس از شوروی تدوین کرد.

گوسف ادامه داد: در عین حال، برخی کارشناسان آمریکایی بر این باورند که نشست سمرقند «ممکن است به آخرین اجلاس سازمان همکاری شانگهای تبدیل شود» و روسیه در مواجهه با فشار تحریم‌های بی‌سابقه غرب، نمی‌تواند «در دو جبهه بازی کند». جدا کردن کشورهای آسیای مرکزی از اقتصاد روسیه فقط یک مسئله زمانبر است. به گفته کارشناسان اروپایی، موقعیت پیشرو روسیه در سازمان همکاری شانگهای تا اجلاس بعدی که در سال ۲۰۲۳ در هند برگزار می شود، توسط چین که در آسیای مرکزی بسیار فعال است و رقیب آشکار ایالات متحده است، اشغال خواهد شد اما در واقع و  به نظر من اینها نتیجه گیری های دور از ذهنی است.  

در مورد "آخرین اجلاس" سازمان همکاری شانگهای، می توانم موافق باشم که این آخرین اجلاس خواهد بود، نه به طور کلی، بلکه فقط در ترکیبی که در سال ۲۰۱۷ تشکیل شد، زمانی که شامل هشت کشور عضو، از جمله روسیه، چین، هند بود. پاکستان، و چهار جمهوری آسیای مرکزی - قزاقستان،   اما اکنون جمهوری اسلامی هم اضافه شده است و چندین کشور به عنوان ناظر و شریک گفت و گو هم به سازمان همکاری شانگهای ملحق شده اند بنابراین شکل و محتوای این سازمان جدید خواهد بود.

این کارشناس روس افزود: تا آنجا که به روسیه و سیاست غرب برای «جدا کردن» جمهوری‌های شوروی سابق و اکنون کشورهای مستقل مستقل مربوط می‌شود، این یک استراتژی جدید نیست، زیرا. ما در مورد اجرای طرح موسوم به هاروارد صحبت می کنیم که در مرحله اول آن فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل ده ها کشور مستقل جدید از جمله در آسیای مرکزی فراهم شد.  

واشنگتن برای مدت طولانی به منطقه چشم دوخته است و اخیراً فعالیت های خود را در اینجا افزایش داده است. به گفته کارشناسان آمریکایی، تحریم‌ها علیه روسیه قبلاً بر اقتصاد کشورهای منطقه تأثیر گذاشته و در آینده تأثیر منفی آن تشدید خواهد شد.

بر کسی پوشیده نیست که پیش از این سفرهای تجاری منظم مستشاران آمریکایی به منطقه صورت گرفته است. به این ترتیب، در آوریل سال جاری، عذرا ضیا معاون وزیر امور خارجه در امور امنیت مدنی، دموکراسی و حقوق بشر به قرقیزستان اعزام شد تا از مقامات قرقیزستان بخواهد تا یک توافقنامه همکاری جدید با ایالات متحده منعقد کنند. در پایان ماه مه، یک هیئت آمریکایی از چهار کشور در منطقه - قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان بازدید کرد. معاون وزیر امور خارجه در امور آسیای جنوبی و مرکزی، دونالد لو، ریاست آن را بر عهده داشت. هیئت آمریکایی شامل نمایندگان پنتاگون، شورای امنیت ملی، آژانس توسعه بین المللی (USAID) و تعدادی از سازمان های دیگر بود. آمریکایی ها با مقامات دولتی و رهبران تجاری بزرگ کشورهای منطقه دیدار کردند. هدف رسمی این سفر "تقویت روابط ایالات متحده با منطقه و پیشبرد تلاش های مشترک برای ایجاد آسیای مرکزی به هم پیوسته تر، موفق تر و امن تر است.  

اما به هیچ وجه آسان نیست که روسیه را از اقتصادهای آسیای مرکزی «جدا» کرد. در حال حاضر کارهای زیادی در راستای همکاری انجام شده است. به گفته آندری رودنکو معاون وزیر امور خارجه، سرمایه گذاری روسیه در منطقه اسیای مرکزی تا سال ۲۰۲۱ به بیش از ۵۰ میلیارد دلار و  چین ۴۰ میلیارد دلار بالغ شد، اگرچه ۲۱ میلیارد آن از قزاقستان بود. پول آمریکا به میزان قابل توجهی در منطقه کمتر است، اما به نظر می رسد آمریکایی ها سرمایه گذاری جدی در منطقه را هدف قرار داده اند. بنابراین، در وب سایت دولت ایالات متحده آمده است که کشورهای آسیای مرکزی اکنون ۹.۸ میلیارد دلار به صورت مستقیم «برای حمایت از صلح و امنیت، اصلاحات دموکراتیک و رشد اقتصادی و رسیدگی به مسائل بشردوستانه» دریافت کرده اند.

با این حال، واشنگتن قصد ندارد خود را به این محدود کند. اجرای برنامه "آسیای مرکزی به علاوه ایالات متحده" (C۵ + ۱) که در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما نمایان شد، مستلزم تخصیص بیش از ۵ میلیارد دلار سالانه تا سال ۲۰۳۰ برای ارتقای منافع غرب در کشورهای آسیای مرکزی است. .

در رابطه با روابط روسیه با کشورهای آسیای مرکزی، تحلیل فرآیندهای همگرایی در فضای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نشان دهنده روابط نزدیک روسیه در حوزه های اقتصادی، انرژی، بشردوستانه و نظامی با کشورهای منطقه است. اتحادیه گمرکی متشکل از روسیه، قزاقستان و بلاروس که در سال ۲۰۱۰ تأسیس شد، قابلیت خود را نشان داد و قبلاً در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۵ به دلیل الحاق بعدی ارمنستان و قرقیزستان به آن گسترش یافت.