به گزارش رکنا، یکی از محل های شایع درد در سیستم اسکلتی و عضلانی بدن شانه است . به طور متوسط تا یک پنجم افراد بزرگسال به درجاتی از درد های ناحیه شانه شاکی هستند که در زنان شیوع بالاتری نسبت به مردان دارد. تا یک سوم مبتلایان اظهار می دارند که کار کردن وانجام بعضی از مهارت ها و فعالیت های روز مره آنان با مشکل همراه است با این وجود و علی رغم اینکه در تعداد قابل توجهی از افراد این دردها طول کشیده است معمولا توجه کافی به آن ندارند و به دلیل ماهیت دوره ای آن مراجعه ای برای بررسی و درمان ندارند.
طبق ارزیابی ها تنها 30 درصد افراد پیگیر مشکلات شانه خود از طریق مراجعه به پزشک عمومی، متخصص و یا فیزیوتراپیست هستند. بعضی از مشکلات شانه اگر به موقع تشخیص داده نشود و یا اینکه به خوبی درمان نشوند مسیر افزایشی دارند به عنوان مثال گیر افتادن و تحت فشار قرار گرقتن تاندون های شانه در موارد طول کشیده می تواند منجر به ایجاد تغییرات ساییدگی و نهایتا پارگی آنها شود. در اکثر مواقع و تا 80 درصد موارد درد های ناحیه شانه ناشی از صدمه ، آسیب و یا التهاب بافت نرم ، تاندون و عضلات اطراف شانه است اما این همه ماجرا نیست. شانه درد می تواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای دیگر از جمله بیماری های غدد درون ریز نظیر مشکلات تیروید و یا دیابت باشد یا گاهی اوقات نشان دهنده وجود مشکلاتی در سایر سیستم های بدن از جمله قلبی ، ریوی ، گوارشی است. درحدود 5 درصد از موارد درد های شانه هم منشا گردنی دارند. لذا بایستی درد های ناحیه شانه را جدی گرفت. در صورت انتشار درد از شانه به قسمت های مجاور آن نظیر بازو ، دست ، گردن ،پشت و یا سینه و شکم و یا همراهی با سایر علائم نظیر احساس ضعف و کرختی بازو نیاز به مراجعه به پزشک و گرفتن شرح حال و معاینه دقیق از بیمار و درصورت لزوم انجام آزمایشات و تصویربرداری های بیشتر است. در اینجا سعی می کنم با ذکر مثال هایی جدی بودن دردهای شانه را به افراد مبتلا گوشزد کنم.
شانه منجمد یکی از حالات وشرایط درد ناک است که با کاهش دامنه حرکتی مفصل شانه همراه است . در زنان شیوع بالاتری دارد . شانه منجمد با شیوع دو درصدی در جامعه معمولا افراد سنین 40 تا 60 رادر گیر می کند و که در تعداد قابل توجهی از این افراد علت سیستمیک و یا موضعی واضحی برای آن یافت نمی شود و اصطلاحا آنرا اولیه می نامیم . ولی در موارد ثانویه ، دیابت را می توان به عنوان شایع ترین علت زمینه ای مرتبط با این مشکل دانست در حالی که شانه های منجمد شده بدون علت زمینه ای حتی در موارد درمان نشده در یک فرایند 20 تا 24 ماهه سیر روبه بهبودی را دارند موارد ثانویه آن معمولا شدیدتر و به درمان ها مقاوم تر هستند و پیش آگهی خوبی ندارند و درمان آن به درمان علت زمینه ای آن هم بستگی دارد.
بیماران مبتلا به شانه منجمد در ابتدا متوجه دردناک شدن حرکات شانه بخصوص در چرخش خارجی آن می شوند که به تدریج از شدت درد کاسته و محدودیت حرکات افزایش می یابد و همان گونه که ذکر شد این عارضه می تواند ثانویه و ناشی از بیماری های دیگری از جمله دیابت بروز نماید ، احتمال ابتلا به این عارضه در بیماران دیابتی تا 25 در صد هم گزارش شده است یعنی 5 تا ده برابر سایر افراد! درواقع شانه منجمد و التهاب تاندون های روتاتور کاف دو تا از شایع ترین مشکلات شانه در بیماران دیابتی است.
از طرفی در مجموع می توان گفت به طور متوسط تا 30 درصد از افراد مبتلا به کپسولیت شانه دیابتی هستند. از موارد شانه های منجمد مرتبط با دیابت نزدیک به نیمی از افراد یا برایشان قبلا تشخیص دیابت گذاشته شده است یا افراد پیش دیابتی با تست تحمل گلوکوز غیر طبیعی است. اگرچه احتمال بروز شانه منجمد در افراد با سنین بالاتر و دیابت های طول کشیده بالاتر است ولی به دلیل گفته شده توصیه بر این است که بیماران با تشخیص بالینی شانه منجمد ، حتی علی رغم نداشتن سایر علائم دیابت از نظر احتمال بالا بودن قند خون و زمینه های پیش دیابتی مورد ارزیابی قرار بگیرند چراکه نتیجه درمان و پیش آگهی بیماران مبتلا به شانه منجمد در زمینه دیابت ضعیف تر است و روند درمانی این بیماران نیاز به نظارت و پیگیری بیشتری دارد. در صورت ابتلا به دیابت ، دیابت به عنوان یک عامل و فاکتوری که می تواند ریسک و احتمال ایجاد آرتروز و ساییدگی مفصل شانه افزایش دهد هم شناخته شده است .
مشکلات و دردهای شانه با سایر بیماری های غدد هم رابطه دارد. درد و دردناک بودن شانه در لمس همراه با احساس خشکی در شانه ها می تواند از نشانه های کم کاری تیروئید باشد. البته این افراد ممکن است همزمان از سایر علائم کم کاری تیروئید نظیر احساس ضعف و خستگی کرامپ های عضلانی و خشکی و رنگ پریدگی پوست هم شاکی باشند.
بررسی ها هم نشان می دهد که احتمال کم کاری تیروئید در افراد با شانه منجمد به میزان قابل توجهی بالاتر است و در این افراد علاوه بر اینکه شدت درگیری بالاتر است احتمال دو طرفه بودن درگیری شانه هم بیشتر است و معمولا از دردهای عضلانی اطراف شانه هم رنج می برند البته لازم است اینگونه بیماران از لحاظ احتمال سایر علل درد شانه مورد معاینه و ارزیابی کامل قرار بگیرند.
بعضی دیگر از بیماری های سیستمیک نظیر پلی میالزیا روماتیکا هم ممکن است ابتدا با دردهای کمربند شانه ای خود را نشان دهند. در یک بیمار بالای سن 65 و شروع تازه درد در هر دو شانه و بازو این بیماری مطرح می شود و جزو تشخیص های افتراقی در نظر می گیریم. موارد تشخیص داده نشده و بدون درمان آن منجر به ناتوانی قابل توجه در انجام فعالیت های روزمره زندگی می شود و اگرچه این مشکل شایعی نیست ولی به اهمیت آن زمانی پی می بریم که این حالت ممکن است در همراهی با حالتی به نام آرتریت جانت سل باشد که از عوارض آن می تواند سکته های مغزی و یا کوری ! باشد. همچنین در حدود 2 درصد بیماران با تشخیص روماتیسم مفصلی بخصوص در سنین بالا در ابتدا تنها با نشانه های التهابی در یک مفصل شانه بروز کرده اند .
ارتباط نزدیکی هم بین میزان افسردگی ، اظطراب و دردهای طولانی شانه وجود دارد. البته استرس های مزمن باعث می شود دردهای ناشی از یک مشکل فیزیکی کوچک را بیش از حد احساس نماییم . انقباض و سفتی عضلات اطراف شانه از جمله تراپز می تواند از دیگر علل افزایش درد های ناحیه گردن و شانه در افراد با سطوح بالای استرس باشد. درواقع فشارها و تنش های عصبی و روحی منجر به تنش های عضلانی می شود و این در افرادی که راستای قامتی نامناسب و نشستن ها و ایستادن های غیر اصولی دارند نمود بیشتری می یابد .
از طرف دیگر به دردهای ناشناخته شانه بخصوص در صورت عدم تغییر آن با حرکات گردن ، شانه و یا بازو بایستی توجه بیشتری کرد چرا که ممکن است منشا این درد ها از جای دیگر و به اصطلاح ارجاعی بوده و مرتبط به مشکلات در سایرارگانها و سیستم های بدن باشد . سیستم قلبی عروقی سیستم ریوی و مشکلات دستگاه گوارش و حتی اسیب های در ناحیه لگن ممکن است تضاهراتی بصورت دردهای شانه داشته باشد . بنابر این همه درد های ناحیه شانه از خود شانه نیست و میتوان گفت شانه جز جاهایی است که بیشترین درد های ارجاعی را دارد گردن ، شبکه عصبی بازویی دیافراگم و مدیاستن از محل های شایع ایجاد کننده دردهای ارجاعی به شانه است.
اینگونه درد ها معمولا ثابت هستند ولی ممکن است حالت رفت و برگشتی داشته باشند. بیماران با این دسته از مشکلات از نوعی درد های مبهم و یا حتی تیز و گاهی شبیه دردهای خنجری که گاهی با اختلال حس و احساس گز گز همراه است شاکی هستند . اختلال عملکرد مهره های گردن ناشی از ارتروز یا اسیب دیسک های بین مهره ای می تواند باعت درد شانه شود و همان گونه که ذکر شد 5 درصد موارد درد های شانه ناشی از مشکلات گردن است. آبسه های زیر دنده ای و ابسه های کبدی ، کولیک های صفراوی ، التهب مزمن لگن از جمله مشکلات هستند که با تحریک ناحیه دیافراگم می تواند منجر به درد هایی شود که انتشار آن به ناحیه شانه باشد. به عنوان مثال درد های راجعه شانه سمت راست به خصوص در همراهی با درد های شکمی می تواند نشانه ای از التهاب و یا سنگ کیسه صفرا باشد . در یک نوع نادر از تومور های ریه به نام پان کوست درد شانه می تواند از شایع ترین علائم و نشانه های آن باشد.
این نوع تومور به دلیل درگیری بالاترین قسمت ریه ها معمولا با علایم تنفسی همراه نیست و در صورت فشار و دست اندازی به مهره ها ، دنده ها و اعصاب و عروق مجاور می تواند منجر به شانه درد شود و بیمار علاوه بر آن احساس ضف و کرختی و درد در بازوها را هم حس کند و با پیشرفت تومور دردهای ناحیه پشت و زیر بغل هم داشته باشند لذا در صورت شک به دردهای ارجاعی بایستی شرح حال دقیقی از نظر سابقه مشکلات گوارش ، تنفسی و مشکلات زنانگی و حتی سابقه تب، تعریق و کاهش وزن را پرسید.
پروفسور کامران آزما
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی – استاد دانشگاه
