چشمه های آب معدنی قشم معجزه ناشناخته سرزمین عجایب هفتگانه

جزیره‌ قشم با وسعت یکهزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع بزرگترین جزیره خلیج فارس در منطقه‌ ساحلی با آب و هوای گرم و خشک با میانگین بارندگی سالیانه ۱۱۸.۱ تا ۱۳۹.۹ میلی متر، در ناحیه آب و هوایی نیمه حاره‌ای یا نیمه استوایی و در ناحیه رویشی خلیج و عمانی قرار دارد و عمده پوشش گیاهی آن شامل درخت کُنار، کهور و کرت است.

این جزیره علاوه بر دارا بودن موقعیت ویژه‌ راهبردی و دیگر امتیازهای گوناگون، از طبیعت بسیار متنوع و با ارزشی برخوردار است به طوری که زیستگاه های ویژه، گونه‌های جانوری و گیاهی کمیاب، پدیده های زمین شناسی گوناگون و چشم اندازهای بدیع در خشکی و ساحل سراسر جزیره به وفور یافت می شوند.

جزیره قشم و منطقه قشم تا اندازه ای تحت تاثیر جریان های عمومی اتمسفر و یا جریان های سیبری، مدیترانه، آتلانتیک و جریانات موسمی اقیانوس هند و بلاخره عربستان و صحرا قرار دارد.

در این میان با توجه به عرض جغرافیایی محدود و  احاطه شده در آب های گرم خلیج فارس، این جزیره به طور کلی آب و هوای مخصوص و یا تحت تاثیر میکرو کلیمایی (ریز اقلیم) ویژه خود را دارد.

توده های هوای غالب نافذ در جزیره قشم تروپیکال (منطقه حاره ای گرمسیری) بوده و به خودی خود درجه حرارت هوا همیشه بالای صفر درجه سانتی گراد است.

آب و هوای جزیره قشم با ویژگی گرم، با رطوبت هوای نسبتا بالا (که شامل یک فصل گرم و مرطوب هوا و یک فصل کوتاه معتدل است) خلاصه می شود.

میانگین حدود ۱۳ روز بارندگی در سال و به طور عمده در فاصله ماه های آبان تا فروردین و همچنین تغییرات زیاد بارندگی از سالی به سال دیگر (تا حدود بیست برابر - یا یک بیستم) و سرانجام وجود دوره های متناوب حدود ۱۰ تا ۱۱ ساله خشکسالی و مرطوب از مشخصات آب و هوایی منطقه قشم است.

زمین شناسی جزیره قشم - و یا لیتولوژی (سنگ شناسی) رسوبات و ساختار آنها در این منطقه - طبیعتا تاثیر زیادی در کیفیت و کمیت ذخایر و منابع آب مربوط دارد.

در جزیره قشم رودخانه دایمی وجود ندارد و آبراهه ها هم، که بیشتر به طور نسبی کوتاه است، در زمان بارندگی است که سیلاب ها را از بستر خود عبور می دهد.

اندکی از این آب های سطحی علاوه بر تبخیر و در مواردی که زمین های قابل نفوذ در مسیر باشد(مثل دشت توریان و یا سایر محدوده های دارای رسوبات ماسه ای و یا رسوبات مربوط به تراس های دریایی که تا اندازه ای قابل نفوذ هستند) جذب تغذیه سفره های آب زیر زمینی می شود و بقیه به دریا می رسد.

بخشی از این سیلاب ها، با احداث سدها و بندهای تاریخی، قدیمی و جدید مهار می شود و از ذخایر آب مربوطه که تا اندازه ای هم با توجه به رسوبات مخزن و حوضه آبریز آن لب شور است، استفاده می شود.

در جزیره قشم علاوه بر کنترل و استفاده از آب های سطحی به وسیله سدها و یا بندها - که بعضا نیز قدمت تاریخی دارند - از سیلاب ها هم به روش سنتی با هدایت در برکه های سر پوشیده (آب انبارها) به طور گسترده استفاده می شود و ضمنا در سال های اخیر از آب دریا به وسیله آب شیرین کن ها استفاده به عمل می آید.

اما چشمه های جزیره قشم که به طور پراکنده در جای جای جزیره وجود دارند، فاقد آب شیرین بوده و بیشتر شور هستند.

چشمه کارگه 

چشمه معدنی سولفوره و شور کارگه در میانه و هسته مرکزی ساختار تاقدیسی، مجاور بندر ماهیگیری سلخ (میدان گاز طبیعی سلخ معروفه به برهوت) واقع شده است.

آب این چشمه (چند لیتر در ثانیه) پس از نهشته شدن بخشی از مواد معدنی سیاه رنگ همراه در محل آشکار شدن، موجب تغذیه بیشتر آب شور در آبراهه موجود این محل بوده که باعث می شود در اطراف و بستر آبراهه اخیر نیز رسوبات فراوان نمک بر جای بماند.

منشا بخشی از مواد یا رسوبات ثانوی و نمک در این آبراهه می تواند مربوط به سازند گچساران باشد که توسط آب چشمه معدنی کارگه در مسیر مهاجرت به بالا انتقال داده می شود.

آب چشمه کارگه نسبتا گرم و درجه حرات آن حدود ۳۰ سانتی گراد است. این چشمه از انواع چشمه های آرتزین(جوشان) است و در واقع به دلیل اختلاف سطح اساس در منبع آب زیر زمینی و سنگ بستر آن، به سمت بالا فوران دارد.

همچنین به دلیل رگه های سولفور در لایه های مارنی و سیلتی که بر روی لایه های آهکی قرار گرفته اند، آب چشمه کارگه در هنگام صعود دارای ترکیبات سولفور می شود.

این چشمه گاز h۲s یا هیدروژن سولفاید نیز تولید می کند که موجب انتشار بوی ناخوشایند (شبیه تخم مرغ گندیده) آب چشمه در فضا می شود.

به دلیل وجود مواد معدنی و دمای مناسب آن، آب این چشمه می تواند خواص درمانی - از جمله درمان بیماری های پوستی و آرامش بخش اعصاب - داشته باشد که این نکته دلیل خوبی برای ساماندهی منطقه مورد نظر و ایجاد امکانات برای استفاده مردم از است، گرچه مردم بومی از زمان های قبل برای مداوا و معالجه امراض پوستی خود از آب و گِل و لای پیرامون چشمه استفاده کرده اند و می کنند.

چشمه گوری 

رسوبات واحد گوری دارای ضخامت حدود یکصدمتر، پوشاننده نهشته های انیدریت و نمک های مربوط به سازند گچساران است که با توجه به دانسته ها، ستبرای حدود ۱۴۰۰ متر دارد.

در محدوده چشمه معدنی گوری و این ساختار زمین شناسی، وجود متان و سولفات ها می تواند زمینه تشکیل گاز h۲s یا هیدروژن سولفاید را فراهم سازد و بدین ترتیب امید حضور کانی سازی های سولفوری وجود داشته باشد.

آب این چشمه معدنی شور و اندکی گرم (دارای حرارت ۳۰ درجه سانتی گراد) است و با توجه به املاح و ترکیب مواد مختلف معدنی از نظر سیاحتی و کاربرد پزشکی می تواند قابل استفاده باشد.

چشمه های دامنه کوه نمکدان

پهنه های پوشیده از رسوب نمک در کوه نمکدان دارای توده های بسیار بزرگ و گسترده نمک با کمیت بسیار بالا با کیفیت و خلوص نسبتا مناسب است و از نظر اقتصادی در تامین نمک خوراکی، نمک طبی و حتی برای تامین بخشی از مشتقات مورد نیاز در ترکیباتی از پتروشیمی اهمیت دارد.

سنگ نمک متبلور و سفید این کوه، در کنار جاده اصلی ساحل جنوب غربی جزیره و در حاشیه دریا، به سادگی در دسترس است.

آبراهه خروجی از جنوب شرقی گنبد نمکی کوه نمکدان، حاصل نفوذ آب های سطحی محدوده بالادست که در بارندگی های فصلی، آبراهه های منتهی به حفره ها و کانال های زیر زمینی در گنبد نمکدان وارد محوطه غار شده و نهایتا از غار نمک به بیرون راه می یابد و درصد زیادی از مواد نمکی را با خود به صورت محلول به بیرون راه می دهد.

در بستر خروجی این آبراهه، پهنه های نمک - به ویژه در پایین دست - تشکیل می شود. این نهشته های نمک قابل بهره برداری است و ضمنا از جمله مناطق دیدنی قشم است.

دیگر چشمه های جزیره قشم 

در جای جای جزیره قشم چشمه های دیگری یافت می شود که البته هیچ یک از آنها آب شیرین و قابل مصرف ندارند. از نظر زمین شناسی آب این چشمه های نزدیک به هم معدنی، از سیستم درزه های سنگ بستر به صورت آرتزین بالا می آیند.  

سنگ بستر در این بخش از ساختار زمین شناسی، متشکل از سنگ آهک و یا سنگ آهک دولومیتی است که چشمه ها در سطح لایه های مربوط تظاهر دارد.

سنگ های کربناته واحد گوری با قدمت میوسن در این بخش از هسته تاقدیسی، قدیمی ترین رسوبات را در جزیره قشم تشکیل می دهد که به طور عادی و یا حاصل در نتیجه چین خوردگی و فرسایش متعاقب رخنمون یافته است.

همچنین بر روی این رسوبات سنگ آهکی، نهشته های مارنی و مارن سیلتی سازند میشان در اطراف و محدوده چشمه ها گسترش داشته که رگه های سولفور نیز در درزه های این نهشته ها وجود دارد.

جزیره قشم سرزمین آب و آفتاب مملو از شگفتی های خدادادی برای توسعه گردشگری سلامت است که فراهم آوردن تمهیدات و امکانات لازم برای استفاده از این ظرفیت بی نظیر می تواند از لحاظ اقتصادی برای کشورمان درآمدزا باشد.

جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.

شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.