به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، کانیها کپسولهای زمانی زمینشناختی هستند که محیط تولد خود را منعکس میکنند. با استفاده از رویکرد درست، میتوان قفل آنها را شکست و خصوصیات کلیدی زمین باستان یا دیگر سیارات را آشکار کرد.
زمینشناسان به طور سنتی کانیها را با ترکیب منحصر به فرد فرمولهای شیمیایی و ساختار کریستالی آنها طبقهبندی میکردند برای مثال در این طبقهیندی مشخص میشد که چگونه تفاوت در اتصال کربنها میتواند باعث شکلگیری لایههای لغزندهٔ گرافیت یا الماس سخت شود. اما این سیستم طبقهبندی ۲۰۰ ساله یک عامل مهم چگونگی شکلگیری کانیها.را نادیده میگیرد.
شانا موریسون (Shaunna Morrison)، کانیشناس و دانشمند علوم سیارهای در انستیتوی علوم کارنگی، میگوید «چیزی که از این طبقهبندی بسیار کمی و بسیار تعریفپذیر گونههای کانی دستگیر شما نمیشود، پسزمینهٔ آنها است.» موریسون و همکارانش با دو مقاله در ژورنال American Mineralogist، تلاش کردهاند تا سیستم قدیمی را با طبقهبندی تمام راههای رشد و تغییر کانیها تکمیل کنند.
طبق گزارش پژوهشگران، کانی درخشان و طلایی رنگ پیریت (pyrite) میتواند به ۲۱ روش متفاوت تشکیل شود — از کریستالیزه شده در حفرههای آتشفشانی گرفته تا رشد به کمک باکتریها. هر کدام از این روشها اثر انگشت شیمیایی مخصوص خود را دارد که به وسیلهٔ آلایندهها یا نسخههای رادیواکتیو عناصر به جا ماندهاند.
موریسون یکی از اعضای تیم «کنجکاوی مریخ» است و امیدوار است بتواند از این روش استفاده کند تا تشخیص دهد پیریتهای مریخ چگونه شکل گرفتهاند و آیا حیات در آنها نقش داشته است یا خیر.
هشتاد درصد از کانیهای زمین بدون آب امکان وجود نداشتند. این فرم کریستالیزهٔ کلسیت (calcite) تغییرات سطح آب را در دوران عصر یخی در یک غار جنوب چین نشان میدهد. این کانی میتواند به حداقل ۱۷ روش متفاوت تشکیل شود. (ARKENSTONE/Rob Lavinsky)
فسیلهایی نظیر این آمونیت (ammonite) اپالیزه شده زمانی که ترکیب آب و سیلیکا به طور عمیق در پوستهها، استخوانها یا دندانهای باقیمانده نفوذ میکند، به تدریج شروع به شکلگیری میکنند. پژوهشگران ۱٬۹۰۰ کانی شناسایی کردهاند که به طور مستقیم در نتیجهٔ فرایندهای زیستی به وجود میآیند. (ARKENSTONE/Rob Lavinsky)
ظهور حیات روی زمین به طور مستقیم یا غیر مستقیم باعث شکلگیری نزدیک به ۵۰ درصد انواع کانی این سیاره شده است. بعضی از این کانیها، مانند مالاشیت (malachite) سبز اعماق، بلافاصله پس از این که باکتریها روی زمین به بازدم اکسیژن پرداختند، به طور پایدار به وجود آمدند. (ARKENSTONE/Rob Lavinsky)
با اینکه خود ایدهٔ تکامل کانی چیز جدیدی نیست، به گفتهٔ جرج هارلو (George Harlow)، زمینشناسی که اخیرا به طراحی مجدد تالار کانی موزهٔ تاریخ طبیعی آمریکا پرداخته، میگوید این چارچوب پیشنهادی انگیزهای را فراهم میکند تا افراد دیدگاهی جدید نسبت به کانیشناسی داشته باشند و احتمالا دریچههایی جدید برای پژوهش به وجود میآیند که این حوزه را پویاتر و جذابتر میسازند.
آلیشا کلارک (Alisha Clark)، فیزیکدان کانی دانشگاه کلرادو بولدر که نقشی در این پژوهش نداشته، میگوید قصد دارد از این طبقهبندی اصلاحشده در کلاسهای درسی خود استفاده کند.
او این روش را به عنوان راهی میبیند که میتوان از طریق آن به طبقهبندیهای اصلی و سفت و سخت مقداری انعطافپذیری اضافه کرد: «من فکر میکنم این هیجانانگیز است که ببینیم علم تکامل پیدا میکند و به یاد داشته باشیم که راههایی تازه برای نگریستن به مسائل وجود دارند.»