به گزارش ایسنا، ایران در کمربند خشک ونیمه‌خشک قرار گرفته با مشکلاتی همچون کم‌آبی، کم‌بارشی، خشکسالی، گرد و غبار و ... مواجه است اما آنچه که این روزها به نقل محافل زیست محیطی به دغدغه تبدیل شده، تغییراقلیم و تغییرالگوی بارش و خشکسالی پیاپی و بیابان‌زایی است. به‌ویژه در یک سال گذشته که الگوی وزش باد تغییر کرد و از آغاز بهار بارها وزش باد ، خیزش گرد و خاک ، آلودگی هوای شدید، فرسایش بادی و حوادثی از قبیل خارج شدن قطار از ریل و تصادفات جاده‌ای را شاهد بوده‌ایم. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برای کنترل گرد و خاک و کاهش بیابان‌زایی و کاهش آسیب‌های ناشی از مصرف مالچ نفتی در تیرماه سال جاری از به‌کارگیری خاکپوش‌های دوستدار محیط زیست به‌صورت پایلوت و با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان خبر داد که به گفته وی این خاکپوش‌ها می‌توانند جلوی ریزگردها را بگیرند و در مدت زمان چهار تا پنج سال کانون‌های گرد و غبار را پوشش می‌دهند. این خاکپوش‌ها به قدری مناسب هستند که می‌توانیم آن‌ها را به سایر کشورها صادر کنیم اما مشکلی که در این میان وجود دارد، قیمت تمام شده بالای آن است.
بیشتربخوانید:تولید خاکپوش‌های دوستدار محیط زیست با کمک شرکت‌های دانش بنیان
وحید جعفریان در گفت و گو با ایسنا درباره فرسایش بادی، آسیب‌ها و مخاطرات آن اظهار کرد: ماسه‌های روان هنگام حرکت به سوی اراضی کشاورزی، روستا، خطوط راه‌آهن و جاده‌ها خسارات بسیاری به همراه دارند و در سال جاری نیز چندین بار اخبار مرتبط با خروج ریل از قطار ناشی از هجوم شن‌های روان به خطوط راه‌آهن منتشر شد و یا خسارات جاده‌ای بسیاری به دلیل فقدان دید کافی رخ داد.
وی با تاکید بر افزایش خسارات ناشی از فرسایش بادی در سال‌های اخیر گفت: تشدید این خسارات و فرسایش بادی به خشکسالی، افزایش توفان‌ها در ایران که به نوعی متاثر از شرایط تغییرات اقلیمی در ایران هستند، مربوط است. شرایط اقلیمی در ایران دستخوش تغییرات بسیاری شده‌اند. الگوهای بارشی، الگوهای توفان‌های منطقه‌ای، بادهای ۱۲۰ روزه جنوب شرق کشور که حداقل تا شش ماه با شدت ادامه دارند، آستانه‌های سرعت باد و فراوانی این جریانات طی دهه جاری نسبت به دهه‌های گذشته افزایش یافته است.
تلفیق دانش بومی و نوین برای تولید بادشکن‌های کوتاه
مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: در ایران برای تثبیت ماسه‌های روان از بادشکن‌های کوتاه به عنوان رویکردی از تلفیق دانش بومی با دانش نوین استفاده می‌شود. بادشکن‌های کوتاه هم به‌صورت سنتتیک(مصنوعی) و هم از مواد مازاد صنعت کشاورزی همچون ساقه‌های برنج، برگ‌های خرما و بسیاری از ضایعات بخش کشاورزی ساخته می‌شوند.
وی ادامه داد: جوامع محلی ساکن در مناطق تحت تاثیر هجوم ماسه‌های روان این دانش بومی را از دیرباز به کار می‌برند. ما اخیرا در جهت به‌روزرسانی این دانش با دانشگاه تهران و همکاری یک نهاد تحقیقاتی در کشور چین و چند شرکت دانش بنیان در ایران روش‌ها و الگوهای متعددی را در خصوص استفاده از بادشکن‌های کوتاه و یا بادشکن‌های شطرنجی - که روی تپه‌های ماسه‌ای قرار می‌گیرند - بررسی کردیم. شیوه‌های بومی مدیریت گرد و خاک تا کنون با مشارکت مردم به کار گرفته و موجب تثبیت این تپه‌ها شده است. در این شیوه شرایط مناسبی برای رویش بذر و گونه‌های بیابانی در میان ساقه‌های برنج، نی، برگ خرما و ... فراهم می‌شود.
جعفریان افزود: از جمله اقدامات برای کنترل گرد و غبار استفاده از پلیمر دوستدار محیط زیست برای ایجاد بادشکن‌های کوتاه و شطرنجی است که آثار منفی در طبیعت ایجاد نمی‌کند. استفاده از این روش در مناطق مختلف امکان‌پذیر است و ما قصد داریم که یک نهضت بزرگ در راستای احداث بادشکن‌ها به راه اندازیم.
مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان اینکه برای ساخت این بادشکن‌ها نیاز است تا محصولات بی‌کاربرد کشاورزی همچون ساقه‌های برنج، نی، برگ خرما و ... ارزشگذاری شوند، گفت: اجرای این روش نیازمند اقدامات جوامع محلی است تا شن‌های روان اطراف روستای خود را به این طریق تثبیت کنند. این عمل یک اقدام مشارکتی است که ریشه در برنامه‌های فرهنگی و قدیمی این مناطق درمواجهه با افزایش بیابان دارد.
وی ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست نیز قصد دارد با استفاده از موادی به عنوان خاکپوش (مالچ) و با توجه به رایزنی‌ها و دستورالعمل‌های مختلف از جمله ضابطه ۷۸۳(دستورالعمل فنی ارزیابی کارایی تثبیت‌کننده‌های خاک) - که توسط سازمان برنامه و بودجه برای این موضوع تعریف شده است - به فرایند نهایی و تکمیلی چند محصول دوستدار محیط زیست برسد.
جعفریان افزود: هدف توسعه منابع طبیعی، استفاده از این محصولات به‌صورت پایلوت است تا بتواند در سطح میدان و در حوزه اجرایی این طرح و آثار و پیامدهای آن را ارزیابی و پایش کند. این اقدامات می‌تواند برای کنترل بسترهای رسی دریاچه‌های خشک شده وعرصه‌هایی که نسبت به گرد و غبار و ماسه‌های روان آسیب‌پذیرند موثر باشد همچنین می‌تواند برای این موضوع راهکارهای متعددی ایجاد کند تا با توجه به میزان خسارت‌ها و اهمیت حفظ منابع زیست انسانی بتوانیم گرد و غبار را کنترل کنیم.
وی ادامه داد: ما در آستانه تبیین برنامه‌های مشارکتی با کشورهای همسایه برای تدوین برنامه‌های منطقه‌ای مدیریت گرد و غبار هستیم. برخورداری از روش‌های متعدد اجرایی کمک می‌کند که بتوانیم برای موقعیت‌های مختلف، پروژه‌های مختلفی را تعریف کنیم.ما تمایل داریم که دانش تولیدشده در ایران برای کنترل گرد و غبار را در مناطقی همچون کشور عراق نیز داشته باشیم.
چرا اکوسیستم‌ها خشک شدند؟
مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تاکید بر اینکه بسیاری از موضوعات مرتبط با گرد و غبار برون مرزی ایران مرتبط با کشور عراق است، گفت: اگر بتوانیم پروژه‌های مشترک را در کشورهای همسایه به خوبی اجرا کنیم می‌توانیم ایران را از خسارت‌های ناشی از فرسایش بادی حفظ کنیم اما در این میان نباید فراموش کنیم که ریشه مشکل فرسایش بادی خشکی اکوسیستم است و باید فکر کنیم چرا این اکوسیستم‌ها خشک شدند؟ چرا دجله و فرات که گستره وسیعی از اراضی کشاورزی را سیراب می‌کرد خشک و آن اراضی کشاورزی به کانون‌های بحرانی فرسایش بادی تبدیل شده است؟
جعفریان در پایان تصریح کرد: خشکی اکوسیستم و کانون‌های گرد و غبار نه تنها کشور عراق بلکه ایران را نیز تحت تاثیر قرار داده است بنابراین باید به شیوه‌های مدیریت آب در مناطق دوردست به‌طور جدی اندیشید و اگر قرار باشد امری به‌صورت زیربنایی انجام شود، لازم است به مقوله مهم مدیریت آب‌های بین مرزی و تامین حق آبه از منابع بالادست تا پایین‌دست توجه ویژه‌ای شود.
انتهای پیام
