همه‌گیرشدن ویروس کرونا و همراه‌شدن آن با رکود اقتصادی، سال ۲۰۲۰ میلادی را به سالی نامیمون برای بسیاری از گروه‌های جامعه تبدیل کرد. دنیای باستان‌شناسی نیز از تأثیرات این همه‌گیری برکنار نماند. به دلیل شیوع بیماری همه‌گیر، انجام حفاری‌های متعدد باستان‌شناسی لغو یا محدود شد. با این حال و با وجود همه محدودیت‌ها، اکتشافات جهانی متحول‌کننده‌ای در نقاط مختلف جهان از پرو گرفته تا مصر و روسیه در طول سال گذشته میلادی صورت گرفت؛ به طوری که می‌توان سال ۲۰۲۰ را سال نسبتا پرباری در این حوزه دانست. در ادامه با ۷ نمونه از جالب توجه‌ترین اکتشافات باستان شناسی یک سال گذشته آشنا می‌شوید.
ساختاری متشکل از استخوان‌های بیش از ۶۰ ماموت در سازه‌ای به ابعاد ۴۱ فوت در منطقه کوستنکی روسیه کشف شد. به گفته باستان‌شناسان در این ساختار دایره‌ای شکل، علاوه بر بقایای ۶۰ ماموت، از استخوان‌های گوزن شمالی، اسب، خرس، گرگ، روباه قرمز و روباه قطبی نیز استفاده شده است. محققان می‌گویند این سازه ۱۱ متر قطر دارد و ممکن است سقف آن از پوست حیوانات بوده‌باشد. محققان نشانه‌هایی از استفاده از آتش را نیز در داخل سازه پیدا کردند. هدف از ساخت چنین ساختاری هنوز به درستی مشخص نیست. این احتمال وجود دارد که از آن به‌عنوان محلی برای انجام آداب و رسوم یا نگهداری مواد غذایی استفاده می‌شده است. سازه‌های مشابهی در گذشته کشف شده‌بودند که تصور می‌شد فضایی برای زندگی بوده‌اند و انسان‌ها از آن‌ها برای محافظت در برابر شرایط آب و هوایی سخت دوره یخبندان استفاده می‌کرده‌اند. با این حال کشف سازه جدید بزرگ، این ایده را به چالش می‌کشد. الکساندر پریور، محقق ارشد این مطالعه در این باره گفته‌است: تصور اینکه چگونه سازه‌ای با این وسعت با استفاده از مواد موجود در آن دوره، مسقف شده دشوار است. به همین دلیل ماهیت این ساختار ماموتی عصر یخبندان تاکنون به صورت یک معما باقی مانده‌است.
باستان‌شناسان پرو، نقاشی خطی بسیار بزرگی از یک گربه را در صحرای معروف نازکا در پرو کشف کردند. این اثر باستانی که از نظر اندازه از بزرگ‌ترین اسرار باستان‌شناسی است به طور تصادفی توسط یک کارگر اهل پرو در حین کار‌های نگهداری در پایگاه مشهور ژئوگلیف‌های «خطوط نازکا» کشف شد. تخمین زده می‌شود این ژئوگلیف (نشانه‌های نوشتاری کنده شده روی زمین) بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال قبل از میلاد ایجاد شده‌باشد. این طرح که ۳۷متر طول دارد به‌سختی قابل مشاهده است؛ زیرا روی تپه‌ای با شیب تند و تحت تأثیر فرسایش طبیعی قرار گرفته و در آستانه ناپدید شدن قرار داشته‌است. تصور می‌شود تصویر این گربه درحال استراحت متعلق به دوره ماقبل فرهنگ نازکا یعنی مردمان متعلق به فرهنگ پاراکاس که از ۵۰۰سال قبل از میلاد تا سال ۲۰۰ بعد از میلاد در منطقه ساکن بوده‌اند، ایجاد شده‌است. خطوط نازکا که از صد‌ها تصویر هندسی و زومورفیک تشکیل شده و از سال ۱۳۷۳شمسی/ ۱۹۹۴میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرارگرفته‌اند، با برداشتن سنگریزه‌هایی با پوشش اکسیدآهن که سطح صحرای نازکا را پوشانده و نمایان شدن رنگ متضاد زیر آن‌ها ایجاد شده‌اند.
باستان‌شناسان در کشور نروژ، اخیرا محل دفن یک کشتی وایکینگ را در منطقه ژلستاد (Gjellestad) در جنوب شرقی اسلو کشف کردند. اینکه مقامات بلندرتبه وایکینگ‌ها همراه با وسایلشان در یک کشتی مدفون شده‌اند، برای نروژی‌ها یک واقعیت شناخته شده‌بود. به همین دلیل یافتن بقایای یک کشتی عظیم ۱۹متری توسط تیم تحقیقاتی نروژی یک کشف شگفت‌انگیز محسوب می‌شد. هرچند به طور دقیق مشخص نشده، اما طبق گفته‌های باستان‌شناس موسسه تحقیقات میراث فرهنگی نروژ، احتمالا یک پادشاه یا یک ملکه وایکینگ یا یکی از جنگجویان وایکینگ‌ها به نام جارل همراه این کشتی مدفون شده‌است. قدمت این یافته به احتمال زیاد به تاریخی بین سال‌های ۷۵۰ و ۸۵۰ میلادی برمی‌گردد. این کشتی تنها یافته قابل‌توجه در این مکان نیست. بقایای ساختمان‌های باستانی و موارد جالب دیگری نیز در این منطقه به دست آمده، اما تاکنون حفاری نشده‌است.
در ژوئن ۲۰۲۰، کشف بزرگ تابوت‌های مصر باستان، جهان را متحیر کرد. در این اکتشاف باورنکردنی که عنوان بزرگ‌ترین یافته باستان‌شناسی سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داد، باستان‌شناسان مصر ۱۴ سارکوفاژی مهر و موم شده را کشف کردند که در بیشتر آن‌ها مومیایی وجود داشت و قدمت‌شان به ۲۶۰۰ سال قبل می‌رسید. این تابوت‌های باستانی نزدیک یکی از اهرام مشهور کشف شد. اما این فقط آغاز کار بود. در اواسط پاییز امسال، وزارت گردشگری و عتیقه مصر از کشف بسیار بزرگ دیگری خبر داد: حداقل ۱۰۰ سارکوفاژی باستانی و ۴۰ مجسمه طلاکاری شده و یافته‌های دیگر در همان مکان کشف شدند. ادعا می‌شود برخی از این آثار مربوط به ۴۵۰۰ سال قبل یعنی تقریبا زمان ساخت اهرام جیزه هستند. باستان‌شناسان در داخل یکی از تابوت‌ها شاهد جسد یک مومیایی پیچیده در کفن بودند که با تصاویر هیروگلیفی نقش شده با رنگ روشن تزئین شده‌بود. حفاری‌ها ادامه دارد و احتمالا موارد بیشتری کشف خواهد شد. در مصر، هم در دوران باستان و هم در دوران مدرن، مقبره‌ها اغلب مورد سرقت قرار می‌گرفته‌اند؛ بنابراین کشف تابوت‌های دست نخورده و مهر و موم شده یافته قابل توجهی است.
تصور بسیاری بر این است که فولاد ضدزنگ نوعی نوآوری مربوط به قرون اخیر است که تولید آن با استفاده از فناوری‌های مدرن ساخت فولاد در قرن بیستم امکانپذیر شده‌است، اما شواهد باستان‌شناسی جدید نشان می‌دهد آلیاژ‌های مشابه فولاد
ضد زنگ بسیار زودتر از آنچه تصور می‌شد، ایجاد شده‌اند. به نظر می‌رسد استفاده از فولاد زنگ نزن در ایران قدمتی هزارساله دارد. بر اساس پژوهش‌های باستان‌شناسی که توسط یک تیم تحقیقاتی در منطقه باستانی چاهک (Chahak) در جنوب ایران انجام شد و نتایج آن شهریور ۹۹ در نشریه علمی علوم باستان‌شناسی انتشار یافت، ایرانیان از اوایل سده یازدهم میلادی (حدود هزار سال پیش) در کوره‌های آهنگری خود آلیاژ‌های فولاد کروم به‌دست می‌آوردند. از این فولاد باستانی احتمالا برای ساخت شمشیر، خنجر، زره و سایر مصنوعات استفاده می‌شده‌است. بااین‌حال، این فولاد باستانی حاوی مقادیری فسفر نیز بوده که موجب شکنندگی آن می‌شده‌است. کارشناسان می‌گویند فولاد ضدزنگی که امروزه می‌شناسیم، در قرن بیستم ابداع شده و حاوی کروم بسیار بیشتری از فولاد ساخت ایرانیان باستان است. در واقع فولاد کروم ایرانیان باستان، ضدزنگ به آن معنایی که می‌شناسیم نبوده‌است. با این حال، این اولین نمونه شناخته‌شده از افزوده شدن کروم به فولاد برای تقویت آن است.
در یک سال گذشته، این باور رایج در باستان‌شناسی که در دوران باستان وظیفه شکار به عهده مردان بوده و زنان فقط به جمع‌آوری گیاهان می‌پرداخته‌اند، به چالش کشیده‌شد. باستان‌شناسان در نوامبر گذشته بقایای ۹هزارساله یک شکارچی زن را در نزدیکی مناطق کوهستانی «آند» در پرو پیدا کردند. جسد این زن همراه با مجموعه‌ای از ابزار‌های سنگی شکار شامل ابزار‌هایی با نوک‌های تیز شبیه تیر و نیزه که کاملا با وسایل شکار مردانه آن دوران تطابق دارد، یافت شد. حدس زده می‌شود این نوع وسایل برای شکار حیوانات بزرگ مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. در این تحقیق که نتایج آن در مجله ساینس منتشر شد، محققان گور‌های مشابهی را نیز در نقاط نزدیک به همین جسد یافتند که دست‌کم ۴۱ درصد آن‌ها متعلق به زنان شکارچی بودند. براساس این یافته‌ها زنان در نیمکره شمالی به انجام شکار‌های بزرگ می‌پرداخته‌اند.
در تیرماه امسال، یک تیم تحقیقاتی در انگلستان بزرگ‌ترین سازه ماقبل تاریخ این کشور را در اطراف استون‌هنج (Stonehenge) کشف کرد. این کشف باستانی که باعث شگفتی همگان شد شامل حلقه‌ای از گودال‌های باستانی در منطقه ویلتشایر (Wiltshire) انگلستان بود. به گفته باستان‌شناسان قدمت این سازه حدود ۴۵۰۰سال است. گودال‌های کشف شده نزدیک به ۱۰متر قطر و بیش از ۴/۵ متر عمق دارند. مجموع این گودال‌ها در کنار هم یک حلقه ۱/۹کیلومتری تشکیل می‌دهند. به نظر کارشناسان باستان‌شناسی ابتدا این سازه‌ها ساخته‌شده سپس در طول قرن‌ها با خاک رس پوشیده‌شده‌اند. مشخص نیست چرا این حلقه بزرگ از گودال‌ها در این منطقه ایجاد شده‌است. این احتمال وجود دارد این ساختار مرز‌های نمادینی بوده که مردم را به سمت دیوار‌های مقدس دورینگتون، از بزرگ‌ترین بنا‌های تاریخی پادشاه انگلستان هدایت می‌کرده‌است. احتمال دیگر این است که از این گودال‌ها برای ذخیره آب در فصول بارندگی استفاده می‌شده‌است. در هر صورت، به گفته باستان‌شناسان، این حلقه از گودال‌ها، نمونه ماقبل تاریخ قابل مقایسه‌ای در هیچ جای دیگر دنیا ندارند.
منبع: روزنامه جام جم
