به گزارش همشهری آنلاین، جمهوری آذربایجان در روزهای اخیر موج تازه‌ای از فضاسازی‌ها علیه ایران را آغاز کرده‌است و با تحرکات خود در زمینه ایجاد تغییرات ژئوپلیتیک در جغرافیای منطقه، درحال تنش‌آفرینی دوباره در حوزه مرزهای شمالی جمهوری اسلامی در قفقازجنوبی است؛ رویکردی که با رد ادعاهای جمهوری آذربایجان ازسوی ایران و موضع قاطع تهران در قبال هرگونه تغییر در حوزه مرزهایش با ارمنستان مواجه شده است.
رئیس‌جمهور آذربایجان در شرایطی در روزهای اخیر به رجزخوانی روی‌آورده که به‌نظر می‌رسد بیش‌از هرچیز رزمایش اخیر نیروی زمینی سپاه‌پاسداران در منطقه ارس، نگرانی باکو از قاطعیت ایران در جلوگیری از تغییر ژئوپلیتیک منطقه را به‌همراه داشته است. در چنین شرایطی هم بود که الهام علی‌اف در روزهای اخیر دور تازه‌ای از فضاسازی‌ها علیه ایران را آغاز کرده است؛ موضوعی که با حمایت واشنگتن نیز همراه شد. سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در آخرین مواضع ضدایرانی خود، علاوه‌بر دخالت در امور داخلی ایران، با ادعای ادامه تهدید جمهوری اسلامی علیه همسایگان، از حمایت واشنگتن از باکو خبر دادند.
پرایس در نشست‌خبری اخیر خود در پاسخ به سؤالی دراین باره گفت: «وزیر امورخارجه آمریکا اخیرا فرصتی برای دیدار با همتای جمهوری آذربایجانی خود داشت. ما به‌وضوح گفته‌ایم که ایران تهدیدی برای منطقه است. ما به ایستادن کنار شرکای خود، حمایت از آنها و درنهایت ایستادگی دربرابر نفوذ بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه و شاید فراتر از آن ادامه خواهیم داد.» اظهارات سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا و حمایت از تنش‌آفرینی‌های جمهوری آذربایجان در شرایطی است که نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، در ماه‌های اخیر در جریان سفر به ارمنستان که با واکنش‌های گسترده‌ای نیز همراه شد، جمهوری آذربایجان را مسئول درگیری‌های مرزی اخیر با ارمنستان اعلام کرده بود. در این میان پس از ناآرامی‌های اخیر در ایران، واشنگتن می‌کوشد از همه ابزارهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود برای تحت‌فشار قرار دادن تهران استفاده کند؛ از جنگ در اوکراین تا بحران در قفقازجنوبی، عرصه‌هایی هستند که آمریکایی‌ها در هفته‌های اخیر کوشیده‌اند با طرح ادعاهای واهی جبهه جدیدی علیه تهران بگشایند.
احضار سفیر جمهوری آذربایجان
درچنین شرایطی اما اظهارات خصمانه رئیس‌جمهور آذربایجان در مراسم روز پیروزی این کشور و به‌دنبال آن، تداوم تبلیغات ضدایرانی و سیاه‌نمایی رسانه‌ها و مقام‌های رسمی این کشور علیه ایران، سفیر باکو در تهران را عصر پنجشنبه گذشته به وزارت امورخارجه کشورمان کشاند. در جریان احضار سفیر جمهوری آذربایجان، دستیار وزیر و مدیرکل اوراسیای وزارت امورخارجه ایران مراتب نارضایتی و اعتراض شدید جمهوری اسلامی را نسبت به اظهارات غیردوستانه مقام‌های عالی باکو و سیاه‌نمایی رسانه‌های این کشور، به سفیر جمهوری آذربایجان ابلاغ و تأکید کرد: ایران انتظار دارد این روند هرچه سریع‌تر پایان یابد و اقدام‌های لازم برای جلوگیری از تکرار آن نیز انجام شود. گفته می‌شود سفیر جمهوری آذربایجان نیز در جریان احضار به وزارت امور خارجه کشورمان ضمن ابراز تأسف از وضعیت ایجاد شده، اعلام کرده‌است مراتب اعتراض ایران را سریعا به باکو منعکس خواهد کرد. پیش از این نیز ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران به اظهارات غیردوستانه الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان واکنش نشان داده و دراین باره تأکید کرده بود مسیر حل مشکلات قفقاز نه مراجعه به نیروهای فرامنطقه‌ای، بلکه از پایتخت کشورهای منطقه می‌گذرد.
راهبرد اصولی ایران
یک کارشناس ارشد مسائل اوراسیا پیرامون اظهارات اخیر رئیس‌جمهور آذربایجان درباره ایران گفت: موضع الهام علی‌اف درباره نقش‌آفرینی منطقه‌ای ایران در حوزه قفقاز جنوبی از منظر حقوقی قابل‌قبول نیست و وجهه قانونی ندارد؛ چراکه جمهوری اسلامی درباره تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان هیچ ادعایی ندارد و درعین‌حال اجازه نمی‌دهد که هیچ‌گونه تغییراتی در خطوط مرزی ایران با ارمنستان صورت گیرد و ارتباط زمینی ایران با ارمنستان قطع شود. بهرام امیراحمدیان با اشاره به پیشینیه مناقشات دراین منطقه، افزود: با بررسی روابط ایران و جمهوری آذربایجان پس‌از جنگ دوم قره‌باغ در سال۲۰۲۰، روشن است که تهران همواره در عالی‌ترین سطح، از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان دفاع کرده و رویکرد مثبتی نسبت به باکو داشته‌است.
وی ادامه داد: ریشه چالش‌های اخیر را باید در موافقتنامه آتش‌بس میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان جست‌وجو کرد که باکو و ترکیه برداشت نادرستی از بند۹ آن دارند. براساس این بند، تمامی فعالیت‌های اقتصادی و حمل‌ونقل در منطقه بلامانع است. جمهوری‌ارمنستان ایمنی ارتباطات حمل‌ونقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را به‌منظور سازماندهی حرکت بدون‌مانع شهروندان، وسایل نقلیه و بار در هر دو جهت تضمین می‌کند. کنترل حمل‌ونقل توسط ارگان‌های سرویس مرزی (اف. اس. بی) روسیه انجام می‌شود. با توافق طرفین، ساخت زیرساخت‌های جدیدی که جمهوری خودمختار نخجوان را با مناطق آذربایجان پیوند می‌دهد، انجام می‌شود.
یک برداشت نادرست
امیراحمدیان گفت: ابهام‌های موجود دراین بند پیرامون کریدورها و دالان‌های ارتباطی، زمینه‌ساز برداشت‌های نادرستی ازسوی جمهوری آذربایجان و البته ترکیه شده و اختلاف‌ها از این نقطه آغاز می‌شود. کریدور راه ارتباطی درون خاک و در حاکمیت جمهوری ارمنستان است و هر نوع ترددی در آن زیر نظر و اجازه دولت ارمنستان خواهد بود. از آغاز امضای این قرارداد که تنها ازسوی یکی از روسای سه‌گانه گروه مینسک (سازمان امنیت و همکاری اروپا)، یعنی روسیه (بدون کسب موافقت ۲عضو دیگر، یعنی آمریکا و فرانسه) و با وساطت شخص ولادیمیر پوتین، انجام شد و سند شورای امنیت سازمان ملل هم نیست، چالش‌ها ادامه یافته و ارمنستان از آغاز با این بند مخالفت داشته است. وی با بیان اینکه باکو تأکید دارد درصورت عدم‌موافقت ارمنستان برای برقراری کریدور ارتباطی آذربایجان با نخجوان، دراین زمینه به زور متوسل خواهد شد، عنوان کرد: این موضوع سبب قطع ارتباط ایران با ارمنستان و به‌واسطه آن، با گرجستان و دریای سیاه خواهد شد. این درحالی‌است که ادعای جمهوری آذربایجان، نقض آشکار مرزهای بین‌المللی بوده و طبیعی است با واکنش ایران مواجه خواهد شد.
این کارشناس ارشد مسائل اوراسیا با اشاره به اینکه رابطه ایران و ارمنستان «کهن» و «طولانی» است، تأکید کرد: ما خاک آذربایجان را تهدید نکرده‌ایم، بلکه تأکید داریم که هیچ‌گونه تغییر مرزی را نمی‌پذیریم. تهران بارها سیاست خود را در این زمینه اعلام کرده و مواضع باکو از نظر حقوقی صحیح نیست.
امیراحمدیان با بیان اینکه ایران رسما اعلام کرده است اجازه نخواهد داد مرز خود با ارمنستان مسدود شود، اضافه‌کرد: موضع ایران درست و حقوقی است و از مواضع حقوقی نیز تخطی نکرده‌است. ایران بارها بر حفظ تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان تأکید داشته و در مقاطع مختلف از آن حمایت کرده‌است؛ به همین سبب اعلام موضع اخیر رئیس‌جمهوری آذربایجان درباره ایران وجهه قانونی ندارد و به‌دور از اصول حسن همجواری است. جمهوری اسلامی همواره خواهان روابط حسنه با همسایگان خود بوده است.
