در گذشته با توجه به مسافت‌های طولانی و خسته‌کننده و کمبود امکانات، ساختن کاروانسرا به عنوان استراحت‌گاه مسافران یک نیاز مهم بود. کاروانسرای مشیر الملک یکی از همین استراحت‌گاه‌ها بود . با ما در پرشین وی همراه باشید .
کاروانسرای مشیرالملک در ضلع شرقی میدان مرکزی شهر برازجان قراردارد.این کاروانسرا در سال ۱۲۵۰ شمسی به فرمان حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک با هزینه‌ای معادل ۴۰ هزارتومان ساخته شدمعمار این ساختمان حاج محمد رحیم شیرازی سازنده پل مشیر وکاروانسرای دالکی است که به طرز ماهرانهای اقدام به ساخت این بنا به سبک معماری زندیه کرده است.عمده مصالح تشکیل دهنده این کاروانسرا سنگ، گچ و ساروج است و در کف آن از تخته سنگ‌های بزرگ تراشیده شده، استفاده شده است.
دوره قاجاریهبام کاروانسرای مشیرالملک نیز با سنگ پهن تراشیده شده مفروش شده بود که به هنگام بارندگی آب باران بوسیله ناودان‌هایسنگی که به طرز جالبی تعبیه شده بودند به بیرون از کاروانسرا هدایت میشد.در دیوار ضلع غربی کاروانسرا درب ورودی بسیار بزرگی از جنس چوب قرار دارد که راه ورودی اصلی به حیاطکاروانسرا بوده است.در همین ضلع طبقه دوم کاروانسرا وجود دارد که به شاه‌نشین معروف است. در جلوی شاه‌نشین یک تراس نسبتاً وسیع رو به خارج وجود دارد.
شهرستان دشتستاندر دو طرف این شاه‌نشین راه پله هایی وجود دارد که پشت بام کاروانسرا را به محوطه دیگری که اندرون کاروانسرا و مخصوص زنان و کودکان بوده است وصل می‌شود.این بنا مثل سایر کاروانسرا‌های دیگر دارای ۴ برج مرتفع است.مساحت کل بنا ۷۰۰۰ متر مربع با زیر بنایی در حدود ۴۲۰۰ متر مربع می‌باشد.کاروانسرای مشیرالملک مجموعاً دارای ۶۸ باب اتاق و حجره بوده که به دلیل تغییر کاربری آن در دوره‌های بعدی تعداد اتاق‌ها کم یا زیاد شده‌اند.
نماد اصلی شهر برازجاناز این بنا تا سال ۱۳۰۰ شمسی به عنوان کاروانسرا استفاده میشد که به دلیل واقع شدن شهر برازجان برسر راه تجارتی شیراز به بوشهر مکانی مناسب جهت استراحت کاروانیان بوده است .از سال ۱۳۰۰ شمسی که قشون نظامی به برازجان وارد شد این کاروانسرا محل مناسبی برای استقرار نظامیان شناخته شد.از سال ۱۳۳۵ با تغییرات و تعمیراتی، این بنا در اختیار شهربانی قرار گرفت که از آن به عنوان زنداناستفاده میشد.به همین دلیل به دژ برازجان معروف شد.
این بنا سال ۱۳۷۷ با پیگیری‌های مکرر مدیریت میراث فرهنگی بوشهر به دلیل اهمیت و ارزش آن تخلیه شد ودر جهت کاربری فرهنگی و هنری این اثر تاریخی مرمت‌های لازم روی آن صورت گرفت .کاروانسرای مشیرالملک در سال ۱۳۶۲ به شماره ۱۶۳۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
استراحتگاههادژ برازجان یا کاروانسرای مشیرالملک در سال ۱۲۵۱شمسی به فرمان حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک با هزینه ای معادل ۴۱ هزارتومان ساخته شد معمار این ساختمان حاج محمد رحیم شیرازی سازنده پل مشیر و کاروانسرای دالکی است که به طرز ماهرانهای اقدام به ساخت این بنا به سبک معماری زندیه کرده است.
از سال ۱۳۱۱ شمسی که قشون نظامی به برازجان وارد شد کاروانسرای مشیرالملک محل مناسبی برای استقرار نظامیان شناخته شد. از سال ۱۳۳۵ با تغییرات و تعمیراتی، این بنا در اختیار شهربانی قرار گرفت که از آن به عنوان زندان استفاده میشد. به همین دلیل به دژ برازجان معروف شد.
این کاروانسرای تاریخی ایران در سال ۱۳۹۹ با پیگیری های مکرر مدیریت میراث فرهنگی بوشهر به دلیل اهمیت و ارزش آن تخلیه شد و در جهت کاربری فرهنگی و هنری این اثر تاریخی مرمت های لازم روی آن صورت گرفت. دژ برازجان در سال ۱۳۶۲ به شماره ۱۶۳۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
شمسه – ایران نیهون
