ریواس و خواص و مضرات آن
كمتر كسي پيدا مي‌شود كه نوشيدن يك ليوان شربت ريواس خنك و تگري نيشابور را در فصل‌هاي گرم سال تجربه نكرده باشد چرا كه مادرها و مادربزرگ‌ها هميشه معتقد بودند ريواس حال‌مان را جا مي‌آورد و در عين حال كلي خاصيت به بدن‌مان مي‌رساند!
البته آشنايي با ريواس فقط به شربت ختم نمي‌شود و با آن مي‌توانيد خورش، آبگوشت، اشكنه، سالاد، كوكو و حتي لواشك هم تهيه كنيد. ريواس سرشار از عناصر معدني و انواع ويتامين‌هاست و به هضم غذا كمك مي‌كند. حال اگر كنجكاو شده‌ايد كه با ساير خواص و مضرات احتمالي اين گياه خوش‌رنگ و لعاب و دستورات غذايي آن آشنا شويد، با ما همراه باشيد.
ريواس يا كرفس صورتي؟!
ريواس گياه بومي آسياست و احتمال مي‌رود اولين بار در سيبري يا هيماليا برداشت شده باشد. حتي گفته مي‌شود چيني‌ها پيش از ميلاد مسيح به عنوان دارو از آن استفاده مي‌كردند. در اروپا نيز كشت آن از قرن شانزدهم آغاز شد. جالب است بدانيد اهالي شرق ايران ريواس را با عنوان «رواش» مي‌شناسند. ريواس از دسته ترشك‌ها به حساب مي‌آيد و در هواي خنك و فصل بهار مي‌رويد.
ريواس، سبزی صورتي پرخاصیت
بنابراين قادر است دماهاي پايين را تحمل كند. ساقه اين گياه صورتي رنگ است و به كرفس شباهت دارد. برگ‌هاي آن نيز در دماي پايين صورتي و قرمز رنگ مي‌شود و در دماي بالاي 30 درجه سانتي‌گراد سبز تيره باقي مي‌مانند. محل رويش آن در ايران دامنه بينالود، كوهستان‌هاي آذربايجان و كردستان، بلندي‌هاي البرز در شمال تهران، خراسان رضوي، كوه‌هاي روستاي رباط ترك (دليجان) و قلعه تخت كوه است اما بيشتر از همه سوغات نيشابور به حساب مي‌آيد.
ريواس خواص منحصر به فرد و بسيار زيادي دارد كه در اينجا به چند نمونه از آنها اشاره مي‌كنيم:
- مقوي قلب و اعصاب است.
- با تحريك ترشح نمك‌هاي صفراوي از كبد، باعث تنظيم جذب چربي از روده مي‌شود.
- باعث كاهش خونريزي از معده و روده مي‌شود.
- به رفع اختلالات قاعدگي كمك مي‌كند.
- ورم ملتحمه چشم را كاهش مي‌دهد.
- به ترميم جراحات، زخم‌هاي چركي سطحي و سوختگي‌هاي پوستي كمك مي‌كند.
- مسرت‌بخش است و باعث رفع افسردگي مي‌شود.
- لوزالمعده را وادار به ترشح انسولين كرده و قند خون را كاهش مي‌دهد.
- كاهنده چربي و كلسترول خون است و از ايجاد لخته در رگ‌ها جلوگيري مي‌كند.
- مصرف مداوم آن باعث تصفيه خون و رفع جوش و دمل مي‌شود.
- كاهنده شهوت است.
- زخم‌هاي دهان را درمان مي‌كند.
- سرگيجه و وزوز گوش را كاهش مي‌دهد.
- فيبر و پتاسيم موجود در آن سوخت و ساز بدن را بالا مي‌برد و باعث كاهش وزن مي‌شود.
- اسيد معده را متعادل مي‌كند.
- برطرف كننده استرس، ترس و وسواس است.
- ارزش غذایی و میزان کالری ریواس در هر 100 گرم 21 کالری می باشد.
مراقب باشيد سردي‌تان نكند!
طبع ريواس از لحاظ طب سنتي سرد است اما اگر با مقداري شكر يا عسل مصرف شود از سردي آن كاسته مي‌شود. اين گياه منبع غني از ويتامين‌ها و املاح معدني به شمار مي‌آيد و اثرات معجزه آسايي بر سلامت دارد. ريواس قابض است و باعث تقويت معده و كبد مي‌شود و دفع باكتري‌هاي مضر از دستگاه گوارش مي‌شود. با اين حال زياده روی در مصرف آن مي‌تواند دردسرساز شود. همچنين براي بيماران تب‌دار و بی اشتها مفيد است و يرقان، ضعف و سستي را برطرف مي‌کند. براي اين منظور كافي است 100 گرم آب ريواس خام را به همراه آب هويج يا كرفس، خيار و سيب (يك سوم آب ريواس و دو سوم آبميوه‌ها يا سبزي‌هاي ذكر شده) بنوشيد.
علاوه براينها، ريواس به كاهش حالت تهوع و درمان اسهال‌هاي صفراوي (با مزاج گرم) كمك مي‌كند. ساقه‌هاى زيرزمينى آن نيز (معروف به ريوند) در رفع يبوست و كاهش علائم بواسير تاثيرگذارند و معده را ضد عفونى مى‌كنند.
شربت بهشتی با ريواس قاقری!
شربت ريواس از ساقه گونه‌اي از اين گياه تحت عنوان قاقري يا ريواچ تهيه مي‌شود. اين نوع ريواس برخلاف ريواس‌هاي ديگر طعمي شيرين دارد و در دامنه كوه زيبد واقع در استان خراسان رضوي مي‌رويد. شربت آن هم بسيار خوش طعم است و به آب انار شيرين شباهت دارد. از ريواس و برگ‌هاي زخيم و گوشت‌دار آن در غذاهاي ايراني به صورت خام و پخته نيز استفاده مي‌شود. توجه داشته باشيد كه ريواس را نبايد بيشتر از يك تا سه روز در يخچال نگهداري كنيد.
آشنایی با خواص ریواس
همه کاربردهای ریواس
جهت بهره‌مندي از خواص ريواس حتما لازم نيست آن را بخوريد. ريواس علاوه بر اينكه بر ارگان‌هاي داخلي بدن تاثير مي‌گذارد كاربردهاي ويژه ديگري هم دارد؛ از جمله اينكه:
- جهت پاك كردن آثار سوختگي از ظروف، مقداري ريواس را همراه با آب در آنها بجوشانيد. اسيد موجود در ريواس چربي‌هاي سوخته و چسبيده به ته ظرف را پاك مي‌كند.
- برگ‌هاي ريواس به دفع حشرات موزي كمك مي‌كنند.
- مصرف جوشانده ريشه ريواس روي موها باعث طلايي شدن موهاي قهوه‌اي رنگ مي‌شود. براي روشن شدن مو همچنين مي‌توانيد 50 گرم ريواس را در يك ليتر آب به مدت 30 دقيقه بجوشانيد. سپس اين محلول را صاف كرده و موها را چندبار با آن خيس كنيد.
ماسک ریواس برای برطرف کردن جوشهای چرکى:
پودر گل ریواس را با یک قاشق ماست مخلوط کنید و هفته اى سه بار روى پوست صورت بمالید.
معجون رنگ پريدگی ریواس:
برای رفع پريدگی رنگ صورت آب ريواس؛ آب هويج (زردك) و آب سيب سرخ را به نسبت مساوی با هم مخلوط نمایید و اين نوشيدنی را بنوشید.
لوسیون ریواس برطرف کننده جوش و لک:
ریواس رنده شده را با آب لیمو مخلوط نمایید و این لوسیون را به پوست خود بمالید این لوسیون موجب از بین رفتن جوش و لک می شود.
ماسک ریواس:
ریواس له شده را با مقدارى سرکه مخلوط نمایید و روى تمام صورت بمالید این ماسک براى از بین بردن کک و مک و جوش هاى چرکى و از بین بردن لک و جاى جوش مفید است.
در چه ظرفی ریواس بپزیم؟
هنگام خريد، ساقه‌هاي جوان و ترد ريواس را انتخاب كنيد. براي آماده‌سازي آن نيز بايد ريواس را پوست كنده، خرد كنيد و بشوييد. بهتر است بيشتر از قسمت‌هاي ترد، نازك و روشن ريواس استفاده كنيد زيرا قسمت‌هاي سبز و تيره‌تر آن كمي به تلخي مي‌زنند.
قسمت‌هاي سفت‌تر آن هم بعد از پخت ريش‌ريش مي‌شوند و سفت باقي مي‌مانند. لازم به ذكر است كه ريواس براي پخت به يك جوش كوتاه احتياج دارد و اگر مدت طولاني روي حرارت بماند، له مي‌شود. به همين دليل بايد آن را در پايان پخت به غذا اضافه كرد. همچنين به دليل اگزالات پتاسيم موجود در آن، بهتر است در ظروف فلزي به خصوص مسي پخته نشود زيرا مس با غذاهاي اسيدي واكنش‌هاي مضري ايجاد مي‌كند.
خواص درمانی ریواس
پنج دستور درماني با ريواس
- براي درمان كمخوني، از ريشه خشك شده ريواس يا شربت آن همراه با غذا استفاده كنيد.
- براي رفع درد، ناراحتي، گاز و نفخ معده 15 گرم پودر ريشه ريواس را براي 20 دقيقه در 300 سيسي آب جوش دم كنيد و قبل از غذا يك استكان از آن بنوشيد.
- براي استحكام استخوان‌ها، ريشه ريواس را همراه با عرق مرزه در روغن كنجد بجوشانيد و بعد از ولرم شدن آن را روي بدن ماساژ دهيد.
- برای بیماری برص ریشه ریواس را بهصورت پودر درآورده با عسل مخلوط کنید و در محل بمالید.
- برای درمان آبله، پیوره و دندان درد، ساقه ریواس را بجوشانید و بهصورت ضماد روی محل قرار دهید. همچنین می‌توانید خود ریواس را بجوید.
- برای درمان سرفه‌های کهنه و زیادی صفرا گرد ریشه ریواس را با لعاب به دانه، بهصورت حبّ درآورده و زیر زبان قرار دهید.
خواص درمانی
ریواس طبیعت سرد دارد و دارای ویتامین‌ها و املاح معدنی گوناگونی است. برای تمامی اعضای بدن، ماده غذایی بسیار ممتازی شمرده می‌شود و اثر شگفت انگیز و معجزه آسایی دارد. قابض است و برای تقویت معده و کبد مفید می‌باشد.
خوردن ریواس برای بیماران تب دار و بی‌اشتها مفید بوده و یرقان، وسواس، سستی را درمان می‌نماید. در این گونه موارد می‌توان ۱۰۰ گرم از آب ریواس یا رب ریواس را میل کرد. صفرا و دل به هم خوردگی را رفع می‌کند و برای حصبه و اسهال گرم صفراوی مفید بوده و کرم کُش است.
خوردن ریواس را نباید در برنامه غذایی از یاد بُرد. ریواس را برای تهیه خورش، کمپوت، مربا و شربت مورد استفاده قرار می‌دهند. سعی کنید در مصرف ریواس زیاده‌روی نکنید.
مفیدترین طریقه مصرف آن، مصرف آب ریواس همراه با آب هویج، کرفس، خیار و سیب می‌باشد که یک‌سوم آب ریواس و دوسوم بقیه مواد است. ریواس اثر ملین داشته و اشتها‌آور است و برای افزایش اشتها و یبوست مفید می‌باشد. مصرف ریواس برای مبتلایان به سنگ کلیه و ناراحتی‌های مثانه خطرناک است.
شیر مادرانی که ریواس می‌خورند، در نوزادان تولید اسهال می‌کند. ریواس، مقوی قلب و اعصاب بوده و برای درمان بواسیر مفید است.
ریواس به‌عنوان فعال کننده عملکرد دستگاه گوارش، ناقل نمک‌های صفراوی و محرک ترشح کبد شناخته شده است. نخستین کار‌کرد آن در دهان این است که با تحریک جوانه‌های چشایی به واسطه مزه تلخ خوشایندش، موجب پاک شدن حفره دهان شده ودهان را برای چشیدن غذای بعدی آماده می‌سازد.
این گیاه در معده سبب افزایش ترشح معده و تحریک آن می‌شود. در نتیجه به طور کلی باعث بهبود عملکرد معده می‌گردد. علاوه بر این با تحریک ترشح نمک‌های صفراوی از کبد، به تنظیم جذب چربی از روده کمک می‌کند.
ریواس خاصیت مسهلی، ضد‌التهابی و متعادل کننده عملکرد روده‌ها (درمان یبوست و اسهال) را داشته و در درمان یرقان، خونریزی معدی- روده‌ای، اختلال قاعدگی، ورم ملتحمه چشم، جراحات ناشی از ضربات و صدمات جسمانی، زخم‌های چرکی سطحی و سوختگی‌های حاصل از حرارت کاربرد دارد.
براي چه كساني مضر است؟!
از آنجايي كه ريواس داراي مقدار زيادي اكساليك اسيد است (460 ميلي گرم در هر 100 گرم)، زياده‌روي در مصرف آن مي‌تواند باعث آسيب به دستگاه گوارش و كليه‌ها و جلوگيري از جذب كلسيم و منيزيم شود. بنابراين خطر پوكي استخوان را بالا مي‌برد. افراد بالغ در روز مجاز به مصرف 10 گرم اكساليك اسيد و كودكان مجاز به مصرف 3 تا 4 گرم از اين ماده هستند. البته اين ميزان اكساليك اسيد از چند كيلوگرم ريواس به دست مي‌آيد، بنابراين مصرف متعادل اين گياه نه تنها خطري ندارد بلكه خواص بسيار زيادي را هم به بدن مي‌رساند. اما مبتلايان به سنگ كليه، ناراحتي‌هاي مثانه، درد سينه و سرفه بهتر است قبل از خوردن ريواس با پزشك خود مشورت داشته باشند.
مصرف ريواس توسط مادران شيرده نيز ممكن است باعث ايجاد اسهال در نوزادان شود. مبتلايان به نارسايي‌هاي قلبي هم نبايد در خوردن آن زياده‌روي كنند زيرا حاوي مقادير قابل توجهي سديم است و باعث افزايش احتباس آب در بدن مي‌شود. برگ ريواس نيز بهتر است به صورت خوراكي استفاده نشود زيرا حاوي تركيبات سمي براي بدن است.
سایر مصارف ریواس
ریواس به علت خاصیت اسیدی، برای پاک کردن ظروفی که آثار سوختگی مواد غذایی در آنها به جای مانده باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
افرادی که موی آنها قهوه‌ای کمرنگ است، با استفاده از ریشه این گیاه می‌توانند به رنگ موی طلایی دست یابند. برگ‌های ریواس را می‌توان به‌عنوان حشره کش موثر برای دفع حشرات به کار برد.
ریواس با طعم منحصر به فرد خود، در بیشتر دسرها و شیرینی‌ها استفاده می‌شود.
ریواس تا یکی دو روز در یخچال قابل نگهداری است. برای نگهداری طولانی تر ریواس، پس از بریدن ساقه‌ها، آن را منجمد می‌کنند. اگر ساقه‌های ریواس به طور خام مصرف شود، به شدت ترش خواهد بود. به‌طور معمول آن را با شکر یا عسل می‌پزند یا در کیک‌ها مورد استفاده واقع می‌شود. همچنین به تنهایی یا همراه با توت فرنگی در تهیه ژله و مرباها به کار می‌رود. چاشنی‌هایی که با ریواس مصرف می‌شوند، عبارتند از لیمو، دارچین و زنجبیل.
نکته :
لازم به ذکر است که برگ ريواس سمی است و بايد از خوردن آن پرهيز کرد.
گرد آوری : بخش آشپزی بیتوته
منابع : مجله سیب سبز
afkarnews.ir
