یک دهه فرازو نشیب درروابط میان ترکیه و رژیم صهیونیستی و عوامل موثر بر آن
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما؛ روابط ترکیه و اسرائیل بعد از یک دوره تنش حدود ۱۱ ساله که با فراز ونشیب همراه بود ازحدود یک سال پیش درمسیر ترمیم قرار گرفته است. روابط دوطرف بعد از حمله رژیم صهیونیستی به کشتی ماوی مرمره ترکیه در سال ۲۰۱۰ که حامل کمک‌های بشردوستانه به مردم تحت محاصره غزه بود، شکرآب شد و به قطع روابط دو طرف انجامید. این وضعیت ادامه داشت تا اینکه نتانیاهونخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۱۳ از این اقدام عذرخواهی و با پرداخت غرامت به بازماندگان قربانیان این حمله موافقت کردو بدنبال آن روابط دو طرف تا حدودی ترمیم شد و سفرای دو طرف در سال ۲۰۱۶ فعالیت خود را از سرگرفتند، اما مجددا در سال ۲۰۱۸ روابط دو طرف در پی انتقاد ترکیه از کشتار فلسطینی‌های شرکت کننده در راهپیمایی حق بازگشت به حالت تعلیق در آمد.
دورجدید تلاش‌ها برای ازسرگیری روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی بعد از آن از سرگرفته شد که در اواخر دوره ریاست جمهوری ترامپ حرکت جدیدی برای عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و کشور‌های عربی آن هم با دور زدن مسئله فلسطین آغاز شد و در این راستا توافقنامه‌های موسوم به توافقنامه‌های ابراهیمی بین این رژیم و برخی از کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس همچون امارات متحده عربی و بحرین امضا شد و در پی آن بود که برای ازسرگیری و ترمیم روابط آنکارا و تل آویو تلاش شد تا بدین‌وسیله ترکیه نیز به این جرگه اضافه شود.
قرار گرفتن ترکیه درمسیر توافقنامه‌های ابراهمی؛ اختیاری یا اجباری؟
درواقع همان هدف یا اهدافی که برای دور جدید عادی سازی روابط میان اسرائیل و کشور‌های نوسازشکارعربی طراحی شده برای ازسرگیری و ترمیم روابط ترکیه و اسرائیل نیز قابل تعمیم است، اما با توجه به اینکه طراحان این پروژه تصورمی کردند ترکیه برخلاف دولت‌های نوسازشکارعربی به راحتی به این خواسته تن نخواهد داد لذا ازاهرم فشاراقتصادی علیه ترکیه استفاده کردند و از این دید ارتباط معناداری بین تلاش‌های آمریکا و اسرائیل برای قراردادن ترکیه در مسیر توافقنامه‌های ابراهیمی با کاهش یکباره ارزش لیر ترکیه و افزایش تورم و دیگر چالش‌های اقتصادی این کشور وجود دارد؛ واین نشان می‌دهد که ترکیه به اصطلاح با زور سرنیزه به این سمت کشانده شد و در شرایطی قرار گرفت به شروط اسرائیل، عربستان و امارت مبنی برقطع حمایت خود از جنبش‌های اخوان المسلمین و حماس تن دهد. بعد ازتمکین ترکیه از این خواسته، مقامات اسرائیلی یکی پس از دیگری راهی آنکارا شدند و و در پی سفر رئیس و نخست وزیر و مشاور امنیت ملی اسرائیل، بنی گانتس وزیر دفاع هم بعد از ۱۲ سال برای ازسرگیری روابط و همکاری‌های نظامی میان دو طرف راهی آنکارا شد.
آیا واقعا هدف سفر بنی گانتس به انکارا مهار حماس بدست ترکیه بوده؟
رسانه‌های اسرائیلی هدف سفر بنی گانتس به ترکیه را استفاده از نفوذ ترکیه برای تاثیر گذاری درمواضع حماس اعلام کردند که در این زمینه چند نکته قابل تامل وجود دارد: نخست باوجود اینکه ترکیه بعد از جنبش موسوم به بهارعربی را به فرصتی برای پیشبرد پروژه نو عثمانی از طریق حمایت از جنبش‌های اخوان المسلمین تبدیل کرد و دراین راستا از حماس نیز حمایت کرد، اما این حمایت‌ها هرگز رنگ و بوی نظامی به خود نگرفته است که به حوزه کاری بنی گانتس مربوط شود دوم اینکه ترکیه از چند ماه پیش به عنوان پیش شرط عادی سازی روابط با مخالفان جنبش‌های اخوان المسلمین شامل اسرائیل عربستان وامارت به حمایت‌های قبلی خود از این گروه‌ها پایان داده و فعالیت‌های آن‌ها را محدود کرده است و لذ انیازی به مداخله بنی گانتس نبوده است سوم اینکه در محور اصلی مقاومت در فلسطین از نوار غزه که در کنترل حماس است به کرانه باختری منتقل شده است که در کنترل تشکیلات خودگردان قرار دارد و رهبری مقاومت در این منطقه نیز با گروه‌های تازه تاسیس و گمنام همچون عرین الاسود یا بیشه شیران است که ارتباط مشخص و دقیقی با حماس ندارند. با این حال تعامل با حماس دستکم از دو جهت برای اسرائیل اهمیت دارد: نخست اینکه اولویت اسرائیل و همپیمانان آن آرام نگه داشتن فلسطین و دیگر مناطق بحرانی در خاورمیانه است تا تلاش‌ها روی مقابله با ایران تمرکز شود دوم بازگشت حماس به آغوش سوریه است که بعد از حدود یک دهه صورت گرفته و نقش آفرینی مجدد حماس را در محور مقاومت موجب شده است.
چگونه سفر بنی گانتش به ترکیه با سفر قبلی وی به جمهوری آذربایجان در یک ردیف قرار می‌گیرد؟
سفر بنی گانتس به ترکیه با سفر محرمانه، اما رسمی وی به جمهوری آذربایجان در ۱۱ آبان ماه گذشته همخوانی بیشتری پیدا می‌کند همزمان با سفر بنی گانتس به باکو خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه نیز در باکو به سرمی برد ضمن اینکه هیات همراه بنی گانتس در سفر به ترکیه همان هیات همراه وی در سفر به باکو بود و برهمین اساس می‌توان حدس زد که حداقل بخشی از اهداف سفر در ارتباط با مسائل جدید در قفقاز از جمله تلاش جمهوری آذربایجان برای ایجاد کریدور زنگزور یا همان دالان ناتو و حمایت ترکیه و اسرائیل از آن بوده ضمن اینکه نمی‌توان از هماهنگی مواضع دو طرف در قبال جنگ اوکراین نیز غافل بود و احتمال دارد اسرائیل برای در امان ماندن از واکنش روسیه کوشیده باشد از ترکیه به عنوان پوششی برای ارسال تسلیحات خود به اوکراین استفاده بکند بخصوص آن که ترکیه پهپاد‌های بیرق دار خود را در اختیار اوکراین قرار داده است.
شاخص دیگری که سفر بنی گانتس را به باکو و آنکارا در یک راستا قرار می‌دهد این است که وی سفر به باکو را در ادامه توافقنامه‌های ابراهیمی معرفی کرد و عادی سازی روابط میان اسرائیل و ترکیه نیز در این چارچوب صورت گرفته است واین نشان می‌دهد رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند همان اهدافی که در چارچوب توافقنامه‌های ابراهیمی در خاورمیانه و حوزه خلیج فارس دنبال می‌کند آن را به حوزه قفقاز نیز گسترش دهد و ضمن تعقیب اهداف توسعه طلبانه خود در این مناطق ایران را ازهر دو سوی شمال وجنوب تحت فشار قراردهد. احمد کاظم زاده
