«فکم موقع باز و بسته کردن صدا می‌دهد، نمی‌توانم درست غذا بجوم، وقتی غذا می‌خورم زود فکم خسته می‌شود و بی‌دلیل درد می‌کند ...» اینها و چندین شکایت مشابه از جمله رایج‌ترین مشکلاتی است که بیماران در کلینیک‌های دندانپزشکی به دندانپزشک ابراز می‌کنند و به‌دنبال راه درمان آن هستند؛ مشکلاتی که از آنها با عنوان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی یاد می‌شود و افراد بسیاری در سطح دنیا به آن مبتلا هستند.
متاسفانه بسیاری از مردم نمی‌دانند این علائم نشانه یک بیماری است و بسیاری حتی نمی‌دانند که دچار مشکل هستند. اگر شما هم دچار مشکلاتی از این دست هستید شاید این مطلب برای‌تان مفید باشد.
چرا این مفصل دچار مشكل می‌شود؟
حرکت مفصل گیجگاهی فکی ترکیبی از یک حرکت باز و بسته کردن همراه با یک حرکت لغزشی است که عملکرد صحیح آن به سلامت دیسک و مفصل، هماهنگی میان اعصاب و عضلات جونده و روابط مناسب بین دندان‌ها بستگی دارد. این مشکل در خانم‌های رده سنی 30 تا 50 سال، کسانی که دچار ناهنجاری فکی هستند یا افراد مبتلا به برخی سندرم‌های مادرزادی خاص شیوع بیشتری دارد. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی معمولا به این دلایل اتفاق می‌افتد:
• خوردگی دیسک یا تغییر محل آن
• آرتریت غضروف مفصل
• آسیب‌دیدگی مفصل به دلیل ضربه‌های شدید یا نیروهای با شدت کم اما مداوم و مستمر که معمولا به دلیل اعمال نیروی بیش از حد عضلات جونده یا روابط ناصحیح میان دندان‌ها حاصل می‌شود. عضلات مسئول در حرکات مفصل و جویدن (عضلات جونده) به واسطه فعالیت شدید دچار خستگی و ضعف می‌شوند. علت معمولا فشردن شدید دندان‌ها روی هم(کلنچ کردن) یا دندان قروچه موقع خواب یا سایش دندان‌ها هنگام بیداری است. (بیشتر بخوانید: علت دندان قروچه )
وقتی فک کلیک می‌کند
اختلالات مفصل گیجگاهی به واسطه عوامل مختلف و متفاوتی ایجاد می‌شود. شاید شایع‌ترین علامت این مشکل صدای کلیک یا صدای خرت‌خرت (مثل راه رفتن روی برف) موقع باز یا بسته کردن یا جویدن است که تقریبا تمامی بیماران این علامت را دارند. بقیه علائم این مشکل معمولا شامل این موارد است:
• درد یا حساسیت در فک
• درد تیر کشنده در اطراف یا داخل خود گوش
• احساس ناراحتی موقع جویدن یا دشواری در جویدن
• درد تیر کشنده در صورت
• قفل شدن مفصل که باعث دشواری در باز یا بسته کردن دهان می‌شود.
• گردن درد یا سردردهای بی‌دلیل به‌خصوص موقع بیدار شدن از خواب
• جویدن نامتوازن یعنی در بخشی از فک جویدن راحت‌تر از سایر قسمت‌هاست.
اگر موقع باز یا بسته کردن فک مفصل شما صدای کلیک می‌دهد اما درد یا محدودیت در بازکردن فک وجود ندارد احتمالا مشکلی در مفصل گیجگاهی فکی وجود ندارد.دندانپزشک برای تشخیص مشکل جدا از معاینه بالینی مفصل و مشاهده نحوه حرکت فک و روابط بین دندان‌ها، برای شما رادیوگرافی مفصل می‌نویسد.
در صورت حاد بودن مشکل گاهی از روش‌های تشخیصی پیشرفته‌تر مثل سی‌تی‌اسکن یا ام آر آی نیز استفاده می‌شود.
وقتی درمان مشکل است
در برخی از بیماران ترکیبی از همه موارد فوق دیده می‌شود، یعنی موقعیت دندان‌ها ناصحیح بوده و رابطه بین دندان‌ها هم نامناسب است، عضلات جونده بیمار نیروی عضلانی شدیدی به دندان‌ها و مفصل وارد می‌کنند و دندان قروچه هم وجود دارد. در این حالت ترکیبی از همه درمان‌های فوق در نظر گرفته می‌شود و گاهی لازم است بیمار چندین جلسه با فواصل کوتاه به دندانپزشک مراجعه کند تا سطح دندان‌ها برحسب شرایط جدید بیمار ساییده و تنظیم شود. در موارد شدیدتر حتی ممکن است بیمار نیاز به درمان‌های ارتودونسی یا جراحی تصحیحی فک داشته باشد.
در نهایت در بیمارانی که مشکلات پیشرفته مفصلی دارند لازم است مفصل توسط متخصص جراحی دهان و فک و صورت تحت عمل جراحی قرار گیرد. بیمارانی که مبتلا به مشکلات مفصلی هستند باید بدانند درمان این مشکلات معمولا پردردسر و وقت‌گیر است و اگر می‌خواهند از شر این بیماری خلاص شوند باید آمادگی پذیرش این درمان‌ها را داشته باشند.
درمان‌هایی از همه رنگ
درمان مشکلات مفصل گیجگاهی فکی طیف وسیعی را در بر می‌گیرد که از یک درمان دارویی ساده تا جراحی مفصل متغیر است. در بسیاری از موارد مشکل مفصل به‌دلیل روابط نامناسب میان دندان‌ها ایجاد می‌شود. در این‌صورت عمدتا مشکل مربوط به دندان‌های ترمیم شده یا دندان‌های عقل است.
اگر مشکل محدود به این موارد باشد با تصحیح یا تعویض ترمیم‌ها یا خارج کردن دندان‌های عقل مشکل به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته یا به‌طور کامل برطرف می‌شود به‌خصوص اگر بیمار عاداتی نظیر دندان قروچه یا فشردن دندان‌ها را نداشته باشد. گاهی لازم است برای تنظیم رابطه بین دندان‌ها، مقدار بسیار مختصری(در حد یک میلیمتر یا حتی کمتر) از سطح برخی از دندان‌های درگیر ساییده شود تا ارتباط دندان‌ها بهبود یابد.
گاهی علت مشکل به واسطه اعمال نیروی شدید توسط عضلات فک است که ممکن است در این بین دندان عقل یا ترمیم‌های نامناسب نیز مزید بر علت شده باشند. این دسته از بیماران معمولا دندان قروچه دارند و دندان‌های آنها به‌خصوص دندان‌های جلویی‌شان دچار سایش شده است. در این حالت جدا از تصحیح ترمیم‌ها و کشیدن دندان عقل، لازم است برای کاهش نیروی عضلانی و تنظیم موقعیت آنها به بیمار نایت گارد داده شود.
نایت گارد یک قالب آکریلی یا ژلاتینی است که برای فک بالا و پایین ساخته می‌شود و بیمار شب‌ها آن را تا صبح داخل دهان می‌گذارد. این درمان گرچه برای بسیاری از بیماران دشوار است اما در صورت تحمل بیمار و اجرای منظم آن نتایج بسیار خوبی به دنبال خواهد داشت. در این شرایط برای کاهش نیروی عضلات و کم کردن التهاب و درد مفصل و عضلات معمولا داروهای شل کننده عضلانی و مسکن نیز تجویز خواهد شد.
وظایف مفصل فک
برای بررسی مشکلات مرتبط با مفصل گیجگاهی فکی ابتدا باید ببینیم مفصل گیجگاهی فکی چه وظایفی بر عهده دارد. این مفصل جایی است که فک پایین به جمجمه متصل می‌شود و وجود همین مفصل است که باعث می‌شود ما بتوانیم غذا بخوریم، حرف بزنیم و خمیازه بکشیم.
این مفصل مثل تمام مفاصل از یک سر استخوانی تشکیل شده که داخل حفره مفصلی قرار دارد(این حفره مفصلی داخل جمجمه است) و روی آن هم یک دیسک غضروفی قرار دارد که مانع ساییده شدن سر مفصل و حفره مفصلی می‌شود. عمده مشکلات مفصل گیجگاهی فکی زمانی آغاز می‌شود که این دیسک غضروفی در محل صحیح خود قرار نمی‌گیرد.
تا می‌توانید غذای نرم بخورید
بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات مفصل گیجگاهی فکی نمی‌دانند که سایش دندان‌ها روی هم، جویدن ته‌مداد یا دندان قروچه ارتباط مستقیمی با مشکل آنها دارد. اگر بیماران بتوانند به‌صورت خودآگاه از فشردن دندان‌ها روی یکدیگر خودداری کرده و عاداتی مثل جویدن ته‌مداد را کنار بگذارند از شدت مشکلات مفصل‌شان کاسته می‌شود.
برای کاهش فشار روی مفصل گیجگاهی فکی نباید از عضلات جونده بیش از حد کار کشید. برای کاهش فشار عضلانی بهتر است بیمار بیشتر غذاهای نرم بخورد، لقمه‌های کوچک بردارد، از خوردن غذاهای سفت و چسبنده پرهیز کند، تا حد امکان آدامس نجود و موقع خمیازه كشیدن دهان را بیش از حد باز نکند (برای این کار می‌توان با کف دست به زیر چانه فشار آورد تا فک زیاد باز نشود).
استرس نداشته باشید
یکی از مسائلی که مشکلات مفصلی را تشدید کرده و باعث افزایش شدت دندان قروچه و درد و گرفتگی عضلات می‌شود، استرس‌های روحی است. به‌طور کلی شدت دندان قروچه با میزان استرس بیمار ارتباط مستقیم دارد. در نتیجه اغلب بیماران جدا از درمان‌های دندانپزشکی باید به هر طریق استرس‌های روحی خود را کاهش دهند چون در غیر این صورت درمان‌های دندانپزشکی تاثیر کافی به دنبال نخواهد داشت.
فک‌تان را ماساژ بدهید
استفاده از گرما یا سرما(برحسب مورد بیماری و به تشخیص دندانپزشک) می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. ورزش درمانی برای درمان درد فک نیز مفید است همچنین ماساژ عضلات جونده از روی صورت و داخل دهان می‌تواند در کاهش شدت انقباض و کم کردن فشار روی آنها موثر باشد. چند جلسه استفاده از لیزرهای کم توان نیز در کاهش درد و ناراحتی عضلات جونده و مفصل گیجگاهی فکی بسیار مفید است.
منبع:salamatnews.com
