یاتاقان یکی از قطعات فنی خودرو به شمار می آید
یاتاقان یکی از قطعات سازنده و فنی اتومبیل به شمار می رود که در اصطلاح انگلیسی با عنوان "BERRING" یا برینگ شناخته می شود. در گفت و گو های عامیانه به وفور اصطلاح یاتاقان زدن خودرو را می شنویم، این اصطلاح نوعی عبارت مکانیکی محسوب می شود که حاکی از خراب شدن یاتاقان خودرو دارد.
به طور کلی از یاتاقان در تمام کارخانه های تولید کننده ی ساعت و صنعت خودرو ساز استفاده می شود.
یاتاقان خودرو مشمول چندین بالشتک است که عامل نگهدارنده ی میل لنگ بر روی بدنه ی موتور در قسمت پیشرانه ی خودرو می باشد. پوسته ی متصل کننده ی یاتاقان متحرک به شاتون، کپه یاتاقان نام دارد.
کپه یاتاقان به یک طرف شاتون که با میل لنگ متصل است، نصب می شود که یاتاقان اصلی در آن تعبیه می گردد.
به عبارتی دیگر یاتاقان قطعه ای است که زمینه ی حرکت میان دو اجسام را به دور صورت حرکت چرخشی یا خطی فراهم می کند که علاوه بر قسمت پیشرانه، در چرخ اتومبیل نیز تعبیه می گردد.
بهتر است بدانید که قطر یاتاقان ها ضخیم تر از میل لنگ خودرو است. در واقع یاتاقان قطور تر تعبیه می شود تا فضای موجود در میان میل لنگ را به وسیله ی روغن پر کند. روغن موتور اطراف میل لنگ را به صورت نازک پوشش می دهند و با روان کاوی، روند کارکرد یاتاقان را تسریع می بخشد و فرایند ضربه گیری یاتاقان را کامل می سازد.
در واقع فاصله ی موجود میان یاتاقان و میل لنگ اهمیت بسیار زیادی دارد. در خصوص تنظیم فواصل نوعی فلز حلالی شکل به کار برده می شود که بغل یاتاقانی نام دارد.
بغل یاتاقانی با بلوک سیلندر و کپه میل لنگ در ارتباط است.
قطر یاتاقان، ضخیم تر از میل لنگ خودرو است
یاتاقان در دو گونه ی ثابت و متحرک تعبیه می شود که موظف است با حرکت دورانی و خطی بر روی لایه های روغن، نوعی ارتباط را میان شاتون با میل لنگ برقرار کند.
محور اصلی میل لنگ به بلوک سیلندر متصل است که تنها در محور خود در حال چرخش است. یاتاقان با یکی از محور های ثابت و متحرک میل لنگ در ارتباط است که از دو نیم دایره ی چفت شده، تشکیل می شود.
یاتاقان های ثابت به عنوان تکیه گاه میل لنگ طراحی می شوند. یاتاقان ها به حول محور ثابت میل لنگ متصل هستند که میزان پیچ و مهره ی آن را بر اساس بلوک سیلندر و پیستون تنظیم می کنند.
میل لنگ در هنگام فعالیت به صورت دورانی فرایند رفت و برگشت را تکمیل می کند. در این میان یاتاقان ثابت میزان حرکت دورانی آن را کنترل می سازد و از بروز ضربه به سایر قطعات پیشرانه ممانعت می کند.
یاتاقان ثابت دارای دو نیم دایره است. یکی از نیم دایره ها با عنوان یاتاقان میل لنگ شناخته می شود که در طی چرخ حول محور میل لنگ به آن متصل می شود. نیم دایره ی دیگر نیز به بلوک سیلندر متصل است.
یاتاقان متحرک میان میل لنگ و شاتون نصب می شود که نقش نگهدارنده ی ضربه از قطعات مذکور را برعهده دارد.
در واقع یاتاقان متحرک یا یاتاقان شاتون، میزان لقی شاتون را بر اساس میل لنگ خودرو تنظیم می سازد. مکانیزم یاتاقان متحرک مشابه یاتاقان میل لنگ می باشد و تنها در تبدیل حرکت رفت و برگشت پیستون به صورت دورانی در تمایز است. همچنین میل لنگ در یاتاقان متحرک آزاد می باشد.
یاتاقان متحرک نیز دارای دو نیم دایره است که یکی از نیم دایره ها در طی چرخش حول محور میل لنگ متصل می گردد و دیگری با شاتون در ارتباط است.
لازم به ذکر است یاتاقان شاتون عاری از هرگونه سوراخ است و از شیار های مناسب برخوردار است.
یاتاقان به دو گونه ی ثابت و متحرک تقسیم می شود
محور حرکت یاتاقان ها در چهار دسته ی متمایز قرار می گیرد:
• حرکت خطی همانند حرکت کشو لباس
• حرکت کروی همانند لولای کاسه ساچمه ای
• چرخش محوری همانند چرخش میله محور
• حرکت مفصلی همانند باز و بسته شدن درها
مؤلفه ی اصلی یاتاقان استاندارد ،قطر آن براساس نوع خودرو است
مؤلفه ی اصلی در خصوص انتخاب یک یاتاقان استاندارد، قطر یاتاقان بر اساس حد مشخص خودرو است. در واقع کمپانی های سازنده ی خودرو، بر اساس قطر میل لنگ، نوعی استاندارد مشخصی را برای تعبیه ی یاتاقان ها معین می کنند.
به عبارتی دیگر هر خودرویی استاندارد مخصوص به خود را دارد که قطر آن بر روی دیواره ی خودرو به صورت کد ذکر می شود.
یاتاقان موظف به کاهش اصطکاک میان میل لنگ و سیلندر، میل لنگ و شاتون است. این قطعه نوعی نگهدارنده به شمار می رود که قطعات پیشرانه را در مکان مناسب نگهداری می کند و از لرزش قطعات مکانیکی ممانعت می کند.
بنابراین مقاومت بالای یاتاقان، نوعی مشخصه ی مهم است. یک یاتاقان استاندارد می بایست در برابر ضربات مقاوم باشد. همچنین در اثر حرارت حاصل از احتراق موتور با قدرت کافی به مقابله بپردازد.
یکی دیگر از مؤلفه های حائز اهمیت یاتاقان استاندارد، انعطاف پذیری مواد یاتاقانی است. در واقع خصوصیت انعطاف پذیری یاتاقان سبب می شود تا به صراحت فشار ناشی از ضربه های شاتون و میل لنگ جذب گردد.
علاوه بر این، در طی کارکرد پیشرانه ی خودرو، همواره ذرات گرد و غبار وارد روغن موتور می شوند. در صورتی که یاتاقان از قابلیت جذب ذرات برخوردار باشد، تمام ذرات موجود در روغن را مجذوب می سازد و مانع ورود ضایعات به موتور می شود. در طی این فرایند زمینه ی اختلال موتور خودرو نیز به طرز چشمگیری کاهش می یابد.
یاتاقان موظف به کاهش اصطکاک میل لنگ و شاتون است
یاتاقان ها بر اساس مبنی کارکرد و میزان بار های اعمالی قابل تحمل، در دسته های متمایز رده بندی می شوند.
ابتدایی ترین نوع یاتاقان، یاتاقان ساده است. یاتاقان ساده متشکل از میله ای است که در داخل یک لوله تعبیه می گردد و با عناوین بوش، خان دار و سر محور شناخته می شود.
در این قبیل یاتاقان ها، میان سطوح متحرک و ثابت نوعی روانکار و سیالات قرار می گیرد که عملکرد یاتاقان را بهبود می بخشد.
یاتاقان ساده مقاومت بسیار بالایی دارد و میزان بازدهی و کارکرد آن نیز به نوع سیالات روانکار باز می گردد.
یاتاقان مغناطیسی در دو دسته ی فعال و منفعل تعبیه می شوند. این قبیل یاتاقان ها بار تحمیلی یا نیرو را به کمک میدان مغناطیسی بدون هیچ گونه پشتیبانی به حالت شناور تبدیل می کنند.
در واقع در یاتاقان های مغناطیسی در خصوص نگهداری از اجزای متحرک، تماس فیزیکی صورت نمی گیرد.
یاتاقان های مغناطیسی به موجب برخورداری از سرعت بالا در طی عملکرد به انرژی فوق العاده ای نیاز دارند. لازم به ذکر است که بازه ی زمانی کارایی این نوع یاتاقان در رده ی بی نهایت قرار دارد.
در یاتاقان های غلتشی نوعی غلتک یا ساچمه در خصوص کاهش اصطکاک تعبیه می شود که مشمول بلبرینگ و رولبرینگ می گردد.
رولبرینگ ها، یاتاقان های غلتکی و رولی شکل هستند که از جنس فولاد ساخته می شود. رولبرینگ ها قادر به تحمل نیروهای شعاعی هستند بدین جهت در چرخ های خودرو مورد استفاده قرار می گیرند.
بلبرینگ ها نیز زیر مجموعه ای از متداول ترین یاتاقان های خودرو به شمار می روند که از دو حلقه و ساچمه هایی گرد تشکیل می شوند. عنصر سازنده ی بلبرینگ ها عمدتا فولاد ضد زنگ یا فولاد کروم است.
یاتاقان های مغناطیسی از سرعت بالایی در عملکرد برخوردار هستند
یاتاقان های لغزشی، نیروی وارده از قطعات را به وسیله ی یک سیال یا گاز مخصوص جذب می کنند. این قبیل یاتاقان ها با وجود کارایی بسیار زیاد، با ورود سنگ ریزه و گرد و غبار تداخل عملکرد پیدا می کنند.
نیروی محرک یاتاقان های خمشی به وسیله ی المان نیروی حاصل از تغییر زاویه ی حلقه ی بیرونی یاتاقان تأمین می گردد.
میزان بازدهی یاتاقان های خمشی به کاربرد آن ها بستگی دارد. در واقع این قبیل یاتاقان ها به موجب سرعت بالایی که دارند همواره در معرض فرسایش قرار می گیرند. بدین جهت از مقاومت کمتری برخوردار هستند.
یاتاقان مرصعی دارای انعطاف پذیری بالایی است که به موجب فرسایش بالا، به صورت محدود کاربرد دارد و در اکثر موارد در خصوص ساخت ساعت مورد مقبول است.
• لقی شاتون
• بهره گیری از روغن موتور بی کیفیت
• رانندگی در سرعت های بالاتر از محدوده ی قرمز دور موتور
• انسداد فیلتر روغن
• عدم تعویض روغن موتور
• معیوب بودن پمپ روغن
• اتمام آب موجود در موتور و راندمان خودرو با بالارفتن دمای موتور
انسداد فیلتر روغن از علل معیوب شدن یاتاقان است
زمانی که روغن موجود بر روی یاتاقان از بین می رود، فلزات به صورت مستقیم با یکدیگر برخورد می کنند. در طی این فرایند مکانیزم چرخشی خودرو مختل می گردد.
مسلما در طی برخورد قطعات، دمای موجود در آن ها بالا می رود و لایه های داخلی یاتاقان دچار خوردگی می گردد. در این گونه شرایط نوعی صدای تق تق انتشار می یابد که نیاز به مراجعه ی زود هنگام به مکانیک مجرب دارد.
از نشانه های اصلی یاتاقان زنی خودرو می توان به روشن شدن چراغ روغن در صفحه نمایش اتومبیل اشاره کرد. همچنین در صورت معیوب بودن قطعه ی یاتاقان، زمانی که دور موتور خودرو از حد مشخصی (1200 RPM) بالاتر می رود، نوعی صدای تق تق که حاکی از برخورد دو فلز دارد به گوش می رسد.
یاتاقان زنی خودرو در قطعات مختلف اتومبیل تأثیر منفی می گذارد. زمانی که براده های آهن یا فلز در طی یاتاقان زنی در قسمت پایینی سطح کارتل روغن جمع شود، در توری فیلتر روغن رسوب گذاری و تجمع پلیسه ها صورت می گیرد. علاوه بر این قطعاتی نظیر سفت کن و cvvt دچار جرم گرفتگی می شوند.
بابیت خودرو به موجب دمای بالا ذوب می شود و پس از کاهش دمای موتور، به میل لنگ چسبیده می شود و مانع تکمیل روند استارت خوردن خودرو می گردد. لذا توجه داشته باشید که در صورت یاتاقان زدن خودرو به سرعت در راستای خاموش کردن آن اقدام نمایید و در اسرع وقت به مکانیک با تجربه مراجعه کنید.
گرداوری: بخش خودرو بیتوته
