کبد چرب عارضه‌ای است بسیار شایع که در دنیا میلیون‌ها نفر دانسته و ندانسته درگیرش هستند. زمانی فرد دچار عارضه کبد چرب می‌شود، که چربی بیش از حدود طبیعی در کبدش ذخیره شود. در پاره‌ای از موارد کبد چرب کنترل نشده می‌تواند تبدیل به وضعیتی تهدیدآمیز برای سلامت فرد شود. کبدی که در مراحل وخیم قرار دارد ممکن است از کار بیافتد و یا درگیر نارسایی شود. به همین دلیل پیشگیری از کبد چرب بسیار ضروری است.
خوشبختانه خیلی از مبتلایان به کبد چرب می‌توانند با تغییر سبک زندگی این عارضه را درمان کنند. همچنین می‌توان با ورزش، تغذیه صحیح و دنبال کردن عادات خوب از ابتلا به کبد چرب پیشگیری نمود. اگر می‌خواهید از داروهای گیاهی جهت بهبود علائم کبد چرب استفاده کنید، حتماً با پزشک مشورت کنید. برخی از داروهای گیاهی ممکن است تأثیری عکس بر کبد داشته باشند و مشکل را تشدید کنند.
اولین گام موثر جهت تسکین و برطرف کردن علائم عارضه کبد چرب و همچنین مهار آن کاهش وزن است. پزشک با ارائه یک برنامه ترکیبی متشکل از تمرینات ورزشی و تغذیه سلامت سعی می‌کند بیمار را در پروسه کاهش وزن هدایت و کمک کند. خوب است بدانید که کاهش وزن آهسته و پیوسته تأثیر فوق‌العاده موثری در کنترل نشانه‌ها و اثرات کبد چرب دارد. بسیاری از مبتلایان موفق شده‌اند با انجام تمرینات ورزشی به‌صورت پیوسته و منظم سلامت کبد خود را بازیابند.
مطالعات نشان می‌دهند که بیماران مبتلا به کبد چرب تنها با کاهش ۱۰ درصد از وزن بدن با ورزش و تغذیه سلامت کاهش علائم و بهبود حال خود را تجربه می‌کنند. جراحی کاهش وزن نیز بعد از ورزش می‌تواند یک راه برای کاهش وزن و بهبود علائم کبد چرب باشد. اما اگر کاهش وزن برای بیمار مقدور نباشد و بیمار از سیروز کبدی رنج ببرد، پیوند کبد تنها راه درمان خواهد بود.
همان‌طور که اشاره کردیم برای درمان کبد چرب مهم‌ترین و موثرترین اقدام، کاهش وزن است. اما علاوه بر ورزش کردن و پیروی از یکسری تمرینات ورزشی لازم است یک رژیم غذایی سالم نیز داشته باشید. برای برگرداندن علائم بهبودی به کبد مواد غذایی سالم بخورید و دیگر به سبک تغذیه‌ای پیشین برنگردید. در ادامه به چندین ماده غذایی که یک بیمار مبتلا به کبد چرب باید مصرف کند یا آن‌ها را جایگزین مواد غذایی مضر کند، اشاره خواهیم کرد.
قهوه برای کاهش آنزیم‌های غیرطبیعی
برای اینکه آنزیم‌های غیرطبیعی کبدی را کم یا مهار کنید توصیه می‌کنیم در طول روز ۲ فنجان قهوه بنوشید. قهوه می‌تواند از کبد در برابر NAFLD (کبد چرب غیرالکلی) محافظت کند. در مطالعاتی که در سال ۲۰۲۱ انجام شد، قهوه را به‌عنوان عامل کاهش ریسک ابتلا به کبد چرب غیرالکلی معرفی کردند. تحقیقات نشان می‌دهند که قهوه می‌تواند ریسک ابتلا به فیبروز کبدی و پیشرفت این وضعیت را در افرادی که سابقه ابتلا به NAFLD دارند، کاهش دهد. جالب است بدانید که کافئین موجود در قهوه، چای و دیگر نوشیدنی‌های کافئین‌دار در کاهش ریسک ابتلا به سایر بیماری‌های کبدی نیز موثر هستند.
سبزی و پیشگیری از رسوب چربی
همیشه متخصصین تغذیه به افراد توصیه می‌کنند که سهم بزرگی از بشقاب غذای خود را به سبزیجات اختصاص دهند. ترکیبات موثری که در بسیاری از سبزیجات به خصوص اسفناج و دیگر سبزیجات برگ‌دار سبز تیره وجود دارد، می‌توانند از کبد در برابر ابتلا به بیماری کبد چرب محافظت کنند. محققین در مطالعات جدید خود متوجه شدند که ترکیبات موجود در اسفناج به طرز چشمگیری در کاهش ریسک ابتلا به NAFLD موثر هستند.
آن‌ها می‌گویند این تأثیر ممکن است ناشی از نیترات و پلی فنول‌های متفاوتی باشد که داخل برگ‌های اسفناج وجود دارد. همچنین نشان داده شده تأثیر اسفناج خام در مورد کبد چرب در مقایسه با اسفناج پخته چند برابر بیشتر بود. با پختن، سرخ کردن و اعمال هرگونه فرآیند طبخ پلی فنول و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در اسفناج و سایر سبزیجات سبز به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و به همین علت خواص خود جهت محافظت از سلامت کبد و سایر اندام‌ها را از دست می‌دهند.
جو دوسر و افزایش فیبر
حتماً بارها شنیده‌اید که فیبر موجود در غلات و سبزیجات چه تأثیر مثبتی بر بدن و به‌خصوص دستگاه گوارش دارند. مواد غذایی که سرشار از غلات کامل هستند و فیبرهای سالمی همچون بلغور جو دوسر را در خود گنجانده‌اند، می‌توانند ریسک ابتلا به بیماری‌های کبدی را کاهش دهند. به مبتلایان کبد چرب توصیه می‌شود، که هر روز مقدار کافی غلات کامل و جو دوسر میل کنند. فیبر موجود در جو دوسر می‌تواند تری گلیسیرید را در این افراد کاهش دهد. همچنین فیبر موجود در جو دوسر به کاهش نشانه‌های منفی کبد چرب در این گروه کمک می‌کند.
چربی‌های اشباع‌نشده
بهتر است از امروز مصرف سوسیس، گوشت چرب، کره و دیگر منابع چربی اشباع را متوقف کنید. اما در مقابل مواد غذایی مصرف کنید که حاوی چربی‌های غیراشباع هستند. مثلاً می‌توانید روغن زیتون، آووکادو، ماهی چرب و کره آجیل مصرف کنید. این چربی‌ها برای کاهش علائم کبد چرب و بهبود وضعیت این عارضه مفید هستند.
برخی از متخصصین به افراد مبتلا به کبد چرب توصیه می‌کنند، از رژیم مدیترانه‌ای پیروی کنند. رژیم مدیترانه‌ای حاوی مواد غذایی است که از چربی غیراشباع نیز بهره می‌برند. چربی‌های غیراشباع در کاهش کلسترول و عوارض کبد چرب موثر هستند.
سویا و لوبیا برای پیشگیری از کبد چرب
افرادی که از کودکی تغذیه‌ای سالم دارند و همواره از دانه‌های مغذی در وعده‌های غذایی خود استفاده می‌کنند، تا حدود زیادی از خطر ابتلا به بیماری کبد چرب در امان خواهند بود. تحقیقات نشان می‌دهند که اکثر حبوبات همچون نخود، نخود فرنگی و سویا فوق‌العاده مغذی هستند و نشاسته‌های مقاوم را وارد دستگاه گوارش می‌کنند. این نشاسته‌ها سبب افزایش سطح سلامت روده می‌شود.
جالب است بدانید افرادی که مرتباً حبوبات مختلف مصرف می‌کنند قند خون متعادل و تری گلیسیرید کمتری در خون دارند. همچنین اگر فرد مبتلا به چاقی باشد و در یک بازه زمانی بیشتر حبوبات بخورد سطح چربی خون بد و تری گلیسیرید در خونش کاهش پیدا می‌کند. بنابراین افراد می‌توانند با مصرف حبوبات تا حدود زیادی ریسک ابتلا به عارضه کبد چرب را کاهش دهند.
سویا چون حاوی پروتئین‌های مفید زیادی است، می‌تواند جایگزین گوشت قرمز شود و به بیمار در کنترل کلسترول و تری گلیسیرید کمک کند. سویا به دلیل برخورداری از انواع خاص پروتئین از تجمع چربی در بافت‌های مختلف بدن به‌خصوص قلب و کبد جلوگیری می‌کند.
زردچوبه برای مبارزه با نشانگر‌های کبد چرب
زردچوبه سرشار از کورکومین است. این ماده فعال می‌تواند به کاهش نشانگر‌های کبد چرب کمک کند. مطالعات نشان می‌دهند که زردچوبه می‌تواند سطوح سرمی ALT و AST را کاهش دهد. این دو آنزیم کبدی در افراد مبتلا به کبد چرب به‌طور غیرطبیعی بالاست و باید حتماً کاهش پیدا کند.
ماهی برای کاهش التهاب
غذاهای دریایی به‌خصوص ماهی‌ها نقش موثری در کاهش التهاب و سطح چربی در کبد دارند. اگر درگیر عارضه کبد چرب هستید، به شما توصیه می‌شود ماهی‌های چرب را در رژیم غذایی خود بگنجانید. انواع ماهی چرب همچون سالمون، ماهی تن، قزل‌آلا و ساردین می‌توانند منجر به بهبود علائم کبد چرب شوند.
ماهی‌های چرب منبع غنی از اسیدهای چرب امگا۳ هستند. خوب است بدانید که اسیدهای چرب سالم به‌خصوص امگا ۳ تأثیر چشمگیری در کاهش چربی‌های ناسالم کبدی دارند. همچنین امگا ۳ سبب افزایش چربی خون خوب یعنی HDL می‌شود و از طرفی تری گلیسیرید را کاهش می‌دهد. بنابراین اگر مبتلا به عارضه NAFLD هستید از مصرف ماهی‌های چرب غافل نشوید.
آجیل برای درمان التهاب و مقاومت به انسولین
آجیل می‌تواند به کم کردن به کاهش سطح التهاب کبد کمک کند. همچنین انواع مغزها می‌توانند مقاومت به انسولین و استرس اکسیداتیو را کاهش دهند. بنابراین افرادی که آجیل مصرف می‌کنند و غذاهای حاوی انواع مغزها را میل می‌کنند، کمتر در معرض خطر ابتلا به کبد چرب قرار دارند.
اگر شما مبتلا به کبد چرب هستید، حتماً در وعده‌های غذایی خود از مغزها استفاده کنید. مصرف مقدار مناسب گردو در طول روز می‌تواند در درازمدت به شما در کنترل اثرات مخرب کبد چرب کمک کند. اثرات مثبت مصرف گردو را در آزمایشات کبدی بعدی که انجام می‌دهید، مشاهده خواهید کرد.
تخمه آفتابگردان برای افزایش آنتی‌اکسیدان
تخمه آفتابگردان یکی از دانه‌های چرب و مغذی است که مبتلایان به کبد چرب خوب است مصرف کنند. این دانه سرشار از ویتامین E است و می‌تواند به کاهش التهابات ناشی از کبد چرب کمک کند. ممکن است برخی بگویند برای کنترل اثرات التهابی کبد چرب می‌توان مکمل ویتامین E مصرف کرد، اما تخمه آفتابگردان گزینه بهتری به نظر می‌رسد. یک وعده ۱۰۰ گرمی تخمه آفتابگردان می‌تواند حدوداً ۲۰ میلی‌گرم ویتامین E به بدن شما برساند، که معادل ۱۰۰ درصد نیاز روزانه بدن به ویتامین E است.
سیر یک معجزه برای سلامت کبد
سیر ماده غذایی است که تقریباً به تمام اندام‌ها و بافت‌های بدن ما فایده می‌رساند. از پوست و مو گرفته تا کبدی که مدت‌هاست درگیر عارضه است. سیر تازه یا پودر سیر می‌تواند به کاهش چربی در افراد مبتلا به کبد چرب کمک کند. همچنین سیر ماده غذایی است که در کاهش وزن تأثیری فوق‌العاده‌ای دارد. سیر می‌تواند آنزیم‌های غیرطبیعی را کاهش دهد. اگر دقت کنید مردم چین همیشه در کنار وعده‌های غذایی خود سیر میل می‌کنند و از خواص آن بهره می‌برند. سیر به‌عنوان یکی از ریشه‌های با ارزش غذایی و درمانی بالا معرفی می‌شود.
آیا ویتامین E به درمان کبد چرب کمک می‌کند؟
گروهی از متخصصین و محققین معتقدند که ویتامین E و دیگر ویتامین‌های منبع آنتی‌اکسیدان قادرند آسیب‌های ناشی از التهاب را کاهش دهند و از کبد در برابر عوامل التهاب‌زا محافظت کنند. برخی از شواهد ثابت می‌کنند که مکمل ویتامین E شانس کاهش آسیب‌های کبدی در افراد مبتلا به کبد چرب را افزایش می‌دهد. ولی از طرفی ممکن است افزایش سطح ویتامین E ریسک ابتلا به سرطان پروستات و همچنین خطر مرگ را در مردان افزایش دهد.
آیا قهوه به درمان کبد چرب کمک می‌کند؟
در مطالعاتی نشان داده شده که برخی از افرادی که مبتلا به کبد چرب بودند و در طول روز چند فنجان قهوه می‌نوشیدند، نسبت به دیگر افرادی که نوشیدنی‌های فاقد قهوه می‌نوشیدند از اثرات این عارضه کمتر آسیب دیدند. هنوز اثبات نشده که چگونه قهوه می‌تواند اثرات مخرب کبد چرب را تا حدودی خنثی کند.
چند نکته برای پیشگیری از کبد چرب
مهم‌ترین اصل در جلوگیری از بروز عارضه کبد چرب، پیروی از یک سبک زندگی سلامت است. اما یادتان باشد که ورزش کردن و دوری از چند ماده غذایی و نوشیدنی می‌تواند تا حدود زیادی شما را در برابر ریسک ابتلا به کبد چرب محافظت کند. در زیر به چند نکته در این رابطه اشاره خواهیم کرد:
الکل: نوشیدن الکل یا نوشیدنی‌های حاوی الکل در درازمدت و کوتاه‌مدت تأثیری سو بر سلامت کلی بدن شما خواهد داشت. الکل یکی از علل اصلی ابتلا به کبد چرب معرفی می‌شود. بنابراین اگر مبتلا به کبد چرب هستید، کم‌کم مصرف الکل را کنار بگذارید
مصرف غذاهای فست فودی و سرخ‌شده را به حداقل برسانید
مصرف شکر: هر ماده غذایی که حاوی شکر است، حتی آبمیوه‌های صنعتی برای شما مضر هستند. افزایش قند خون رابطه مستقیم با تجمع چربی در کبد دارد
مصرف نمک: مطالعات ثابت می‌کنند که افزایش مصرف نمک رابطه مستقیم با افزایش ریسک ابتلا به کبد چرب دارد. اگر علاوه بر کبد چرب درگیر فشارخون بالا هم هستید، این مسئله را جدی بگیرید
مصرف نان سفید، برنج و ماکارونی: هر ماده غذایی که با آرد سفید تهیه می‌شود و فرآوری شده است می‌تواند برای کبد مضر باشد.
مصرف گوشت قرمز: گوشت گاو و دیگر انواع فرآورده‌های گوشتی که حاوی مقدار زیادی چربی‌های اشباع‌شده هستند، عامل دیگر افزایش ریسک ابتلا به کبد چرب تلقی می‌شوند. بنابراین لازم است از مصرف این مواد غذایی نیز اجتناب کنید.
