۱۶۲ بیمارستان مجوز پذیرش بیمار خارجی دارند اما ۴۰۰ بیمارستان کار گردشگری می‌کنند
بهار بیشمی ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران ـ با ارائه تعریفی از گردشگری سلامت و اقداماتی که تاکنون از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام شده است، اظهار کرد: در ایران۱۶۲ بیمارستان مجوز پذیرش بیماران بین المللی (IPD) دارند، درحالی ۴۰۰ بیمارستان در سراسر ایران کار گردشگری انجام می‌دهند که نیمی از آن‌ها خوشبختانه یا متاسفانه در شهر تهران متمرکز شده‌اند.
او همچنین بیان کرد: وقتی بیمارستان‌ها به سمت هتل ـ بیمارستان شدن پیش روند، استانداردها با ضابطه‌های بیشتری خود را نشان می‌دهند. اخیرا به همین منظور کارگروهی به نام هتل ـ بیمارستان‌ها تشکیل شد تا ضابطه ساخت هتل، آموزش هتل‌داران و ... نیز ایجاد شود.
وی با بیان اینکه برای صدور گواهی‌نامه حرفه‌ای گردشگری سلامت یک شیوه‌نامه وجود دارد، اظهار کرد: این شیوه‌نامه با اهداف زیادی تدوین شده است، از جمله ایجاد بستر مناسب برای رقابت سالم، ایجاد انگیزه و تشویق برای سرمایه‌گذاران و ارائه‌دهندگان خدمات با کیفیت بالاتر، استفاده از توان کارشناسی و قابلیت‌های بخش خصوصی و همچنین ایجاد وحدت‌رویه و پنجره واحد است تا کارها در یک سامانه انجام شود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران همچنین درباره گواهی‌نامه سلامت، یادآور شد: این گواهی‌نامه هر سال به تمدید نیاز دارد. با توجه به محدود و کم بودن تعداد مراکز ارائه‌دهنده خدمات گردشگری سلامت در استان‌های کشور، به‌راحتی امکان ارزیابی و پایش دوره‌ای آن‌ها براساس چک لیست‌های مربوطه وجود دارد و بازدیدهای میدانی انجام می‌شود.
او با بیان اینکه تمام استانداردهای گردشگری سلامت روی کاغذ وجود دارند، گفت: متاسفانه در اجرای آن‌ها کوتاهی می‌شود، اما این مورد را نیز باید در نظر گرفت که وقتی گردشگری وارد کشور می‌شود و راننده تاکسی بیمار را می‌دزد یا هزینه بیشتری از او می‌گیرد، مربوط به استانداردها نمی‌شود. بلکه بیشتر متوجه عدم مسئولیت‌پذیری و ناهماهنگی مسؤول آن تور گردشگری است.
بیشمی، اجرا شدن ایزو را مهم‌تر از داشتن آن دانست و اظهار کرد: ما ایزوی جهانی را مطابق با شرایط کشور از نظر جغرافیایی و فرهنگی خود بازنویسی و تدوین کردیم. به امید اینکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی بتوانند با همکاری سازمان‌های دیگر به اهداف گردشگری سلامت دست یابند.
نگاه به خدمات گردشگری در پزشکی نباید برای انتقاد و مچ‌گیری باشد
سعید هاشمی ـ عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ نیز به موضوع مدیکال توریسم و استانداردهای این حوزه برای بیماران با هدف درمان پرداخت و گفت: بیماران خارجی برای دریافت خدمات سه مرحله را طی می‌کنند؛ یک فرایندهای قبل از سفر فرد، فرایندهای بعد از سفر و قبل از شروع درمان و مرحله سوم فرایندهای حین درمان و بعد از درمان باید انجام شود.
او با بیان اینکه استاندارد، یعنی حداقل معیار برای ارائه خدمت در هر حوزه‌ای که اگر یک مجموعه حداقل‌ها را داشت، بتوان به آن مجوز شروع کار داد، افزود: پس از استانداردسازی نیاز به رتبه‌بندی مجموعه‌ها براساس استانداردها وجود دارد؛ تا فردی که می‌خواهد بیمارستان یا شرکتی را برای دریافت خدمات گردشگری سلامت انتخاب کند، آزادی انتخاب بیشتری داشته باشد. طبیعتا کسی که استاندارهای سختگیرانه‌تر را رعایت کرده است، شرایط ایده‌آل و مناسب‌تری در ازای هزینه‌های بالاتر، برای ارائه خدمات خواهد داشت.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه در استانداردهای اولیه ارائه خدمات سلامت به بیماران غیر ملی (خارجی) با سایر بیماران ملی فرقی ندارد، گفت: استاندارسازی در شناسایی انواع هتل‌ها، مراکز ارائه خدمت نقش پررنگی دارد؛ چراکه می‌توان با استاندارسازی مراکز را رتبه‌بندی کرد. این امر موجب تسهیل در انتخاب و دسترسی بیمار گردشگر خارجی به خدمات سلامت می‌شود.
هاشمی با اشاره به تفاوت بیمار خارجی با داخلی در حوزه دریافت خدمات سلامت، افزود: باید تا حدودی مسیر درمان بیمار مشخص شده باشد؛ چراکه در فرایند درمان ایرانیان، مریض ایرانی یکبار به کلینک مراجعه کرده، سپس به آزمایشگاه ارجاع داده می‌شود، دوباره تحت ویزیت پزشک قرار می‌گیرد تا تصمیم‌گیری برای جراحی و مراجعه دوباره برای تعیین نوبت، که پیمودن این مسیر توسط بیمار خارجی موجب انصراف او از دریافت خدمات خواهد شد؛ لذا باید قبل از ورود بیمار خارجی به کشور تمهیدات و مشاوره برای آشنایی او با فرایند درمان صورت بگیرد.
او ادامه داد: برخی استانداردها حین ارائه خدمات لازم است، برای مثال پزشک و پرسنل بیمارستان بتوانند با زبان بیمار با او ارتباط بگیرند، فایل خلاصه‌ای از روند درمان به بیمار ارائه شود تا بتواند هر جای دنیا استفاده کند و همه قوانین درستی که برای بیماران ایرانی داریم را بتوانیم به‌درستی برای بیماران خارجی هم اعمال کنیم.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیان کرد: فرایند استاندارد در گردشگری سلامت صفر و یک نیست، طیفی از امتیازها را در برمی‌گیرد؛ چراکه خود بیمار نیز توانایی ارزیابی محیط، بیمارستان و ارائه خدمات را دارد.
هاشمی با بیان اینکه دوران بعد از درمان نیز در بیمار خارجی با بیمار داخلی تفاوت‌هایی دارد، افزود: مریض ایرانی در دسترس است و امکان ویزیت چندباره او وجود دارد، اما برای بیمار خارجی این امر میسر نیست. باید امکان مراوده خوب با استفاده از بسترهای مجازی برای بیمار و تیم درمان فراهم شود تا در صورت لزوم بیمار دوباره حضوری مراجعه کند.
او با بیان اینکه استاندارها همیشه اجباری نیستند و برخی از آن‌ها ترجیحی هستند، گفت: استانداردهای ترجیحی به ارتقاء و ارزیابی خدمات کمک می‌کنند. در حوزه پزشکی نیز استاندارها را باید وزارت بهداشت تدوین کند، اما در گردشگری پزشکی سه حوزه وجود دارد؛ یکی قبل از درمان که مربوط به تسهیل‌گرها و کسانی که شرکت‌های گردشگری دارند و مجوز ورود بیمار به داخل کشور را دارند. در این راستا همکاری وزارت گردشگری و بهداشت لازم است. متاسفانه در این راستا مشکلات متعددی وجود دارد، مانند بستن قرارداد در سطوح مختلف و به دنبال آن ارائه خدمات متناسب با آن، اعتبار بخشی داخلی و اعتبار بخشی بین المللی نیز از مواردی هستند که گاهی موجب تناقض می‌شوند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار کرد: مشکلات در این حوزه مانند مشکلات در سایر مشاغل است که به علت مشکلات اجتماعی و اقتصادی جامعه به وجود می‌آید. اگر در نظر بگیریم که فقط چهار عامل خطر مهم برای سلامتی داریم که مسئول همه بیماری‌ها هستند، ولی چون پیشگیری و رفع کردن آن‌ها سخت است سراغ بقیه عوامل خطر می‌رویم، فارغ از اینکه تا عوامل اصلی مرتفع نشود، تغییر آنچنانی حاصل نمی‌شود. حال در حوزه گردشگری پزشکی نیز وقتی ارتباطات خارجی ضعیف است، ویزا دادن با مشکلاتی همراه است و مشکلات پایه‌ای دیگر در این حوزه وجود دارد، هرچه کیفیت خدمات را ارتقاء دهیم، اتفاق خاص و چشمگیری رخ نمی‌دهد و اصل مشکل همچنان پابرجا خواهد بود.
هاشمی با بیان اینکه هر تهدیدی می‌تواند یک فرصت ایجاد کند، کووید۱۹ را که موجب ارتقاء کشور در برخی زمینه‌ها، از جمله آموزش مجازی شد را در راستای این نگرش دانست و افزود: با وجود اینکه پیشرفت گسترده‌ای در مدیکال توریسم نداشتیم، اما در این حوزه بی‌تاثیر نیز نبوده است، همچون ویزیت‌های آنلاین پزشکان و نسخه‌های الکترونیک. متاسفانه نداشتن استانداردهای ترجیحی موجب ضعف در مدیکال توریسم شد.
او با بیان اینکه مدیکال توریسم نیز یک بیزینس است، گفت: اگر قرار باشد خدمات سلامت را بین‌المللی ارائه دهیم، در حوزه دهکده سلامت، خدمات تندرستی را ابتدا باید در بازار داخلی خود استفاده کنیم، استفاده‌کنندگان داخلی را شناسایی کرده و خدمات برایشان فراهم شود تا به این ترتیب، گردشگری پزشکی نیز رونق یابد.
هاشمی با اعتقاد بر اینکه نگاه به استاندارد باید با این دید باشد، که استانداردها حداقل هستند و لزوما به کیفیت خدمات اضافه نمی‌کنند، افزود: استانداردها باعث رقابت در ارائه خدمات در داخل کشور می‌شود و با رتبه‌بندی مراکز براساس استانداردها بیماران به‌راحتی می‌توانند بهترین مرکز خدمت‌رسان را پیدا و انتخاب کنند.
او همچنین اظهار کرد: ارائه خدمات درمانی مجازی، ابتدا باید از داخل کشور آغاز شود و سپس در سطح بین‌المللی اجرا شود. همچنین نگاه به خدمات گردشگری باید نگاه حمایت‌گرانه باشد، نه صرفا ارزیابی برای انتقاد و مچ‌گیری، بلکه ارزیابی برای ارائه خدمات با کیفیت بهتر.
«هتل‌بیمارستان» ها ضابطه ندارند
در ادامه این نشست محمدباقر منتظری ـ مشاور و ارزیاب در حوزه استانداردهای کیفیت خدمات گردشگری ـ به موضوع استاندارد و ضوابط تأسیسات اقامتی و پذیرایی پرداخت و گفت: در حوزه کیفیت خدمات از باب تجهیزات و خدمات، از باب فنی مهندسی یا در واقع ساختار فیزیکی و تنوع، از باب ایمنی و بهداشت ارائه خدمت و همچنین نیروی انسانی ضوابطی موجود است.
منتظری با بیان اینکه در حوزه ارزیابی کیفیت خدمات و درجه بندی آن‌ها در آژانس‌های مسافرتی هیچ ضابطه‌ای وجود ندارد، افزود: تنها یک ضابطه با عنوان هتل - بیمارستان وجود داشت که در کمیته تدوین ضوابط با تضادهایی مواجه شدیم و متاسفانه به نتیجه نرسیدیم و ما نتوانستیم در این‌باره ضابطه تعیین کنیم.
