دانشمندان ایرانی در پی انتشار اولین تصاویر تلسکوپ ۳٫۴ متری رصدخانهٔ ملی ایران، به دنبال همکاری با جامعهٔ جهانی اخترشناسی هستند.
به گزارش
خبرگزاری صدا و سیما ، در یک نقطه عطف بزرگ برای جامعه علمی ایران، اخترشناسان اعلام کردند رصدخانه ملی ایران (INO) «نخستین نور» خود را دیده است: این تلسکوپ نوری ۳٫۴ متری کلاس جهانی که آینده‌اش سال قبل در هاله‌ای از ابهام بود، حالا در حال بهره‌برداری است و اولین تصاویر خود را ثبت کرده است.
حبیب خسروشاهی، مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران و اخترشناس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی تهران (IPM) می‌گوید: «ما مدت زیادی منتظر این لحظه بودیم.»
ماجرای علمی رصدخانه ملی ایران دو دهه قبل آغاز شد و تاخیر‌هایی طولانی را پشت سر گذاشت.
«گری گیلمور» (Gerry Gilmore)، اخترشناس دانشگاه کمبریج و رییس هیأت مشاوران بین‌المللی INO می‌گوید: «وقتی آن‌ها این پروژه را شروع کردند، چیزی بیشتر از یک رویا نبود. پیش از آن هیچکس در ایران تلاشی برای چیزی در این مقیاس انجام نداده بود.»
سال گذشته، برخی از کارکنان سابق INO هشدار دادند که تغییرات در طراحی رصدخانه ملی می‌توانند عملکرد آن را به خطر بیندازند. «لورنزو زاگو» (Lorenzo Zago)، یکی از اعضای هیأت مشاوره، می‌گوید: «آن نگرانی‌ها برطرف شده‌اند.»
رصدخانه ملی ایران در تاریخ ۵ مهر (۲۷ سپتامبر) گنبد خود را برای کالیبراسیون آسمان باز کرد و شب بعد از Arp ۲۸۲ عکس‌برداری کرد؛ یک جفت کهکشان در فاصله تقریبا ۳۱۹ میلیون سال نوری از زمین. رزولوشن آن تصویر ــ ۰٫۸ ثانیه قوسی ــ و رزولوشن تصویر جدید ــ ۰٫۶۵ ثانیه قوسی ــ نزدیک به حد ممکن تعیین شده توسط شرایط آب و هوایی بودند؛ در قله ۳۶۰۰ متری کوه گَرگَش اصفهان.
گیلمور می‌گوید: «این کیفیت فوق‌العاده است. خیلی بیشتر از چیزی که انتظار می‌رفت.»
«رضا منصوری»، اخترفیزیکدان نظری دانشگاه صنعتی شریف که پروژه را تا سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۴) سرپرستی می‌کرد می‌گوید: «پیمایش‌های علمی که امیدواریم از تابستان آینده آغاز شوند، کیفیت طراحی و ساخت را نشان خواهند داد.»
همچنان کار‌های زیادی باقی مانده‌اند که مهندسان باید انجام دهند؛ از جمله یکپارچه‌سازی نرم‌افزار، تنظیم دقیق ابزار‌های نوری فعال و نصب اولین ابزار علمی دقیق: یک دوربین تصویربرداری کیفیت بالا. اهداف علمی اولیه تلسکوپ عبارتند از بررسی تکامل شکل‌گیری کهکشان، تکامل ستاره‌ها و شکار سیارات فراخورشیدی.
رصدخانه ایران و دو رصدخانه دیگر در منطقه ــ یک تلسکوپ مادون قرمز ۴ متری در ترکیه که در مراحل پایانی ساخت قرار دارد و تلسکوپ ۳٫۶ متری نوری هند ــ حفره‌ای جغرافیایی را در شبکهٔ تلسکوپ‌های زمین پر می‌کنند که نقشی کلیدی در رصد پدیده‌های زودگذر، مانند انفجار‌های پرتوی گاما و تلاش برای شناسایی موقعیت و آشکارسازی فیزیک آن‌ها ایفا می‌کنند.
گیلمور می‌گوید: «شما به زنجیره‌ای از تلسکوپ‌ها در سراسر دنیا نیاز دارید تا این پدیده‌ها را پیگیری کنید.»
در ساخت رصدخانه ملی، اخترشناسان ایران باید بر موانعی غلبه می‌کردند که بسیاری از همتایان آن‌ها در جا‌های دیگر با آن‌ها روبرو نیستند: تحریم‌هایی که واردات تکنولوژی‌های روز را محدود می‌کند و محدودیت‌های ویزا که مانع از سفر آن‌ها به خارج می‌شدند.
گیلمور می‌گوید «آن‌ها در هر مرحله بلندپروازی و پیچیدگی پروژه را افزایش می‌دادند.» برای مثال، او می‌گوید وقتی که سیستم‌های کنترل فعال ــ سنسورها، فعال‌کننده‌ها و نرم‌افزار‌هایی که آینه اصلی را به کار می‌اندازند ــ حدود یک دهه قبل و اولین بار برای تلسکوپ‌های بزرگتر در دسترس قرار گرفتند، مهندسان INO آن‌ها را در طراحی وارد کردند.
به گفته زاگو، «چیزی که واقعا عجیب است»، محفظه خلاء دقیق است که مهندسان INO به همراه یک کمپانی ایرانی ساختند تا شیشه‌های تراش‌خورده را با آلومینیوم بپوشانند و آن‌ها را به آینه‌های تلسکوپ تبدیل کنند.
گیلمور می‌گوید زمانی که انگلیس در دهه ۲۰۰۰ دست به ساخت سیستمی برای آلومینیومیزه کردن شیشه‌های تلسکوپ پیمایشی مرئی و مادون قرمز برای اخترشناسی (VISTA) زد، انجام آن به طور دقیق برای آن‌ها بی‌اندازه زمان برد.
خسروشاهی امیدوار است که با تیم‌های بین‌المللی همکاری کنند تا بتوانند در چهار جایگاه مخصوص ابزار تلسکوپ INO ابزار‌هایی به‌روز نصب کنند.
همزمان، جامعه جوان اخترشناسی در ایران که به گفته خسروشاهی در آغاز پروژه تنها چند ده دانشمند بزرگ بود، اما امروزه شامل صد‌ها دانشمند و دانشجو می‌شود ، در انتظار رصد‌هایی جدی است.
«مریم ترکی» از پژوهشگاه دانش‌های بنیادی می‌گوید: «ما با ناامیدی و تاریکی و همچنین با حرف‌هایی که می‌توانستند ما را دلسرد کنند، جنگیدیم، اما در انتها شاهد این تولد باشکوه بودیم.»
این مقاله 27 مهر در نشریه ساینس منتشر شد.
منبع خبر "
صدا و سیما" است و موتور جستجوگر خبر تیترآنلاین در قبال محتوای آن هیچ مسئولیتی ندارد.
(ادامه)
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت تیترآنلاین مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویری است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هرگونه محتوای خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
