بهگزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سیونهمین دوره از جشنواره فیلم کوتاه تهران روز گذشته با پیام وزیر ارشاد درحالی رسماً آغاز به کار کرد که تا همین چند روز قبل برخی حاشیهها به نوعی بر این رویداد مهم هنری کشورمان سایه افکنده بود، اما علیرغم تمام حاشیههای ایجاد شده این جشنواره دیروز پیش از ظهر کارش را رسماً آغاز کرد و حضور پررنگ اهالی سینما و مردم در آن نوید پویایی قابل توجهی تاپایان داد.
به این ترتیب اولین برگ از تقویم 5 روزه این رویداد هنری طبق اعلام جدول برنامههای اکران و همچنین نشستهای تخصصی ورق خورد تا این نظم و هماهنگی نشان دهد که امسال جشنواره علیرغم حاشیههای ایجاد شده شروعی پرقدرت داشته و تا برگزاری مراسم اختتامیه روزهای پرنشاطی هم در پیش دارد.
«ملت» میزبان «سینماگران»
این درحالی است که اعلام عدم محدودیت برای حضور علاقمندان به سینمای کوتاه در این جشنواره اگرچه عاملی شد برای استقبال قابل توجه علاقمندان اما واقعیت امر اینجاست که حضور سینماگران و البته چهرههای شناخته شده هنر هفتم ایران به عنوان افرادی شناخته شده چه برای خود اهالی فن و چه برای علاقمندان توانست رونق قابل توجهی در این برنامه ایجاد کند.
به این ترتیب دور از واقعیت نیست که حضور مرتضی علیعباس میرزایی، ابوذر پاکنژاد، نوید نامی، وحید نامی، مریم اسمیخانی، هادی نوری، عطا مجابی، محمد علیزاده، سجاد حسینی، اسماعیل عظیمی، داوود میرزابیگی، مهدی صدیقی، محمد پوستیندوز، حسین جمشیدی، مسعود دهنوی، صادق اسماعیلی، امیر داسارگر، سعید نجاتی، ابوالفضل عزیزی، محمد پایدار، حسین دارابی، حسین امانی، سبحان بیرانوند، پرویز شجاعی، مهاجر توحیدپرست، علی توحیدپرست، محمد باقری، امیرعباس ربیعی، علی توکلی، داود بیدل، پارسا امیریزاد، سجاد ایمانی، عماد سلمانیان، میرعباس خسروینژاد، داریوش یاری، علی پاکنیا و.... را اینگونه تعبیر کنیم که دیروز در نخستین روز از جشنواره فیلم کوتاه تهران "ملت" میزبان "سینماگران" بود.
تقویت مطالعات داستانی؛ راهی برای تقویت فیلمسازی
البته در این بین همانطور که قبلاً اشاره شد برگزاری برنامههای جنبی تدوین شده در این رویداد مهم به هیجان و نشاط جشنواره افزود و دیدن نام بهروز افخمی در برنامه نخستین نشست تخصصی که در سالن 12 پردیس سینمایی ملت، براین موضوع مُهر تایید زد.
در ابتدای این نشست بهروز افخمی با اشاره به اهمیت فیلمنامه در فیلم کوتاه گفت: یکی از بحثهایی که در فیلم کوتاه مطرح است فشردگی داستانی است که قابلیت نمایش در سینما را داشته باشد؛ فشردگی است که باعث میشود مطلبی دو پهلو عنوان و فرم گیج کنندهای برای مخاطب ایجاد شود. معمولاً فیلمهای اپیزودیک البته غیر از فیلمهای ترسناک از حوصله مخاطب خارج است و تمرکز مخاطب را میگیرد پس تنها در فیلمهای ترسناک است که مخاطب ممکن است اپیزود به اپیزود به فیلم علاقهمند شود.
وی با اشاره به برخی حکایتهای ترسناک ژاپنی افزود: یکی از نمونههای این داستانها، حکایتهای ترسناک ژاپنی است که به فیلم تبدیل شده است، فیلم «کوایدان» ساخته ماساکی کوبایاشی است که از روی داستانهایی از لافکادیو هرن نویسنده ژاپنی انگلیسی است، به زبان انگلیسی ساخته شده و فیلم موفقی است. کوبایاشی چند داستان از این نویسنده را انتخاب کرده، به صورت فیلم درآورده و در نهایت تبدیل به فیلم موفقی و مشهوری به نام «کوایدان» شده است.
افخمی ادامه داد: از دیگر نمونههای موفق، مجموعهای است که فرانسویها از داستان «افسانه های راز و خیال» ادگار الن پو ساختهاند که سه اپیزود است؛ سومین اپیزود آن را فدریکو فلینی ساخته، این اپیزود تنها فیلم ترسناکی است که فلینی با نام «هرگز روی سرتان با شیطان شرطبندی نکنید» ساخته که از اثر ادگار آلن پو در فضای پاریس آن زمان اقتباس شده است و آن هم اثر موفقی به شمار میرود.
این کارگردان با اشاره به شیوههای انتخاب داستان و نحوه تبدیل به فیلم کردن این داستانها گفت: باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که قرار است این داستانها روی پرده نمایش داده شوند. اولین داستانی که برای نمونه برای شما انتخاب کردهام «حکایت آن دو تن که خواب دیدند» است که از کتاب «هزار توهای لوئیس بورخس» انتخاب شده، مترجم این اثر یکی از بهترین مترجمها، احمد میرعلایی است که پس از مرگش برخی شروع به حروفچینی مجدد داستانهای او کردهاند که گاهی این موضوع باعث فاجعه میشود.
در ادامه این نشست افخمی بخشی از این کتاب را برای حاضران در جلسه خواند و عنوان کرد که همانند این داستان در کتاب «کیمیاگر» پائولوکوئیلو نیز آمده است.
افخمی ادامه داد: این مهم است که موضوعی که نزدیک به 150 صفحه کتاب را دربرمیگیرد، آیا در دو صفحه هم میتواند اجرا شود یا خیر؟ اگر بشود باید این کار را کرد چون مخاطب با پرده بزرگ رو به رو است. باید بدانید که در فضای سینما با مخاطب آگاهی روبهرو هستید که هوش بالایی دارد و در تاریکی به پرده سینما نگاه میکند؛ توجه مخاطب به فیلم است و اگر فیلم خسته کننده باشد و یا نکته اضافی داشته باشد مخاطب به سرعت متوجه میشود. غفلت از همین نکته باعث شده است کار بسیاری از فیلمسازان ضعیف باشد و دلیل آنکه این روزها سینما به مرگ خود نزدیک میشود همین است.
وی تاکید کرد: در سینما مخاطب با حس گروهی که روح جمعی هم نامیده میشود روبهرو است و این موضوع کاملاً در سینما احساس میشود. زمانی که جمعیت انسانی دور هم جمع میشوند چیزی بیش از روح جمعی ظاهر میشود که در استادیومها قابل تشخیص است. برخی این روح جمعی را مهیب میدانند چرا که چنین جمعیتی قدرتمند است و ممکن است از او کارهای بزرگی سر بزند؛ روح جمعی بسیار باهوش است و فیلمساز باید همواره این نکته را در ذهن داشته باشد.
این فیلمساز با بیان اینکه ساخت فیلم سینمایی ارتباطی با ساخت برنامه برای موبایل و اینترنت ندارد، افزود: برای همین درباره ساخت فیلمهایی صحبت میکنیم که قابلیت نمایش در صفحه بزرگی مانند سینما داشته باشد. اولین مشخصه باید این باشد که طول فیلم از طول خواندن یک کتاب بیشتر نشود. این داستان را کمی کند خواندم که میتوانستم تندتر بخوانم و همه چیز را منتقل میکرد؛ احتیاج به تصویر و موسیقی و فضاسازی نداشت. اما اگر فیلم طولانی و کشدار شود کاری میکند که پائولو کوئیلو کرده و تاثیرگذاری و ماندگاری را فدای زیادهگویی میکند. مهمترین چیزی که در داستانهای ترسناک باید درباره آن تصمیم درست بگیرید زمانسنجی کردن است.
وی ادامه داد: خاصیت سینما این است که برای زیاده گفتن جایی ندارد و حوصله مخاطب سر میرود. از این نظر، سینما نزدیک ترین رسانه به رادیو است. در اجراهای تلویریونی باید توجه داشته باشید صدا درست اجرا شود، بدین ترتیب مخاطب میتواند مانند یک نمایش رادیویی سریال یا آن برنامه را دنبال کند. در هر کدام از رسانهها خاصیتهایی است که نمیتوانید از آن فرار کنید، برای همین شما نمیتوانید فیلمهای تلویزیونی را روی پرده تماشا کنید.
پس از آن افخمی بخشهایی از داستان «ماجرای مرگ یک فقیه» را خواند و گفت: تاثیر ادبیات این است که کاری که با ذهن انسان میکند بسیار عمیقتر از تاثیر سینماست. آنچه در تاریخ سینما سابقه دارد و شیوه نمایش فیلم کوتاه به شمار میآید استفاده از داستانهای کوتاه و ساخت فیلمهای کوتاه ترسناک است چند اپیزود از آن قابل پخش باشد؛ من تمایل دارم در این مسیر فیلمسازان کوتاه را کمک کنم و اگر اقتباس و فیلمنامه خوبی نوشته شود، میتوان آن را با چند داستان ساخت.
افخمی سپس بخشهایی از مجموعه «فارنهایت 451» نوشته نویسنده آمریکایی، ری بردبری را خواند و گفت: این نویسنده در دورهای برای هالیوود فیلمنامه مینوشت بعد از مدتی از پدید آمدن تلویزیون از همه وسایل دیداری متنفر شد و قبل از مرگش وصیت کرد داستانهایش را برای فیلم کردن نفروشند.
او در ادامه بخشهایی از داستان «رهگذر» را خواند و گفت: داستانهایی که امروز برای شما خواندم انتخاب تکراری همه فیلمهای کوتاه در 50 سال اخیر است و به شما پیشنهاد میکنم اگر میخواهید در این عرصه که بازار جهانی پیدا کرده است کار کنید، بیشتر کتاب بخوانید. اگر میخواهید فیلم کوتاه سکوی پرشی برای شما باشد باید مطالعات داستانی خود را تقویت کنید و در انتهای این نشست افخمی به پرسش حاضران در جلسه پاسخ داد.
اگر ژانر را نشناسیم فیلمساز خوبی نخواهیم شد/به خواسته خودم در جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور دارم
البته این تنها نام شناخته شده در فهرست برنامههای نخستین روز سیونهمین دوره از جشنواره فیلم کوتاه تهران نبود که نظر علاقمندان و اهالی سینما را به خود جلب کرد چون رسول صدرعاملی در نشخست تخصصی دیگری با عنوان "تجربهگرایی در ژانر" حضور داشت.
صدرعاملی نویسنده، تهیهکننده و کارگردان سینما در این نشست اظهار داشت: من به خواسته خودم در این جشنواره حضور دارم، هرچند که افرادی زیادی میخواستند من در این رویداد حضور نداشته باشم اما من فعالیت و رفتار هنری را همچنان مهم میدانم و به آن معتقد هستم.
وی گفت: کسی که میخواهد در جهان هنر و به ویژه در سینما اثری خلق کند، باید یک سر و گردن از نگاه مردم و افراد دیگر بالاتر باشد و از بالاتر به جهان نگاه کند. زمانی که میگویم نگاه از بالاتر به هنر و سینما منظورم این است که در آن موقعیت متوجه میشوید که نگاه شما فرهیختهتر و داناتر است و همچنین درمییابید که ما فیلمسازان روایتگر اتفاقاتی که در جامعه رخ میدهد هستیم اما این را نیز باید بدانیم که آن وسط و در آن میان نیستیم! حال با هر اتفاقی که رخ داده و با توجه به شرایط موجود، امیدوارم که حاکمیت این مملکت به یک آگاهی و دانایی درستی از مردم و خواستههای آنها برسد. چراکه جامعه ما شعوری دارد که جوامع اروپایی سالها برای رسیدن به آن تلاش کردهاند. شمایی که در اینجا حضور دارید نیز باید بدانید روایتگر قصههای این جامعه هستید.
این کارگردان درباره تاثیر آگاهی و دانش در فیلمسازی درست بیان کرد: آشنایی با قواعد فیلمسازی مهمترین قدم در ساخت یک اثر است. اگر ژانر را نشناسیم هیچگاه فیلمساز خوبی نخواهیم شد، مانند استاد ادبیاتی که حافظ و سعدی را نشناسد و بعد بخواهد شعری بسراید. در فیلمسازی نیز باید بدانیم قصه پردازی یعنی چه و تمامی اساس و بنیاد فیلمسازی چه تعریفی دارند. همچنین باید افراد تحسین شده این حوزه را به خوبی بشناسیم و آثار آنها ببینیم تا بتوانیم به جهان بینی فارغ از دنیای هر فیلمساز دیگری برسیم و به نوعی سینمای منحصربفرد خود را خلق کند. ما باید در ابتدا ژانر را بشناسیم و بعد سراغ دگرگونی آن برویم تا بتوانیم اثری هنری خلق کنیم. باید امپرسیونیسم را بشناسیم تا بتوانیم در سینما ساختارشکن باشیم و این دانش و دانایی به ما کمک میکند تا نوآور و به نوع واقعی فیلمساز باشیم.
کارگردان «دختری با کفشهای کتانی» درباره فهم این مسئله که چه ژانری مهم است گفت: همه چیز به مضمون بازمیگردد و درنهایت مخاطب باید آن کار را دوست داشته باشد و اگر در ایران فیلمی ساخته میشود باید برای این کشور و برای مردم و جامعه ما باشد. البته که این نکته مهم است که امروز فیلمسازی کار سختی است چراکه نمونهها و رقبای زیادی در این حوزه حضور دارند و یک کارگردان برای رسیدن به آن «آفرین» که ما سال 60 برای فیلمهای معمولی خود میگرفتیم باید به شدت تلاش کند. این نکته مهم است که همیشه خلق یک اثر درجه یک برگرفته از محیط اطراف یک فیلمساز و آگاهی او از آن محیط است و اگر اولین کارهای فوقالعاده هر فیلمسازی را ببینیم متوجه میشویم که اثر او برگرفته از موقعیت اطراف او و باور فیلمساز و مردم است.
کارگردان «من ترانه پانزده سال دارم» درباره خلاقیت در ژانر گفت: سینما یک صنعت و به نوعی یک کار گروهی است و روند ساخت یک اثر، میتواند شکل دهنده یک ژانر یا یک اثر قابل تامل باشد و باید بدانیم این کار گروهی از یک ایده آغاز میشود و در طول زمان این ایده هزاران چکش میخورد و ممکن است در انتهای این روند از ایده اولیه چیزی باقی نمانده باشد اما در نهایت در بطن اثر حضور و زندگی ایده ابتدایی را شاهد هستیم. این را باید بدانیم ناچیزترین کوتاهیها در اثری که درنهایت روی پرده میرود تاثیرگذار است و فیلمساز باید کاراکتر فیلمساز بودن خود را داشته و بتواند تمام این گروه را راهنمایی و رهبری کند. هر مرحله از ساخت یک اثر چیزی به فیلم میافزاید و به همین دلیل است که در تمام دنیا جا افتاده است که تا چه اندازه تیتراژ پایانی اهمیت دارد چراکه فرد به فرد اشخاصی که نامشان در تیتراژ حضور دارد جان خود را برای فیلمی که شما میبینید گذاشتهاند.
صدرعاملی درباره ایجاد تفاوت در استفاده از ژانر و دوری از رفتن به کلیشه گفت: در قواعد ژانر کلیشهها کاربرد دارند اما درست این است که فیلمساز بداند به چه شکل از این کلیشهها استفاده کند و فیلمی که خود فکر میکند درست است، بسازد. به عنوان مثال در مرد بازنده اجرای بد باعث موفق نبودن این اثر میشود هرچند که قواعد ژانر معمایی را به خوبی رعایت کرده است.
او درباره تفاوت خلاقیت و تجربهگرایی گفت: تجربهگرایی ادامه خلاقیت است، تا خلاقیتی وجود نداشته باشد تصمیمی هم برای ساخت یک اثر گرفته نمیشود. در آثاری نیز فقری که در شکل اجرا و ساخت یک اثر وجود دارد ایده و فیلمنامه عالی را نابود میکند و ضعفی که در پس زمینهها در سینمای ایران وجود دارد و آثار ایرانی را نسبت به آثار جهانی متمایز میکند ضعف در پرورش هنرورها است.
این کارگردان در پایان تاکید کرد: این را باید بگویم من به خواسته خودم در این جشنواره حضور دارم، هرچند که افرادی زیادی میخواستند من در این رویداد حضور نداشته باشم اما من فعالیت و رفتار هنری را همچنان مهم میدانم و به آن معتقد هستم.
نگاههای سیاسی و فاصلههای ایدئولوژیک نباید باعث اختلاف میان اهالی فرهنگ و هنر شود
این درحالی است که بازدید دبیر چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر در همین روز نشانهای شد که این دوره از جشنواره فیلم کوتاه با شکوه برگزار خواهد شد و این تجربه سکوی قابل اعتمادی برای برگزاری هرچه با شکوهتر باقی جشنوارههای هنری پیش رو است.
مجتبی امینی با اشاره به حاشیههای ایجاد شده قبل از برگزاری سیونهمین دوره از جشنواره فیلم کوتاه تهران اظهار داشت : نگاههای سیاسی و فاصلههای ایدئولوژیک نباید باعث اختلاف میان اهالی فرهنگ و هنر شود.
امینی همچنین درباره اهمیت فیلم کوتاه و تاثیر آن بر سینمای بلند و حرفهای گفت: قاعدتا باید بگویم که ریشه سینما و آثار سینمایی گره خورده با سینمای کوتاه است و به نوعی آینده و سرمایه جامعه سینمایی ما فیلمسازان کوتاه هستند و اگر به پیشینه بیشتر فیلمسازان مهم کشور نگاه کنیم، متوجه میشویم که این افراد فعالیت حرفهای خود را از ساخت فیلم کوتاه آغاز کردهاند. بنابراین بهترین و مهمترین سرمایهگذاری سینمای ایران سرمایهگذاری در حوزه فیلم کوتاه و مستند است و این دو حوزه تاثیر بسیار زیادی در پیشرفت سینمای این کشور دارند.
او افزود: بسیاری از فیلمسازان فیلم اولی در سینمای بلند داستانی که مورد تحسین واقع شدند از افرادی هستند که پیشتر در سینمای کوتاه کشف شده بودند. این نکته مهم است که فیلمسازان در فضای فیلم کوتاه اعتماد به نفس پیدا میکنند و به همین دلیل سینمای کوتاه و جشنواره فیلم کوتاه بهترین فضا برای استعدادیابی است.
این تهیهکننده سینما و تلویزیون درباره نگاه خود به سی و نهمین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه عنوان کرد: البته که امروز اولین روز برگزاری جشنواره فیلم کوتاه است و الان بسیار زود است که بخواهیم درباره این دوره از جشنواره صحبت کنیم و باید درباره عملکرد این جشنواره پس از دوره برگزاری کارشناسان و اهالی رسانه صحبت کنند.
دبیر چهل و یکمین دوره جشنواره ملی فیلم فجر درباره ناآرامیهایی که در یک ماه اخیر در کشور شکل گرفته و صحبتها و انتقاداتی که نسبت به برگزاری این جشنواره به وجود آمده بود، توضیح داد: اگر به جریاناتی که در تمام دنیا درحال رخ دادن است توجه کنیم متوجه میشویم که هیچ کشوری نیست که مبتلا به بحرانهای سیاسی-اجتماعی نباشد. اگر به کشورهای منطقه نگاه کنیم، میبینیم که تمام کشورهای همسایه با ایران درگیر بحرانهای سیاسی- اجتماعی هستند. وارد اروپا هم که میشویم شاهد وضعیت کشورهایی هستیم که بحرانهای اقتصادی، سیاسی و... در آنها شکل گرفتهاست. بنابراین هیچ کشوری نمیتواند کاملا آرام و بدون بحران باشد.
امینی ادامه داد: همچنین زمانی که چنین بحرانهایی در یک جامعه رخ میدهد و مطالبات مردمی شکل میگیرد، باعث بلوغ کشور میشود و البته که باید بدانیم تا زمانی که کشور درگیر این مسائل است و تا لحظهای که تغییرات و اصلاحاتی شکل بگیرد مدت زمان نسبتا زیادی زمان لازم دارد تا به شرایط آرام خود بازگردد. به همین دلیل باید بدانیم که این اتفاقات اگر قرار باشد تمام رویدادها و مسائل جاری را تحت الشعاع قرار دهد، قطعا کشور از برنامه پیشرفت خود عقب میماند لذا از دیدگاه منطقی موضوعات باید تفکیک شده در جامعه پیش بروند و نباید اتفاقاتی به دیگر مسائل کشور آسیب بزند.
امینی درباره تاثیری که رویدادهای فرهنگی بر جریانهای اجتماعی میتواند داشته باشد، بیان کرد: فضای فرهنگی بهترین شرایط را برای گفتگو درباره موضوعاتی که نزدیک به یک ماه است کشور درگیر آن شده ایجاد میکند و همین فستیوالها و جشنوارههای فرهنگی بهترین محل برای کرسیهای آزاداندیشی و گفتمان است. چراکه فیلمسازان ما جلوتر از آحاد مردم هستند و به درستی میتوانند به مسائل بپردازند و این شرایط بهترین فضا را برای شکل گیری دیدگاهها و نگاههای متفاوت شکل میدهد. من معتقدم نباید مسائل مختلف کشور را به یکدیگر گره زد چراکه کشور از موضوعاتی که دارای اهمیت است عقب میافتد و باید این جداسازی و تفکیک مسائل از یکدیگر را همیشه در نظر بگیریم.
او ادامه داد: همچنین جشنواره فیلم کوتاه تهران به دلیل فضای نخبهپرور جوانی که دارد یکی از مناسبترین امکانها برای گفتگو است. این نسل جوانی که در این جشنواره حضور دارند حرفها و دیدگاههای تازه و نویی دارند که میتوانند به درستی به مسئولان ارائه شود.
دبیر چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر درباره آخرین اخبار از این جشنواره عنوان کرد: نزدیک به چهار ماه است که کارهای پیش تولید جشنواره فجر آغاز شده و مدیران و افرادی که در این جشنواره ما را همراهی میکنند انتخاب شدهاند و برنامهریزیهای آن درحال انجام است. اولین خبرها درباره جشنواره فیلم فجر نیز از ابتدای آذرماه در اختیار رسانهها و مخاطبان این جشنواره قرار میگیرد.
امینی در پایان تاکید کرد: تمامی عوامل فرهنگ، هنر و رسانه دلسوز فرهنگ و هنر این مملکت هستند و مانند یک خانواده میمانند که حتی اگر اختلافات ایدئولوژیک در میان آنها وجود داشته باشد باز هم وحدت ملی و مودت دلسوزانهای نسبت به فرهنگ خود دارند و برای این موضوع قدم برمیدارند. نباید نگاههای سیاسی و فاصلههای ایدئولوژیک باعث اختلاف میان اهالی فرهنگ و هنر شود. ما باید برای حفظ فرهنگ و هنر ایران قدم برداریم و الان شرایطی است که نگاه اهالی فرهنگ و هنر باید پدرانه و دلسوزانه باشد و درگیر موجهای مقطعی نشویم. این نکته مهم است که هنرمند جایگاه والایی در هر کشوری دارد و شعار ما در حوزه فرهنگ و هنر باید اخلاق و همدلی باشد چراکه هر شخصی از این شعار فاصله بگیرد اولین آسیب را به خود و آسیب بعدی را به فرهنگ و هنر این کشور وارد میکند.
انتهای پیام/