این جمله نگران‌کننده برای بسیاری از ما آشناست: «آمار طلاق در کشور بالاست.» حتماً بارها و بارها این خبر را از زبان مسئولان شنیده‌ایم؛ اما آماری که به صورت رسمی یا غیررسمی اعلام می‌شود، مربوط است به مواردی که ثبت محضری شده‌اند. اگر آمار طلاق‌های عاطفی را هم به آن اضافه کنیم، باید بیش از اینها نگران باشیم.
آن‌طور که روانشناسان تأکید دارند، آسیب‌های فردی و اجتماعی ناشی از طلاق عاطفی به مراتب بیشتر از طلاق رسمی است و باید جلوی این فاجعه را در خانواده‌ها گرفت.کار‌شناسان برای حل این معضل راهکارهای بسیاری ارائه می‌دهند که اگر بخواهیم آنها را دسته‌بندی کنیم، به قوانین اسلامی می‌رسیم؛ دستوراتی که در آخرین کتاب آسمانی و سیره اهل بیت علیهم السلام برای داشتن رابطه عاشقانه، به زن و شوهر توصیه شده است.
در گفت‌وگو با دکتر مریم عبدالباقی، استاد حوزه و دانشگاه، به بررسی چند راهکار اساسی و مهم برای تحکیم خانواده و ایجاد روابط دوستانه میان همسران پرداخته ایم.
از یکدیگر دلجویی کنید
اگر به چند سال قبل بازگردیم، حتماً به خاطر می‌آوریم که در چند دهه پیش بسیاری از زنان، خانه‌داری را دغدغه بزرگ زندگی خود می‌دانستند و هر روز مردان خود را بدرقه می‌کردند و به استقبال آنها می‌شتافتند. آیا بر چنین رفتاری در آموزه‌های اسلامی تأکید شده است؟
بله. همین مورد یکی از آموزه‌های اساسی و اصلی در دین اسلام است. به عنوان مثال روایت است مردی به محضر پیامبر(ص) آمد و گفت یا رسول‌‌الله، همسری دارم که هرگاه وارد خانه می‌شوم به استقبالم می‌آید و چون می‌خواهم از منزل بیرون بروم، مرا بدرقه می‌کند. هرگاه مرا اندوهگین ببیند، می‌گوید چه چیز تو را اندوهگین کرده؟ اگر برای مخارج زندگی ناراحتی، مطمئن‌باش که خداوند عهده‌دار آن است و با داشتن چنین ضامن معتبری که روزی تو را تضمین کرده، نباید اندوهگین باشی و اگر برای آخرت غصه می‌خوری، خداوند اندوهت را زیاد کند، چون باید چنین باشی.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «خداوند در روی زمین کارگزارانی دارد که زن تو یکی از آنهاست و برای او نصف پاداش شهید در نظر گرفته شده.»
از این روایت متوجه می‌شویم که دلجویی از همسر و توجه به مسائل و مشکلات او، به ایجاد عشق و محبت می‌انجامد. بعضی از زن‌ها شاکی‌اند که گرفتاری همسرانشان مانع توجه به شرایط روحی آنان می‌شود و عدهای از مردان نیز معترض‌اند که همسرانشان به گرفتاریهای آنها توجه نمیکنند.
به یکدیگر احترام بگذارید
بعضی از دختران و پسران قبل از ازدواج تصور می‌کنند که حتماً باید از قبل ازدواج علاقه‌ای به همسر آینده خود داشته باشند. اما برخی هم باور دارند که عشق و علاقه بین زن و مرد از مرحله خواستگاری ایجاد می‌شود؛ البته خواستگاریهایی که به نتیجه برسند و خانم و آقا تصمیم بگیرند کنار هم زندگی مشترکی را آغاز کنند. کدام یک از این دو نظر درست‌تر به نظر می‌رسد؟
بسیاری معتقدند وقتی نیمه دیگر فرد پیدا شود، خودبهخود عشق بهوجود می‌آید و زن و مرد برای هم احترام قائل می‌شوند. این احترام یعنی افزایش مهر و محبت بین زن و شوهر.
راه دیگر افزایش دوستی‌ها ابراز علاقه بهصورت کلامی است. بهترین گواه، سخنان امیرالمؤمنین(ع) درباره حضرت زهراست. روایت است شخصی از حضرت علی(ع) درباره حضرت زهرا(س) پرسید. حضرت همسرشان را این گونه توصیف کردند: «نعم المولی الی الطاعه الله؛ او در مسیر طاعت خدا یاوری نیکو برایم بود.»
تواضع داشته باشید
خداوند متعال مهر و محبت همسران نسبت به یکدیگر را در وجود آنان قرار داده. شما باور دارید که محبت بین زن و مرد با آغاز زندگی مشترک زوجین ایجاد می‌شود و با ادامه زندگی، استحکام پیدا می‌کند. چه استناد قرآنی در این باره وجود دارد؟
همان‌طور که در آیات قرآن آمده، خداوند زنان و مردان را برای آرامش یکدیگر آفریده. در آیه 21 سوره روم در این خصوص آمده: «و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه ان فی ذلک لایات لقوم یتفکرون؛ از نشانه‌های الهی آن است که برای شما جفتی از جنس خودتان آفرید که کنار او آرامش یافته و با هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار شود. همانا در این امور نیز برای مردم خردمند، ادله علم و حکمت حق آشکار است».
متأسفانه در جوامع امروزی، مهر و محبت میان زوجین با تعابیر نامتعارفی بیان می‌شود. مثلاً وقتی به زنی می‌گوییم به همسرت عشق بورز و محبت داشته باش، می‌گوید «پررو» می‌شود و معتقد است زنانی که محبتشان را به شوهرانشان نشان می‌دهند «مردذلیل» هستند. البته عکس این موضوع هم صادق است و وقتی به مردی گفته می‌شود با همسرت مهربان باش و به حرف‌هایش توجه کن، این کار را «زن‌ذلیلی» می‌داند!
مگر چه عیبی دارد که همه ما در برابر همسر خود تواضع داشته باشیم؟ فرهنگ اسلامی و ایرانی ما هم این گونه رفتار‌ها را تأیید می‌کند؛ تا آنجا که پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «قول الرجل للمراه انی احبک لایذهب من قلب‌ها ابدا؛ گفتار مرد به همسرش که من تو را دوست دارم هرگز از قلب او محو نمیشود.»
با زیباترین القاب همسرتان را صدا کنید
به ابراز دوستی و محبت در کلام اشاره کردید. نوع سخن گفتن میان همسران باید چگونه باشد تا پایه‌های زندگی مشترک را تقویت کند؟
باید به گونه‌ای همسرتان را صدا کنید که دلتان می‌خواهد او هم شما را صدا کند. اگر همسرتان را محترمانه صدا کنید، به او اعتماد به نفس می‌بخشید و این اقدام، شخصیت او را تکامل می‌دهد.
بر اساس روایاتی که وجود دارد، دوستی و نزدیکی مثال‌زدنی‌ای بین حضرت فاطمه(س) و امیرالمؤمنین امام علی(ع) وجود داشته که تا قبل از آن بین کسی نبوده و بعد از آنها هم بین کسی وجود ندارد. امیرالمؤمنین(ع) از کلماتی مانند «حبیبه من، صفیه من، زهرا جان و...» خطاب به یادگار پیامبر(ص) استفاده می‌کرد. در حالی که امروزه خیلی‌ها فکر می‌کنند اگر از چنین کلماتی نسبت به همسرشان استفاده کنند، پرده‌های حیا پاره می‌شود. دلایل غیر موجه دیگری نیز هست که محبت بین زوجین را کم می‌کند.
هدیه بدهید
یکی از سنت‌های خوب اسلامی، هدیه دادن است. شکی نیست که هدیه دادن به همسر، از سر صدق و صفای دل برای نشان دادن محبت و دوستی از بارز‌ترین مصادیق مهر و محبت است.
بله، هدیه دادن تلخی‌ها را شیرین و دل‌ها را به هم نزدیک می‌کند و باعث می‌شود محبت جای کینه‌ها را بگیرد. در خصوص هدیه دادن به همسر نیز دستورات بسیاری از اهل بیت علیهمالسلام روایت شده. پیامبر(ص) می‌فرمایند: «مردی که به سفر میرود، هنگامی که نزد خانواده‌اش برمیگردد، باید بهاندازه استطاعت و تواناییاش هدیهای برای آنها بگیرد». وقتی مرد برای همسرش سوغاتی می‌آورد، در واقع به او نشان می‌دهد که در سفر هم به فکر او بوده.
زن نیز از برخورد شایسته شوهرش احساس خوشحالی و سرور می‌کند و کانون گرم خانواده مملو از محبت، عشق، نشاط، شادابی و لذت معنوی می‌شود. البته این قضیه در مورد زن‌ها هم صدق می‌کند و آنها هم باید با هدیه دادن به شوهرانشان نشان دهند که به آنها علاقه دارند. این هدیه می‌تواند یک شاخه گل باشد.
به مسائل جنسی توجه کنید
می‌دانیم که اهمیت توجه به مسائل جنسی در ایجاد عشق و محبت میان همسران به اندازه‌ای است که آیات و روایات بسیاری درباره زمان برقراری رابطه بین زن و شوهر نقل شده است. دلیل این اندازه تأکید و توجه اسلام به این گونه مسائل چیست؟
اسلام ازدواج را قرار داده تا زن و مرد علاوه بر ارضای روحی، از لحاظ جنسی نیز تأمین شوند. متأسفانه بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل اصلی طلاق‌های عاطفی بهویژه در میان زوج‌های جوان، بی‌توجهی به مسائل زناشویی است که می‌توان به کمک مشاوران خانواده برای آن راهکار مناسبی پیدا کرد.
البته آموزش مسائل جنسی ممکن است در یک یا دو جلسه امکان‌پذیر باشد، اما آموزش مسائل روانی جنسی به زمان بیشتری نیاز دارد، چون بسیاری از مشکلات روانی جنسی، ملکه ذهنی افراد شده و باید برای درمان آن مدتی تلاش کرد.
در همه امور شریک باشید
در جوامع سنتی، وظایف زن و مرد کاملاً مشخص بود اما در زندگیهای مدرن، شرایط بهگونهای است که نمی‌توان مانند گذشته عمل کرد. به هر حال این روز‌ها فعالیت‌های اجتماعی خانم‌ها بیشتر شده و آنها دوشبهدوش همسرانشان برای تأمین مخارج زندگی تلاش می‌کنند، در حالی که از وظایف سنتیشان چیزی کم نشده و پس از مراجعه به خانه باید کارهای منزل و رسیدگی به فرزندان را انجام دهند. برای حل چنین مشکلاتی چه باید کرد؟
کار‌شناسان معتقدند توجه مردان به مشارکت در امور خانه، می‌تواند زمینهساز عشق و محبت میان همسران باشد. در زندگی حضرت فاطمه(س) و امام علی(ع) این همکاری فراوان یافت می‌شود؛ تا جایی که نقل می‌کنند روزی پیامبر(ص) به خانه امیرالمومنین علی(ع) رفتند و دیدند آن دو بزرگوار هر دو مشغول کارند. فرمودند کدامیک از شما خسته‌تر است؟ امیرالمومنین(ع) پاسخ دادند فاطمه خسته‌تر است. پیامبر(ص) فرمودند، فاطمه جان برخیز، من کار‌هایت را انجام می‌دهم.
همه کارهای حضرت فاطمه(س) و امام علی(ع) با هم بود. یعنی با هم کار می‌کردند، با هم درد دل می‌کردند و با هم مشورت می‌کردند. وقتی حسنین (علیهماالسلام) بیمار می‌شوند با هم برای شفای آنان روزه می‌گرفتند. همه اینها نشان از صمیمت این خانواده است. درست است که آنها معصوم بودند و رفتارشان الهی بود اما رفتار غیربشری نداشتند؛ از این رو باید الگوی ما باشند.
این بزرگواران با رفتارشان به ما یاد دادند که مردان وقتی به خانه می‌آیند، خودشان را درگیر کار خانه کنند و به استراحت نپردازند و خانم را تنها نگذارند. خانم‌ها هم باید به آقایان کمک کنند. در واقع باید نسبت به یکدیگر بی‌تفاوت نباشند و از زیر بار مسئولیت شانه خالی نکنند.
امام باقر(ع) می‌فرمایند: «حضرت فاطمه(س) کارهای منزل را با حضرت علی(ع) این گونه تقسیم می‌کرد؛ خمیر کردن آرد، نان پختن، تمیز کردن و جارو کردن خانه برعهده ایشان بود و کارهای بیرون منزل مانند جمع‌آوری هیزم، تهیه مواد غذایی و... را علی(ع) انجام می‌داد.»
