اذیت و ناراحتى هاى آنان راتحمل نما، هم چنان كه آنان آزار و اذیت تو را در دوران كودكى به جان خریدند.
خداوند متعال از همان روز نخست كه انسان را آفرید و از حضرت آدم و حوا، نسل بشر را تداوم داد، توسط تمام پیامبران الهى، مقام و منزلت پدر و مادر را بیان كرده و حقوق عظیم آنان را به فرزندان اعلام نمود.
خداوند متعال در کاملترین دین خود و در کتاب آسمانی اش ، عالى ترین آموزش اخلاقى ، كه در حقیقت، بارزترین منشور حقوق بشر مى باشد، را به نمایش مى گذارد و حقوق پدر و مادر را در كنار توحید، كه بالاترین هدف ادیان الهى است، بیان كرده و مى فرماید:از بنى اسرائیل پیمان گرفتیم كه جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر نیكى و احسان نمائید. بقره /83
خداوند متعال در آیه 23 و 24 سوره اسراء به حقوق دیگرى اشاره كرده و فرزندان را به مهر ورزى به والدین دعوت مى كند:بالهاى تواضع خویش را از محبت و لطف ، در برابر آنان فرود آر!
دوستی می گفت: اگر بالهایت که با آنها پرواز می کنی را بر سر راه پدر و مادر از سر کوچکی قرار دهی، حق آنها را به جای آوردی! توضیح بیشتر آن که اگر پزشک هستی، دانشمند هستی، مدیر و یا هر سمت و شغلی که داری، برای آنها همیشه بچه باش، مثل زمان کودکیت ، و هرگز علم و دانش و پول و ثروت خود را ، به رخ آنها مکش.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: نیكى به پدر و مادر از معرفت عمیق شخص به پروردگارش سرچشمه مى گیرد، زیرا هیچ عبادتى در رساندن یك فرزند به رضایت پروردگار متعال ، سریع تر و نزدیك تر از نیكى به پدر و مادر مسلمان به خاطر خدا نیست ، چون كه حقوق والدین از حق خدا ناشى مى شود به شرطى كه پدر و مادر در راه دین خدا و سنت پیامبر صلى الله علیه و آله باشند. چون چنین پدر و مادرى هیچ گاه فرزندشان را از راه خیر به سوى شر و از طاعت به سوى عصیان دعوت نمى كنند، پس در معاشرت با آنان مدارا و ملایمت كن ! اذیت و ناراحتى هاى آنان راتحمل نما، هم چنان كه آنان آزار و اذیت تو را در دوران كودكى به جان خریدند، و درخوراك و پوشاك همچنان خداوند متعال به تو وسعت داده تو هم آنان را در مضیقه قرار مده ،چهره ات را از آنان بر مى گردان ، صدایت را از صداى آنان بالاتر مبر، كه این در حقیقت تعظیم خداست و با آنان نیكو سخن بگو و نرم و لطیف باش ، همانا كه خداوند پاداش نیكوكاران را ضایع نمى كند.( مستدرك الوسائل ، ج 15، ص 197)
احسان، یك مفهوم وسیع و دامنه دار است كه به یك یا چند كار نیك محدود و منحصر نیست و هر كار شایستهاى كه منفعت مادى یا معنوى براى انسان در برداشته باشد، احسان شمرده مى شود.
1- نیکی و احسان
خداوند متعال میفرماید: «و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکی کنید! هرگاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها، نزد تو به سن پیری رسیدند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار! و آنها را از خود مران و بزرگوارانه با آنها سخن بگو»
احسان، یك مفهوم وسیع و دامنه دار است كه به یك یا چند كار نیك محدود و منحصر نیست و هر كار شایستهاى كه منفعت مادى یا معنوى براى انسان در برداشته باشد، احسان شمرده مى شود.
از انفاق و رسیدگى به امور مادى و معیشتى پدر و مادر، احسان به آنها است، تا وقت دکتر گرفتن و نظارت بر مداوای آنان، در بعد پایین تر از ظرف و میوه شستن برای آنها تا نظافت منزل و آنها را به سفر بردن.
بزرگان می گویند، قبل از این که پدر و مادرت چیزی بخواهد و آن را بر زبان آورد، سعی کن آن را برایش تهیه کنی.
2 -قدر شناسی
خداوند متعال می فرماید«ان اشکر لی ولوالدیک» لقمان / 14 ، «شکر مرا بجاآور [که خالق و منعم اصلی تو هستم] و از پدر و مادرت قدردانی کن .»
3-نگاه مهرآمیز
رسول گرامی اسلام فرمودند: نگاه مهرآمیز به پدر و مادر عبادت است .
شاید اگر کسی با دیده ی محبت به مادر و پدرش بنگرد، گذر زمان و سختی های دوران را در چهره ی شکسته آنان ، نیک دریابد.
4- حق دعا و طلب آمرزش
قرآن كریم فرزندان را فرمان مىدهد كه براى پدر و مادرتان دعا و از خداوند براى آنها طلب آمرزش كنید، بگو: پروردگارا! همان گونه كه آنها مرا در كوچكى تربیت كردند، مشمول رحمت شان قرار بده. (سوره اسراء، آیه 24)
دعا در حق پدر و مادر، به زمان حیات آنها اختصاص ندارد و پس از درگذشت آنها نیز باید به یاد آنها بود و بر ایشان طلب مغفرت و آمرزش كرد،پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مومنان را در آن روز كه حساب بر پا مىشود، بیامرز(سوره ابراهیم، آیه 41)
زیارت مزار پدر و مادر ، قرائت قرآن ، انجام اعمال نیک به نیت آنها و ... از جمله کارهای نیک پس از مرگ آنهاست.
منبع:حقوق متقابل والدین و فرزندان، عبدالکریم پاک نیا/تبیان
