به گزارش رکنا، معنی لغوی سوآپ گاز این است که دولت یا بخش خصوصی، نفت یا گاز را در یک مرز کشور از همسایگان دریافت می کنند و در مرز دیگر به افراد مورد نظر آنان تحویل می دهند. مهم ترین مزیت سوآپ را می توان اثبات امنیت و توانایی کشور در انتقال انرژی دو کشور مختلف دانست. سوآپ با ترانزیت و انتقال گاز با خط لوله تفاوت دارد. در 100 روز نخست دولت سیزدهم قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران به امضا رسید.
مهم ترین جنبه اهمیت این قرارداد، صرف احیای رابطه با کشور ترکمنستان است. رابطه گازی ایران و ترکمنستان از سال ۷۵ با انعقاد یک قرارداد ۲۵ ساله شروع شد. واردات گاز از ترکمنستان به دلیل قیمت پایین گاز آن کشور نسبت به سایر کشورها به شدت به نفع ایران بود.
البته حدود سال ۸۶ ترکمنستان به ناگهان خواستار افزایش چندین برابری قیمت شد که با مخالفت مسئولین ایرانی این خواسته تعدیل شد. با این وجود تا سال ۹۲ رابطه ایران و ترکمنستان به شیوه حسنه ای پیش می رفت ولی در سال ۹۵ ترکمنستان صادرات گاز خود را به ایران به دلیل بدهی های انباشته شده قطع کرد. علت این امر هم تغییر شیوه تسویه حساب با طرف ترکمن از حالت تهاتر به نقدی بود. پس از قطعی گاز ترکمنستان، رابطه دو کشور در سایر زمینه های تجاری هم رو به تیرگی رفت.
مسئولین دولت گذشته که خود را مدعی دانش دیپلماسی می دانستند و در رأس آن ها بیژن زنگنه، وزیر نفت سابق به جای سیاست ترمیم رابطه با این کشور همسایه، راه تعمیق اختلافات را در پیش گرفت. وی در گفته های خود همواره به بی نیاز بودن به گاز ترکمنستان و امتیاز ندادن به این کشور تأکید می کرد. سیاستی که در سال های گذشته آثار زیان بار آن در عدم تأمین گاز خانگی و صنایع مناطق شمالی نمایان شد.
هرچند هنوز شیوه تسویه حساب ایران و ترکمنستان به طور دقیق مشخص نشده ولی وزیر نفت اعلام کرده که به زودی اولین قسط بدهی های ایران پرداخت خواهد شد. با وجود چنین شرایطی، احیای رابطه این دو کشور با انعقاد چنین قرارداد محکمی دستاورد بسیار بزرگی است و امید می رود در آینده تجارت با این کشور در سایر بخش ها هم گسترش یابد.
همچنین به طور کلی گسترش دیپلماسی گاز و انعقاد قراردادهای واردات، سوآپ و ترانزیت گاز می تواند تضمین کننده منافع سیاسی و اقتصادی کشور در بلند مدت باشد. به طور خلاصه مهم ترین مزیت سوآپ را می توان اثبات امنیت و توانایی کشور در انتقال انرژی دو کشور مختلف دانست. این مزیت در ارتباط با رابطه کشورهای ایران و آذربایجان که در ماه های گذشته دچار اختلافات سیاسی شده بودند اهمیت بیشتری می یابد.
لازم به تأکید است گاز تحویلی ایران به آذربایجان در منطقه کوچک و استراتژیک نخجوان قرار دارد. رابطه گازی ایران و نخجوان از انعقاد قرارداد سوآپ ۲۰ ساله در سال ۲۰۰۴ شروع شد. قراردادی که طی آن ایران ملزم به تأمین گاز نخجوان و از طرفی آذربایجان ملزم به تأمین گاز منطقه آستارای ایران شد. با این وجود طی سال های اخیر کشور ترکیه با سرعت بخشیدن به خط لوله هشتاد کیلومتری ایغیدیر به نخجوان به فکر جایگزینی گاز خود با گاز ایران افتاده است. هرچند هنوز دقیقاً مشخص نیست که رابطه این خط لوله با قرارداد جدید ایران چگونه است ولی بدون شک قرارداد سوآپ می تواند جای پای ایران را در این منطقه محکم کند.
آخرین مزیت این قرارداد رفع مشکل کسری گاز و افت فشار در استان های شمالی ایران از طریق حق انتقال است که در سال های گذشته موجب قطعی گاز زودهنگام صنایع و ایجاد مشکل در مصارف خانگی شده است. در همین رابطه مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اظهار کرد: این قرارداد علاوه بر اهمیت اقتصادی بر پایداری شبکه گازی در شمال و شمال شرق ایران کمک می کند.
باید دید آیا شیوه سوآپ به اینگونه است که گازی که در زمستان و در پیک بار تحویل گرفته می شود در زمان کاهش بار تحویل داده می شود یا حق انتقال ایران از این قرارداد درصد مشخصی دارد.
در پایان لازم به ذکر است در سال های اخیر هم قراردادهای کوتاه مدتی به منظور سوآپ گاز ترکمنستان و آذربایجان بسته شد، ولی برتری این قرارداد نسبت به گذشته اولاً بلندمدت بودن آن و ثانیاً بسته شدن آن در عالی ترین سطح میان کشورها است.
برخط نیوز