پرخاشگري و رفتارهاي تهاجمي نوعي از اعمال خشونت بار عليه ديگران است که مي‌تواند باعث آسيب يا صدمه به ديگران شود. بيشتر کارشناسان پرخاشگري کودکان را به شکل پرخاشگري آشکار دربردارنده پرخاشگري جسماني مانند زدن، هل دادن، لگد زدن، پرتاب اشيا و تهديد به انجام اين اعمال همراه با حملات عمدي بيزارکننده و آزاردهنده براي قرباني و پرخاشگري رابطه‌اي که موجب حذف ديگران از جمع مي‌شوند، تعريف کرده‌اند. در پسران بيشتر پرخاشگري جسماني و در دختران بيشتر پرخاشگري رابطه‌اي گزارش شده است.
خشونت، پديده‌اي پيچيده است که در آن خصوصيات ارثي، عوامل زيستي و هورموني، نيرو‌هاي روان‌شناختي و شاخص‌هاي فرهنگي و اجتماعي مي‌توانند با هم در تعامل باشند. خانواده مي‌تواند از جهات مختلف موجب بروز يا تشديد پرخاشگري شود.
شيوه‌هاي نامناسب فرزندپروري
برخي شيوه‌هاي فرزندپروري و استفاده نامناسب از تنبيه و تشويق، موجب تقويت خشم و پرخاشگري در فرزندان مي‌شوند. برخي الگوهاي نامناسب رفتاري در خانواده عبارتند از:
- نشان دادن رفتارهاي پرخاشگرانه از سوي يکي از اعضاي خانواده که موجب الگوسازي اين رفتار توسط کودک مي‌شود.
- تاثيرپذيري از رفتار پرخاشگرانه مشاهده شده در محيط و در رسانه‌ها
- تشويق رفتار پرخاشگرانه
- آزار جسمي
- نمايش خشونت در رسانه‌ها
رسانه‌ها، عامل موثري در رشد و تحول سيستم‌هاي ارزشي و شکل‌دهنده رفتار هستند. تحقيقات مربوط به تاثير رسانه‌ها بر کودکان و نوجوانان، نشان داده‌اند که اين کودکان ترس از خشونت ندارند، به تدريج مي‌پذيرند که خشونت راهي براي حل مشکل است، به تقليد خشونت مي‌پردازند، ناخودآگاه با شخصيت‌هاي خاصي چه قربانيان و چه قرباني‌کنندگان همانندسازي مي‌کنند.
مشاهده خشونت در برنامه‌هاي تلويزيوني، باعث پرخاشگري در کودکان مي‌شود. گاهي اوقات حتي ديدن يک برنامه خشونت‌آميز مي‌تواند پرخاشگري را افزايش دهد. کودکاني که به طور مکرر نمايش‌هايي پر از خشونت را تماشا مي‌کنند و از اين کار منع هم نمي‌شوند، به احتمال زياد به تقليد آنچه مي‌بينند، مي‌پردازند. اثر خشونت تلويزيوني ممکن است فورا در رفتار يا گفتار کودک نمودار شود يا سال‌ها بعد خود را نشان دهد. البته خشونت تلويزيوني، تنها علت پرخاشگري يا رفتار خشونت‌آميز نيست ولي از عوامل مهم تلقي مي‌شود.
7 توصيه به والدين
والدين مي‌توانند با استفاده از راه‌هاي پيشنهاد شده زير، کودکان خود را از خشونت مفرط تلويزيوني محافظت کنند:
1- به برنامه‌هايي که کودکان مي‌بينند توجه کنيد و بعضي از آنها را همراه کودک خود ببينيد. چنانچه کودک خود را به هنگام تماشاي برنامه‌هاي خاص تلويزيوني همراهي کنيد، مي‌توانيد سئوال‌هاي او را بهتر برايش توضيح دهيد و جلوي کج فهمي او را بگيريد.
2- زمان تماشاي برنامه‌هاي تلويزيوني را محدود کنيد. توجه داشته باشيد که تلويزيون را نبايد دراتاق خواب بچه‌ها قرار دهيد. با اين عمل خود باعث مي‌شويد که کودک با اثرات منفي برنامه‌هاي خشونت‌آميز تلويزيوني به خواب نرود، همچنين نظم ساعت خواب و بيداري او مختل نمي‌شود.
3- به کودکان خود تذکر بدهيد که اگر چه هنرپيشه حقيقتا مجروح نشده يا به قتل نرسيده است، لکن اين گونه خشونت‌ها در دنياي واقعي، يا بسيار دردناک است يا به مرگ منجر مي‌شود.
4- هنگامي که برنامه‌هاي خشونت‌آميز پخش مي‌شود، يا کانال را عوض کنيد يا تلويزيون را خاموش کنيد. توضيح دهيد که مشکل آن برنامه چيست و به گونه‌اي با منطق درخور فهم کودک، آسيب و ضرر موجود در آن برنامه را توضيح دهيد تا ميل کودک يا اصرار او براي تماشاي اين‌گونه برنامه‌ها کاهش يابد.
5- در حضور بچه‌ها صحنه‌هاي خشونت‌آميز را تاييد نکنيد و بگوييد که بدترين شيوه براي حل يک مشکل، روش خشونت‌آميز است.
6- تاثير هم‌سن و سالان و دوستان و همکلاسي‌ها بايد به حداقل برسد. به اين منظور با والدين بچه‌هاي ديگر تماس بگيريد و در مورد نوع برنامه‌هاي تلويزيون و مدت زمان مناسب براي تماشاي تلويزيون توافق کنيد.
7- مدت تماشاي تلويزيون توسط کودکان، جدا از محتواي آن بايد کم شود چون کودکان را از پرداختن به فعاليت‌هاي مفيد ديگر از قبيل مطالعه، بازي با دوستان و رشد و پرورش علايق خود باز مي‌دارد.
