ممكن است از نظر ميليون‌ها نفري كه از فشارخون بالا رنج مي‌برند، پايين بودن فشار خون يك وضعيت عالي باشد، در حالي كه كاهش حاد فشار خون ميتواند عوارض خطرناكي را براي بدن به همراه داشته باشد. براي اندازه‌گيري فشار خون دو فشار مختلف سنجيده مي‌شود؛ فشار خون سيستوليك كه حداكثر فشار در زمان انقباض بطن چپ قلب است و فشار دياستوليك كه زمان استراحت و انبساط قلب است.
معمولا در افراد سالم، فشار سيستوليك 120 ميلي‌متر جيوه بر فشار دياستوليك 80 ميلي‌متر جيوه است. فشار خون نود شصتم ميلي‌متر جيوه يا كمتر ناشي از كاهش حجم خون، به عنوان فشار خون پايين محسوب مي‌شود، البته در فشار خون پايين مزمن، تقريبا هيچ علامت جدي‌اي وجود ندارد و در واقع تنها زماني كه فشار خون به طور ناگهاني كاهش مي‌يابد و مغز از ميزان خون كافي محروم مي‌شود براي فرد مبتلا مشكلاتي ايجاد مي‌شود.
چرا فشار خون كم مي‌شود؟
كم آبي: كاهش فشار خون در بيماراني كه استفراغ و اسهال طولاني‌مدت داشته‌اند، بخصوص اگر مايعات كافي براي جبران آب از دست رفته دريافت نكرده باشند، شايع است. علل ديگر كم آبي ميتواند ورزش و تعريق زياد، تب و گرما‌زدگي باشد. اشخاص با كم آبي جزئي ممكن است تنها تشنگي و خشكي دهان را تجربه كنند، اما در كم‌آبي متوسط تا شديد، ممكن است كاهش فشار خون همراه با سرگيجه يا غش اتفاق بيفتد. كم‌آبي طولاني و شديد ميتواند منجر به شوك، نارسايي كليوي، اسيدوز (زياد شدن اسيد در خون)، كما و حتي مرگ شود.
خونريزي متوسط يا شديد: خونريزي ميتواند بسرعت بدن را از خون خالي كند و منجر به كاهش فشار خون شود. خونريزي ميتواند ناشي از تروما (آسيب‌ها)، عوارض جراحي يا ناراحتي‌هاي دستگاه گوارش مانند زخم‌هاي معده، تومورها يا ديورتيكولوز باشد. گاهي خونريزي ممكن است آنقدر شديد و سريع باشد. (مانند خونريزي از يك شريان پاره شده) كه باعث شوك و مرگ سريع شود.
التهاب حاد ارگان‌هاي بدن: پانكراتيت حاد (التهاب پانكراس) ميتواند باعث كاهش فشار خون شود، در پانكراتيت حاد، مايعات از رگ‌هاي خوني به بافت‌هاي متورم اطراف پانكراس و نيز به حفره شكمي مي‌رود، در نتيجه خون غليظ مي‌شود و حجم آن كاهش مي‌يابد.
بيماري‌هاي قلبي: از جمله بيماري‌هاي قلبي، ضعف ماهيچه قلب است كه ميتواند باعث نارسايي قلب شود و در نتيجه، مقدار پمپاژ خون توسط قلب كاهش يابد. يكي از علل شايع ضعف ماهيچه قلب، مرگ (از كار افتادگي) قسمت عمده‌اي از ماهيچه قلب به دليل يك حمله قلبي منفرد بزرگ يا حملات قلبي كوچك‌تر و مكرر است.
موارد ديگري كه ميتواند توانايي قلب را براي پمپ كردن خون ضعيف كند، شامل داروهايي است كه براي قلب سمي هستند، همچنين عفونت‌هاي ماهيچه قلب توسط ويروس‌ها و بيماري مربوط به دريچه‌هاي قلب، از اين دست دلايل به شمار مي‌روند.
از بيماري‌هاي قلبي ديگر، التهاب پريكارديوم (كيسه احاطه‌كننده قلب) است. اين التهاب ميتواند باعث جمع شدن مايع در داخل پريكارديوم شود و با فشرده كردن قلب، توانايي آن را براي پر شدن از خون و پمپاژ محدود كند.
آمبوليسم ريوي نيز وضعيت ديگري است كه در آن، ابتدا خون در يك وريد لخته مي‌شود (ترومبوز عميق وريدي) و سپس از جداره وريد جدا مي‌شود و به قلب و در نهايت به ريه مي‌رود. يك لخته بزرگ خوني ميتواند جلوي جريان خون از ريه‌ها به بطن چپ را بگيرد و بازگشت خون به قلب را براي پمپاژ بشدت كاهش دهد. به همين دليل هم آمبولي ريوي وضعيت بسيار خطرناكي محسوب مي‌شود.
از ديگر مشكلات قلبي مي‌توان به كاهش ضربان قلب اشاره كرد كه ميتواند مقدار خون پمپ شده توسط قلب را كاهش دهد. ميزان ضربان قلب در حال استراحت براي يك بزرگسال سالم، بين 60 و 100 ضربه در دقيقه است. هرچند ضربان كمتر از 60 در دقيقه هميشه تحت كاهش فشار خون نيست. (در برخي از ورزشكاران آموزش ديده، ضربان قلب در حال استراحت، 40 و 50 ضربه در دقيقه است)، اما در بسياري از بيماران، كاهش ضربان قلب ميتواند منجر به كاهش فشار خون، سرگيجه و حتي غش شود.
افزايش غيرطبيعي ضربان قلب فشار خون را پايين مي‌آورد. از شايع‌ترين نمونه آن مي‌توان به فيبريلاسيون سرخرگي اشاره كرد كه يك اختلال قلبي است و با تخليه الكتريكي سريع و بي‌نظم از ماهيچه قلب مشخص مي‌شود كه باعث انقباض مرتب و معمولا سريع بطن‌ها مي‌شود و در نتيجه بطن‌ها قبل از هر انقباض، زمان كافي براي پر شدن حداكثر از خون را ندارند و مقدار خوني كه پمپ مي‌شود، به‌‌رغم ضربان سريع‌تر قلب، كاهش مي‌يابد. ضربان سريع قلب در بطن‌ها نيز ميتواند فشار خون پايين را ايجاد كند و حتي گاهي موجب شوك خطرناكي شود.
از علل ديگر كاهش فشار خون مي‌توان به ايستادن طولاني‌مدت، برپا خاستن ناگهاني پس از وضعيت نشستن، عفونت شديد خون در اثر ورود باكتري‌ها يا ساير ميكروارگانيسم‌ها به خون و شوك آنافيلاكسي كه واكنشي آلرژيك و كشنده نسبت به داروهايي مانند پني‌سيلين، غذاهايي مانند بادام زميني، دريافت موادي حاوي يد از طريق اشعه ايكس يا نيش زنبور عسل دارند، اشاره كرد.
داروهايي كه باعث كاهش فشار خون مي‌شوند
داروهايي مانند مسدودكننده‌هاي كانال كلسيم، مسدودكننده‌هاي بتا و ديگوكسين رلانوكسين، مي‌توانند ضربان قلب را در انقباض‌هاي قلبي بخصوص در سالمندان كاهش دهند، همچنين داروهايي كه براي درمان فشار خون بالا استفاده مي‌شوند مي‌توانند باعث كاهش فشار خون شوند و نيز داروهاي مدر مانند لاسكيس (به دليل ادرار زياد)، حجم خون را كاهش مي‌دهند.
داروهايي كه براي بيماري‌هاي افسردگي و پاركينسون استفاده مي‌شوند نيز مي‌توانند فشار خون را پايين بياورند. در اين ميان، بيماري ديابت هم عامل موثر ديگري در اين رابطه است.
كم‌فشاري خون، از تشخيص تا درمان
علائم كاهش فشار خون معمولا ضعف، سرگيجه، تنفس تند، تشنگي، افزايش ضربان قلب و غش است. اندازه‌گيري فشار خون، هم در حالت دراز كشيده و هم ايستاده، معمولا اولين قدم براي تشخيص فشار خون پايين است. ساير آزمايشات مانند CBC ميتواند كم‌خوني ناشي از كاهش فشار خون يا بالا رفتن گلبول‌هاي سفيد ناشي از عفونت را نشان دهد. اندازه‌گيري الكتروليت‌هاي خون نيز ممكن است كم‌آبي و كاهش مواد معدني، نارسايي كليوي يا اسيدوز را نشان دهد. كشت خون و ادرار نيز ميتواند عفونت خون و مثانه را نشان دهد.
تشخيص كم‌فشاري خون از آنجا اهميت دارد كه در فشار خون بسيار پايين و شوك، ارگان‌هاي حياتي مانند مغز، قلب، كبد و كليه‌ها خون كافي دريافت نمي‌كنند و اين مساله ميتواند اين ارگان‌ها را به سرعت دچار نارسايي و آسيب دائمي كند.
درمان كم‌فشاري خون، بستگي به علت ايجاد آن دارد، به عنوان مثال، چنانچه دارويي باعث ايجاد آن شده باشد، بايد كاهش دوز يا توقف دارو، البته تحت نظر پزشك صورت بگيرد. اگر علت افت فشار خون مربوط به كم‌آبي باشد، با استفاده از مايعات و الكتروليت‌ها و در موارد حاد از طريق تزريق وريدي، اين مشكل مرتفع مي‌شود. همچنين در صورت كاهش خون (بر اثر خونريزي و...) از مايعات وريدي و تزريق خون استفاده مي‌شود. در شوك عفوني نيز مايعات وريدي و آنتي‌بيوتيك‌ها به كار برده مي‌شود و در موارد افزايش ضربان قلب، با استفاده از داروها يا دفيبريلاتورهاي قابل پيوند در بدن، مشكل را رفع مي‌كنند. همچنين مشكل آمبولي ريوي و ترومبوزوريدي، با استفاده از رقيق‌كننده‌هاي خون مانند هپادين و وارفارين برطرف مي‌شود. كاهش فشار خون در اثر ايستادن زياد را نيز مي‌توان با تغيير در رژيم غذايي مانند افزايش مصرف آب و نمك و شيريني‌هاي كافئين‌دار و استفاده از داروهايي مانند ميدودرين درمان كرد، در ضمن استفاده از جوراب‌هاي تنگ نيز براي جلوگيري از كاهش فشار خون موثر است.
منبع:jamejamonline.ir
