به گزارش خبرگزاری صدا و سیما برنامه رادیویی رو در رو با حضور دو میهمان ؛ ( آقای دکتر احمد حسین فلاحی نماینده مجلس و آقای کمالوندی مشاور اجرایی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) به موضوع کتابخوانی در کشور پرداخت ; جزئیات این گفتگو با شرح ذیل است:
مجری: آقای کمالوندی آخرین آمارهایی که از وضعیت کتابخوانی در کشور دارید چگونه است؟
آقای کمالوندی: آمارهایی که در خصوص وضعیت کتابخوانی کشور معمولا منتظر می شود و اعداد عجیب و غریب پایین معمولا منتشر می شود خوب غیررسمی است ولی آنچه که در تقویم رسمی وجوددارد وضعیت کتابخوانی ما در کشور می شود گفت شاید خیلی غیرمطلوب نیست چون من نمی توانم دقیقه ای بگویم یا صفحه ای را بگویم به نظر می رسد که وضعیت غیر مطلوبی را نداریم آنچنان که در فضای مجازی و در بین گفتگوهای عامیانه و کف خیابان رد و بدل می شود.
مجری: اما مطلوب هم نیست.
آقای کمالوندی: ما تا نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم و برنامه های مختلفی باید اجرا کنیم تا به اهداف اسناد بالادستی برسیم ولی آنقدر که در جامعه مطرح است در فضای عمومی اینگونه نیست.
مجری: آقای فلاحی ارزیابی مجلس در زمینه وضعیت کتابخوانی در کشور چگونه است؟
آقای فلاحی: صحبت هایی که دوست عزیز گفتند مقداری ما را امیدوار کرد چون بحث کتاب و کتابخوانی مقداری اشاره کردید خودتان هم که ما خیلی وضعیت مطلوب نداریم . تحلیل من است ، ما الان یک قسمتی از مطالعات مردم به سمت فضای مجازی رفته است و البته نه مطالعات منظم و دارای خروجی، طبیعی است که الان با گسترش فضای مجازی و سرعتی که در کشور ما داشته طی این چند سال اخیر و گرایشی که مردم داشتند به فضای مجازی، یک قسمتی از وقت مردم رفته به این سمت و خیلی ها فکر می کنند مطالعه شان در فضای مجازی خیلی موثرتر و سریع تر و در دسترس تر است و به این سمت و سو می روند.
مجری: آیا این حضور در فضای مجازی و مثلا خواندن اخبار را قاعدتا نمی شود گفت به عنوان مطالعه محسوب کرد.
آقای فلاحی: خیلی ها فکر می کنند وقتی به آنها می گویی مطالعه ات چقدر است در روز یا ماه یا سال ؟ می گوید من در فضای مجازی مطالعه می کنم اما در فضای مجازی چه مطالعه می کند آیا مطالعه که ما می گوییم در کتاب ومقالات و غیره است همان را مطالعه می کنی یا اینکه شما رفتی یک مقاله علمی مطالعه کنی یا کتاب مطالعه کنی ، صد خبر و مطالب متفرق هم جلوی چشمت می گذرد که از مطلب اصلی باز می مانید، مشکل ما این استیعنی فکر کردیم که فضای مجازی که ما حضور داریم جایگزین مطالعه می شود، البته ما مدیریت آن فضا را نداریم نه در بحث مطالعه و نه در بحث های دیگر و نه در سواد رسانه ای در سطح مسائل سیاسی و اجتماعی و غیره ، ما الان نتوانستیم توجیه کنیم که حضور در فضای مجازی و دیدن مطالب متفرقه و گاهی مطالب علمی، این جایگزین آن مطالعه نمی شود، آن مطالعه ای که شما در قالب کتاب و مقاله دارید، آن استواری مطالب که در ذهن جا می گیرد و نظم در چینش مطالبی که می خواهید در ذهن جا دهید و نتیجه مطلوبی که باید حاصل کنید از فضای مجازی برنمی آید ، لذا خروجی این مطالعه هم شما مقایسه کنید با خروجی مطالعات کتاب و مقالات و غیره یک ارزیابی باید شود و ارائه شود به جامعه که این نتیجه دو مطالعه شما است ،مطالعه در فضای مجازی و مطالعه کتاب ومقالات و ..
مجری: آقای کمالوندی براساس نکاتی که آقای فلاحی اشاره کردند می فرمائید آنچه که شما توضیح دادید در بخش اول که شرایط مطلوب نیست اما خیلی هم نامطلوب نیست ارزیابی تان بر همین اساس است که حضور در فضای مجازی یا مثلا خواندن مطبوعات را هم بعنوان مطالعه باید محسوب کنیم؟
آقای کمالوندی: اندیشمندان و پژوهشگران و رصدگران حوزه کتاب وکتابخوانی همانطور که آقای فلاحی فرمودند چند دسته هستند بعضی از این عزیزان مطالعه کتب درسی را در زمره مطالعه و کتابخوانی قلمدادمی کنند، بعضی این کار را انجام نمی دهند ، بعضی از این پژوهشگران و رصدگران مطالعه کتب مقدس و مصحف شریف و ادعیه را هم جزو مطالعه محسوب می کنند بعضی از این عزیزان محاسبه نمی کنند. بعضی ها مطبوعات و مجلات را هم جزو مطالعه حساب می کنند بعضی از این عزیزان محسوب نمی کنند، ببینید چند دسته هستند مطالعه گران. آقای فلاحی کاملا درست می فرمایند چند عامل باعث شده که اغلب مطالعه گران و حتی خود بنده به فضای مجازی و کتاب های الکترونیک رغبت داشته باشیم.
مجری: این دو تا است فضای مجازی وکتاب الکترونیک
آقای کمالوندی: بله در دسترس بودن کتاب الکترونیک با توجه به تبلت و مخصوصا گوشی های هوشمند وارزانی کتاب الکترونیک یکی از عواملی است که شاید فروش کتاب را بصورت فیزیکی و کاغذی تحت الشعاع قرار داده ، یک بخشی از مطالب و برش های فارغ از سواد رسانه ای جامعه و مطالعه گران و کتابخوانان، بخش عمده ای از فضای مجازی را مطالب وبرش های مقالات و کتاب تشکیل داده است. البته من با آقای فلاحی کاملا موافق هستم که وقت عمده افرادی که در فضای مجازی سیر می کنند را مطالب غیر حرفه ای و غیرکتابی و غیرمقاله ای تشکیل می دهد ولی شاید بتوان با یک مطالعه دقیق و یک برنامه درست شاید بتوان در میان مدت علاقه و جهت گیری کنش گران فضای مجازی و مطالعه گران را به سمت کتاب و مقالاتی که آقای فلاحی فرمودند سوق داد ولی من با آقای فلاحی کاملا موافقم ولی باز هم این را خیلی نامطلوب نمی بینم بالاخره ما خیلی از مطالبی که می توانستیم سابق بر این در فیزیک کتابها ومقالات و مجلات ببینیم الان شاید به راحتی در کانال ها و گروههای معتبر بشود دید و خیلی از افراد زحمت این نت برداری و فیش برداری و برش کردن را دارند می کشند و برای مصرف کنندگان مهیا می کنند.مجری: آقای فلاحی به نظر جنابعالی برای ترویج فرهنگ کتابخوانی اعم از کتاب با نسخه چاپی یا کتاب الکترونیک چه باید کرد؟ جدا کنیم موضوع کتابخوانی را از هر نوع مطالعه دیگری مانند کتاب درسی، خبرخوانی در فضای مجازی و موارد دیگری که مطرح شد. کتاب به معنای کتابی که در هر مدلی که می خواهد باشد رمان باشد یا کتاب مثلا ممکن است یک نفر به کتاب تاریخ علاقمند باشد و مواردی از این دست، کتاب به معنای اینکه از سر علاقه این کتاب خریداری شود وخوانده شود.
آقای فلاحی : مدیریت هردوی فضای مجازی و کتابخانه ای خیلی مهم است. ما هم می توانیم از فضای مجازی استفاده کنیم برای یافتن مطالب موردنظرمان و همان را در منابع مطالعه کنیم، فضای مجازی ممکن است نکته برداری کرده یا بریده شده باشد یا تغییراتی داده شده باشد اینکه ما از جستجوهای فضای مجازی استفاده کنیم وسرعت پژوهشمان را بالا ببریم مسئله بسیار مهمی است که نباید از آن غافل شویم و از این وضعیت استفاده کنیم که در فضای کتابخانه ای و متنی بتوانیم متون را سریع تر پیدا کنیم ولی ان لذت مطالعه که می گوییم بستان های علما در کتابخانه است یعنی یک فضایی که آن شادابی و نشاط و بهره وری استفاده تازه و مطلوب را به ما نشان می دهد فضای کتابخانه است برای اینکه این فضا مطلوب شود باید آن فضا را مدیریت کرد و نمی گوییم که به آن فضا نروید چون وسایل و روش هایی ایجاد شده که سرعت را بالا می برد ولی این را جا بیندازیم ، آقای کمالوندی اشاره کردند در بحث مطالعه کدام را مطالعه می گویند آن مطالعه ای که الان مدنظر ما است کدام را میگوییم ، سیر در فضای مجازی وصرفا دیدن آنها مطالعه حساب می شود، نه اگر ما مطالعه را درست تعریف کنیم و چارچوب مطالعه را بیان کنیم در این فضای کتابخانه ای و مقالات علمی و غیره به آن می رسیم منتها بااستفاده از ابزار جدید که در فضای مجازی است و امروز ببینید هوش مصنوعی خیلی از روش های سنتی را کنار می زند یک روزی است که اگر ما غافل شویم از سیر این فضا از خیلی مسائل عقب می مانیم از ابزار جدید باید استفاده کرد اما از بحث مطالعه متنی نباید غافل شویم آن لذت وماندگاری که وجود دارد. یک نکته هم بگویم نوع کتاب هم که بیرون می دهیم و علایق افراد خیلی مهم است امروز خیلی ها فرصت مطالعه کتاب های قطور را ندارند حجم کتاب مهم است خیلی ها حوصله پرداختن به زوائد ندارند ما در اصطلاحات شنیداری و گفتاری می گوییم نباید مطالب اضافه داشته باشد و خسته کننده باشد مطالب باید خیلی خلاصه باشد ما میگوییم اول مقاله و رساله است چکیده بگذار که اگر فرصت ندارد کل مطلب را ببینید واقف شود به کل کتاب یا مقاله ، امروز حجم مهم است برای افرادی که کم حوصله هستند و نوع و بحث ویراستاری کتاب و بحث ورق کتاب و نوع خط کتاب و موضوعی که می خواهیم ارائه دهیم گاهی می گویند رمزآلود باشد و طرف حساس شود که ببیند داخل متن چیست و موضوع بندی یکی ممکن است علاقه به مباحث تاریخی داشته باشد این را ما ببریم در مباحث ریاضی، جغرافی و یکی از اشکالات غیرآموزشی و تربیتی ما در همین است که می خواهیم همه چیز را با هم مخلوط کنیم و شاید نود درصد آن هم به دردش نخورد و این چند نکته بسیار مهم است، در بحث موضوع بندی، قطر کتاب، شکل کتاب، حجم مطالب، نوع چاپ و نوع ورق ، نوع علایق وموضوعاتی که افراد علاقه به آنها دارند همه در بحث گرایش به کتاب مهم است که در برخی از بخش ها خوشبختانه ما در زمان حاضر می بینیم اینها بازنگری شده و الان جوانانی را می بینیم که به خیلی از کتاب هایی که مثلا در واقع پاتوق دارد و جاهای دیگر انجام می دهند نوع کتابهایی که الان طراحی میکنند گرایش جوانها به این کتابها بیشتر شده باید اینها را پیدا کنیم و یک ارزیابی در سطح میدانی و گرایش افراد و ذائقه ها را بگیریم در بحث نشر کتاب اینهارا مدنظر قرار دهیم.
مجری: آقای کمالوندی جمع بندی شما را هم داشته باشیم در مورد چگونگی ایجاد رغبت برای مطالعه.
آقای کمالوندی: حتما و حتما ما باید برای سوق دادن جامعه مخاطبمان به کتاب و کتابخوانی سرمایه گذاری کنیم من چرا از واژه سرمایه گذاری استفاده می کنم؟ به جهت اینکه پول خرج کردن در کار قطعا هزینه کردن نیست و سرمایه گذاری است، یکی از برنامه هایی که وزارت ارشاد با محوریت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی برعهده دارد ترویج کتاب و کتابخوانی است،فارغ از اینکه نهاد کتابخانه های عمومی کشور که برنامه های متعدد، جذاب و استخوان داری را دارد اجرا می کند در سطح کشور و مراکز محروم و روستاها، وزارت ارشاد هم برنامه های متعددی را ذیل اداره کل مجامع خودش اجرا می کند مانند برگزاری جام باشگاههای کتابخوانی یا برگزاری جشنواره روستاهای دوست دار کتاب یا پایتخت کتاب سال جمهوری اسلامی ایران یا برگزاری جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، برگزاری کتاب جلال ، کتاب پروین و برنامه های متعدد . اینها من چون آقای فلاحی از نمایندگان مسلط مجلس شورای اسلامی هم پشت خط هستند خواهش می کنم در اعتبارات سال 1402 با توجه به این که آقای فلاحی سهیم هستند در بودجه ریزی کشورو حوزه فرهنگ و آموزش، بخش فرهنگ وبخش کتاب و کتابخوانی را جدی بگیرند و به آن بپردازند و به نظر من اگر بودجه حوزه کتاب و کتابخوانی به سه برابر و چهاربرابر سال 1401 هم برسد این یک سرمایه گذاری است و به نظرم میرسد باید کتاب را ارزان در اختیار قرار داد و تسهیلگری کنیم ، ایجاد کتاب و کتابخوانی و دسترسی مردم را به کتاب.
یکی از مشکلاتی که ما داریم الان گرانی کتاب در حوزه چاپ و کاغذ است.
