طبیعت منبع الهام و اکتشاف کودک

ضرورت تعامل کودک با طبیعت

آیا دوری از طبیعت انتخاب کودکان ماست؟

سال‌ها قبل دنیای کودکان اغلب سرشار از جنبش و تحرک و تجربه‌آموزی از طبیعت بود؛ دنیایی واقعی که طبیعت و نشانه‌های آن اعم از خاک، آب، باد، موجود زنده و درخت ملموس هستند و نه محدود در قاب تصویری مجازی که حتی امکان تجربه و کسب خاطره‌ای ماندگار و ساده همچون خاک‌بازی در آن محال و دست‌نیافتنی است. متاسفانه مفهوم بازی در نسل جدید به شکل تاسف‌آوری تغییر کرده است.

امروزه با برنامه های تلویزیونی، کامپیوتری و افزارهای الکترونیکی، کودکان از لذت کشف طبیعت بی بهره مانده اند. این بیماری دوران ماست. مدرسهها با فوق برنامه های شان، زمان کمی برای بازی در بیرون از خانه برای کودکان باقی می گذارند. حتی بدون این برنامه ها نیز فضای سبزکافی برای لذت بخشیدن به کودکان وجود ندارد.

پارک ها و زمین های بازی بسیار پیراسته و دست خورده اند، کنجکاوی کودکان را بر نمی انگیزند و فضایی برای کشف و شناخت بی پایان پدید نمی آورند. بخش مهمی از دوران کودکی کودکان امروز از آن ها دزدیده شده است: ارتباط  تنگاتنگ با طبیعت.

مرز غریبگی کودکان با طبیعت تا آن حد است که دیگر کمتر کودکی را می‌توان در حال خاک‌بازی، آب‌بازی، شن‌بازی، گرفتن پروانه، تعقیب مورچه‌ها و زنبورها یا حتی هنگام بالا رفتن از یک درخت غافلگیر کرد. کودکان خاموش و غرق دنیای مدرن که بازی‌های کامپیوتری تمام ذهن آنها را پر کرده، فرزندان همان نسلی هستند که بازی را در قلب طبیعت و با سر و صدای زیاد می‌شناخت.

بزرگسالان امروز یا همان کودکان دیروز که برای غذا پختن در فضای باز، تاب‌بازی بر شاخه یک درخت، گرفتن قورباغه، چادر زدن در فضای باز، سبزیکاری، وارد شدن به لانه مرغ و خروس‌ها، سوار شدن بر حیوانات چهارپا، آب‌بازی، پیدا کردن لانه گنجشک و زاغی ساعت‌ها وقت صرف می‌کردند و هزار و یک تدبیر کودکانه برای بازی داشتند، اینک پدر و مادر کودکانی هستند که بازی را در فضای مجازی به هر تفریح دیگری ترجیح می‌‌دهند. آیا همه اینها انتخاب کودکان ماست؟

واقعیت دنیای مدرن امروز، تغییر در سبک زندگی است که البته به خودی خود مشکل‌ساز نیست. بدیهی است زمانی می‌توان از یک سبک زندگی انتقاد کرد که آثار و عواقب ناشی از آن به شکل منفی نمودار شود. کودکان امروزی احتمالا نسبت به والدینشان طول عمر کمتری خواهند داشت و ریشه این مساله هم در کم‌تحرکی است.

ارتباز کودک با طبیعت تمرکز و ظرفیت یادکیری را در کودک افزایش می‌دهد

ضرورت تعامل کودک با طبیعت

آرتور ریچارد لوو، روزنامه نگار و نویسنده ی هفت کتاب درباره ی پیوند خانواده، طبیعت و جامعه، و مدیر و یکی از بنیاد گذاران شبکه ی کودکان و طبیعت، در کتابش به نام “آخرین کودک در میان درختان، نجات کودکان از اختلال کمبود ارتباط با طبیعت” اشاره می کند که حس جدایی از طبیعت به طور بنیادی در کودکان اثر می گذارد. به باور او، این جدایی به سلامتی جسمی و ذهنی آن ها آسیب می رساند. لوو، اصطلاح “اختلال کمبود ارتباط با طبیعت” را برای توصیف این پدیده به کار برده است.

ریچارد لوو نیز در کتاب خود به این نکته اشاره می‌کند که دور نگهداشتن کودکان از طبیعت باعث اختلال رفتاری زیادی در آنها شده است. وی در این کتاب به تفصیل، عواقب منفی پرهیز از فعالیت جسمانی و پرورش کودکان در چارچوب‌هایی بسته را تشریح می‌کند و می‌‌افزاید: «لمس نکردن طبیعت در کودکان امروزی بحرانی است که باید آن را جدی گرفت.»

اثرات مثبت طبیعت بر جسم و ذهن کودک

- طبیعت منبع الهام و اکتشاف کودک

بودن در خارج از خانه، به پدید آمدن حس شگفتی و کنجکاوی در کودکان کمک می‌کند. این کنجکاوی می‌تواند به جنبه‌های دیگر زندگی آن‌ها نیز گسترش یابد. زندگی مدرن، بسیار سازمان‌یافته و کنترل شده است و کودکان را از شانس اکتشاف و خودآموزی محروم می‌کند. در چنین وضعیتی، نقش طبیعت در برانگیختن کنجکاوی کودکان بسیار مهم‌تر است. همراه وی به یک منطقه نا شناخته بروید و با کند و کاو در طبیعت سنگ ها، گیاهان و گل های جدیدی را کشف کنید. کشف های جدید به فرزندان شما اعتماد به نفس می دهد.

- افزایش تمرکز و یادگیری کودک با گردش در طبیعت

به باور کارشناسان آموزش و پرورش، داشتن شانس پژوهش و اکتشاف در طبیعت، تمرکز و ظرفیت یادگیری کودکان را افزایش می‌دهد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که حضور در طبیعت و فضای سبز، اختلالات تمرکز در کودکان را کاهش می‌دهد.

- رشد هشیاری در کودک

بودن در طبیعت به کودکان کمک می‌کند که هشیار باشند. طبیعت این امکان را به کودکان می‌دهد که از همه‌ی حواس خود استفاده کنند. هرچند قرار دادن هر کودکی در طبیعت مسلما با خطر هایی همراه خواهد بود و والدین نگران این موضوع هستند، اما می‌توان کودکان را به مکان هایی طبیعی که امنیت کودک در آنها تضمین شده است برد تا کودکان حواس پنج گانه خود را در طبیعت تقویت و از آنها بیش تر استفاده کنند.

- طبیت سلامت جسم کودک را تضمین می‌کند

فعالیت‌های بیرون از خانه، امکان بهره‌مند شدن از هوای تازه و تحرک بدنی را برای کودکان فراهم می‌آورد که هر دو برای سلامتی جسمی و ذهنی کودکان ضروری‌اند. همچنین بودن و حضور در طبیعت و لذت بردن از آن، عامل مهمی در رشد کودکان است.

اغلب متخصصان بر این باور هستند که ریشه بسیاری از بیماری‌های مزمن در کودکان نظیر دیابت، مشکلات قلبی، آسم، تنگی نفس هنگام خواب، کمبود ویتامین D، استرس و خصوصا بیش‌فعالی در نداشتن ارتباط مستقیم با طبیعت نهفته است در حالی که فعالیت فیزیکی و جسمانی مزایای عمده‌ای نظیر اسکلت‌بندی محکم‌تر و سالم تر، داشتن ماهیچه‌های سالم‌تر، کاهش چاقی و خصوصا کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن و شایع را در کودکان به ارمغان خواهد آورد.

- تاثیر طبیعت در بهبود بیماری

بسیاری از روان‌شناسان کودک امروزه باور دارند که کلاس‌های آموزش زندگی در طبیعت و فراهم کردن امکان آشنایی کودکان با حیوانات یکی از راه‌حل‌های تشویق کودکان نه‌تنها برای مسئولیت‌پذیری بیشتر بلکه برای اجتناب از ایجاد اختلالات متعدد رفتاری و در عین حال اعطای نوعی استقلال کنترل‌شده است. می‌توان به تاثیر مثبت ناشی از حیوان‌درمانی در مداوای بیماری‌هایی نظیر اوتیسم، ناهنجاری‌های رشد، بیش فعالی، اختلال سلوک و اختلال بی‌اعتنایی اشاره و آن را مقابله‌ای مفید توصیف می‌کنند. 

دوستی کودک با طبیعت

دوستی کودک با طبیعت

تخریب و نابودی محیط زیست، یک واقعیت دردناک در دنیای امروز است. افزایش پیوند میان کودکان و طبیعت برای آگاهی نسل جدید از ارزش‌های محیط زیستی، بسیار اهمیت دارد. برانگیختگی کودکان می‌تواند نقش بسزایی در حفاظت از محیط زیست داشته باشد، محیط زیستی که هم‌اکنون بشدت آسیب‌پذیر و شکننده و نیازمند توجه جدی است.

آموزش‌های زیست‌محیطی برای کودکان به عنوان اهرم موثر حفاظتی است. والدین باید توجه داشته باشند که برای آموزش به کودک به هیچ وجه نباید به وی امر کرد. برای کودک زمان بگذارید و توضیح دهید که چرا این کار ضرورت دارد. ما نمی‌توانیم از فرزندان خود بخواهیم که دوستدار محیط زیست باشند اگر خودمان چنین نباشیم.

یکی از موثرترین راه‌ها برای آن که کودکان ما به طبیعت احترام بگذارند و لزوم حفاظت از محیط‌زیست را درک کنند، این است که آنها را به طبیعت ببریم و از کسانی که در این زمینه تخصص دارند، کمک بگیریم.

کمپ‌های زیست‌محیطی نه‌تنها برای کودکان جالب است بلکه در اندک زمانی دید آنها را نسبت به محیط اطراف تغییر خواهد داد. مطالعات پژوهشگران نشان می‌دهد اغلب کودکانی که تحت آموزش عملی زیست‌محیطی قرار می‌گیرند، نه‌تنها نسبت به سایر همسالان خود خلاق‌تر، باانگیزه‌تر و از نظر تحصیلی موفق‌تر هستند بلکه حتی هنگام حضور در عرصه‌های طبیعی نسبت به والدین خود مسئولانه‌تر برخورد می‌کنند. کودکانی که حضور در مدارس طبیعت یا محیط‌های طبیعی پرتنوع را تجربه کرده باشند، از نظر فیزیکی فعال‌تر، از نظر آگاهی در مورد رژیم غذایی مطلع‌تر، از نظر کارهای گروهی خلاق‌تر و از نظر برخورد و روابط اجتماعی با دیگران اغلب موفق‌تر هستند. مسئولیت‌پذیری این کودکان نیز در قبال طبیعت و همه عناصر آن مثال‌زدنی است.

توصیه‌ای به والدین

سفر در دامان طبیعت باعث پیشرفت احساسی، اجتماعی و فیزیکی کودکان میشود. بنابراین سعی کنید با سفر به نقاط طبیعی ارتباط میان کودک و طبیعت را بهتر کنید. بسیاری از زوجهایی که به تازگی بچه دار شده اند تصور می کنند رفتن به طبیعت با وجود کودک امری بسیار دشوار بوده و به همین علت مسافرت های خارج از شهر و گردش های خود را به تاخیر می اندازند.

در حقیقت می توان گفت بردن کودک  به دامان طبیعت برای او تجربه بزرگی خواهد بود. به  مادران و پدران توصیه می شود سفر به طبیعت را به طور مرتب در سالهای رشد کودک و یا نوزاد خود قرار دهند و آنها را در لذت بردن از طبیعت سهیم کنند. مطمئنا آنها نیز به نوبه خودشان از چشم انداز و طبیعت محیط اطراف لذت می برند.  زمانی که می خواهید با کودک خود به گردش در طبیعت بروید تنها کافی است تا وسایل مورد احتیاج او را نیز فراهم کنید.

گردآوری: بخش کودکان بیتوته