سال ۲۰۱۸، ناسا در قالب ماموریت اینسایت (InSight)، سیستم لرزه نگاری SEIS را روی سطح مریخ کار گذاشت و از آن زمان، لرزه‌شناس‌ها و اخترفیزیکدان‌های موسسه تحقیقاتی ETH زوریخ، روی آن متمرکز شده‌اند. در این مدت، آن‌ها بیش از ۱۳۰۰ مریخ لرزه کوچک و بزرگ را بررسی کردند تا به این نتیجه غافلگیر کننده برسند که سیاره مریخ همچنان زنده است.
آنالیز صورت گرفته در مجاورت ناحیه‌ای شکاف‌دار موسوم به گوداله سربروس (Cerberus Fossae)، حاکی از آن است که هنوز فعالیت آتشفشانی، نقشی فعال در شکل‌دهی سطح مریخ ایفا می‌کند.
مریخ علایم حیات زمین‌شناختی دارد
با هدایت موسسه ETH زوریخ، دانشمندان بیش از ۲۰ مریخ لرزه تازه رخ داده در گوداله سربروس را تجزیه و تحلیل کردند. بر اساس دیتای لرزه‌شناسی، محققان به این نتیجه رسیدند که لرزه‌های فرکانس پایین، می‌توانند نشان دهنده‌ی وجود یک منبع داغ در اعماق مریخ باشند؛ چیزی شبیه به ماگما یا لاوای مذاب که از وجود فعالیت آتشفشانی در این سیاره خبر می‌دهد.
با اسکن تصاویر هوایی ثبت شده توسط مدارگرد مریخ، آن‌ها کانون لرزه‌ها را در نزدیکی ساختاری شناسایی کردند که یک «شکاف آتشفشانی جوان» توصیف شده است. همچنین در اطراف این شکاف، غبار انباشته‌ای دیده شد که نه تنها در مسیر غالب وزش باد، بلکه در همه جهات وجود دارد.
سیمون استالر، یکی از محققان پروژه دراین‌باره می‌گوید: «وجود غبار تیره، نشان دهنده‌ی فعالیت آتشفشانی، شاید در ۵۰ هزار سال اخیر باشد که از منظر زمین‌شناسی، نسبتا جوان تلقی می‌شود».
آخرین بقایای حیات ژئوفیزیکی مریخ؟
با نگاه به مناظر خشک و خاکی مریخ، تصورش سخت است که ۳.۶ میلیارد سال پیش، یک سیاره زنده بوده است؛ دست‌کم از دیدگاه زمین‌شناسی! اما فوران مواد آتشفشانی آن‌قدر در مریخ ادامه یافت که فلات تارسیس (بزرگ‌ترین سامانه آتشفشانی منظومه شمسی) و کوه المپوس (آتشفشانی سه برابر بلندتر از اورست) از آن سر برآورد.
به هر حال لرزه‌های نشات گرفته از گوداله سربروس، نشان می‌دهند که هنوز مریخ نمرده؛ اما مناطق آتشفشانی مریخ، در حال فشار آوردن به پوسته سیاره و ایجاد شکاف‌های موازی در آن است؛ مانند شکاف‌هایی که هنگام پختن کیک، روی آن ایجاد می‌شود.
به گفته‌ی استالر: «شاید چیزی که می‌بینیم، آخرین بقایای مناطق آتشفشانی فعال مریخ باشد؛ یا شاید هم جریان ماگمای آن، در حال حرکت به شرق و یافتن مکان فوران بعدی است.
اهمیت مطالعه روی سیاره مریخ
بررسی سایر سیارات منظومه شمسی، کار آسانی نیست. به جز زمین، مریخ تنها سیاره‌ای است که دانشمندان در آنجا کاوشگر رباتیک، فرودگر و حتی پهپاد برای مخابره اطلاعات دارند. بدون این‌ها، تمام اکتشافات سیاره‌ای صرفا روی تصاویر مدارگرد متکی خواهد بود. اما داده‌های لرزه نگاری در ترکیب با تصاویر مدارگرد، درجه اطمینان بیشتری به نتیجه‌گیری‌های علمی می‌دهد.
به گفته‌ی دومنیکو جیاردینی، ژئوفیزیکدان موسسه ETH زوریخ: «SEIS، حساس‌ترین لرزه نگار نصب شده روی یک سیاره دیگر است. این سامانه، داده‌هایی را در اختیار ژئوفیزیکدان‌ها و لرزه شناس‌ها می‌گذارد که نشان می‌دهند همین حالا روی مریخ چه خبر است؛ چه در سطح و چه در عمق آن»
مریخ برای درک بهتر پروسه زمین‌شناسی مشابه در سیاره خودمان، اهمیت دارد. تا جایی که می‌دانیم، مریخ تنها سیاره ای است که هسته‌ای از جنس آهن، نیکل و گوگرد دارد و احتمالا در دوره‌ای، از میدان مغناطیسی پشتیبانی می‌کرد.
همچنین شواهد توپوگرافی، نشان می‌دهند که زمانی این سیاره حجم عظیم آب و احتمالا، یک اتمسفر ضخیم داشته است. حتی به باور دانشمندان، همین امروز هم آب منجمد و یخ خشک در قطب‌های مریخ یافت می‌شود.
شاید هنوز چیزهای زیادی برای آموختن درباره سیاره سرخ داشته باشیم؛ اما فعلا شواهد وجود ماگما در مریخ، محققان را ذوق‌زده کرده است.
۵۸۵۸
