به گزارش "ورزش سه"، یکی از بحث‌هایی که در هر دوره جام جهانی انجام می‌شود این است کدام یک از گروه‌ها، گروه مرگ لقب می‌گیرد. اگر بخواهیم به این سوال که کدام گروه، گروه مرگ مسابقات است باید بگوییم در نسخه جدید جام جهانی به نظر می‌رسد که دیگر گروه مرگی وجود ندارد.
در واقع دیگر این احتمال وجود ندارد که ۴ تیم که مدعی قهرمانی در جام جهانی هستند، در یک گروه قرار بگیرند، اما جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، اندکی متفاوت و استثناست. برای بررسی این ادعا، در این مقاله به این می‌پردازیم که در طول زمان چگونه ساختار گروه‌بندی مسابقات تغییر کرده و چگونه این تغییر ساختار موجب از بین رفتن گروه مرگ مسابقات شده است.
به طورکلی، درحال حاضر سه فاکتور هستند که موجب عدم شکل‌گیری گروه مرگ در مسابقات می شوند و اولین فاکتور، افزایش تعداد تیم‌های حاضر در جام جهانی است.
اصطلاح «گروه مرگ» اولین بار در جام جهانی ۱۹۷۰ جایی که تنها ۱۶ تیم حضور داشتند، مطرح شد؛ از جام جهانی ۱۹۸۲، ۲۴ تیم و از جام جهانی ۱۹۹۸، ۳۲ تیم در جام جهانی حضور داشتند و از جام جهانی ۲۰۲۶، ۴۸ تیم حضور خواهند داشت. در نتیجه، با افزایش تعداد تیم‌ها کیفیت گروه‌ها کمتر می‌شود.
۵۰ درصد تیم هایی که در جام جهانی قطر به میدان می‌روند تا سال ۱۹۷۰ یعنی زمانی که اصطلاح گروه مرگ برای اولین بار استفاده شد، یک‌بار هم به جام جهانی صعود نکرده بودند. در هر جام جهانی چیزی در حدود ۸ الی ۱۰ تیم هستند که شانس کسب عنوان قهرمانی را دارند ولی در گذشته، این تیم‌ها در ۴ گروه قرار می‌گرفتند، سپس با افزایش تیم ها در ۶ گروه و الان برای آخرین دوره در قالب ۸ گروه به مصاف یکدیگر می‌روند. بنابراین، احتمال اینکه دو یا سه تیمی که شانس کسب عنوان قهرمانی جام جهانی را دارند در یک گروه قرار بگیرند، بسیار کم است.
دومین فاکتور افزایش سهمیه کنفدراسیون‌های مختلف است. تابه حال، تمام قهرمانان جام جهانی یا از کشورهای اروپایی بودند یا از کشورهای آمریکای جنوبی. تابه‌حال هیچ تیمی از آفریقا نتوانسته به نیمه نهایی جام جهانی راه یابد یا هیچ تیمی از منطقه اقیانوسیه موفق نشده است در مرحله یک‌چهارم نهایی جام جهانی حضور یابد. در آسیا هم تنها یک بار آن هم کره جنوبی میزبان در جام جهانی ۲۰۰۲ توانست به‌عنوان چهارمی جام جهانی دست یابد و آن هم اگر تکنولوژی VAR بود، قطعا این اتفاق نمی‌افتاد. از منطقه آمریکای شمالی هم فقط یک بار آمریکا در سال ۱۹۳۰ توانست به نیمه نهایی جام جهانی راه یابد.
درحالی که با افزایش تعداد تیم ها، سهمیه آمریکای جنوبی نیز متناسب با آن افزایش یافته است، اما درخصوص اروپا چنین اتفاقی نیفتاده و سهمیه اروپا افزایش نیافته است (برحسب درصد).
فیفا برمبنای کیفیت تیم‌های حاضر در جام جهانی سهمیه بندی منطقه‌ای می کند. البته باید درنظر داشته باشیم که این مسابقات همانطور که از نامش پیداست جام جهانی است و باید تیم ها از همه نقاط جهان در آن حاضر باشند. خود همین مسئله باعث کاهش کیفیت کلی جام جهانی می شود، درنظر بگیرید که در جام جهانی ۲۰۲۲ تیم ملی ایتالیا حاضر نیست، اما تیم های ضعیفی مثل عربستان و تونس در این جام جهانی به میدان می‌روند.
بادرنظر گرفتن موارد اشاره شده در بالا می توان گفت که برای تشکیل یک گروه مرگ نیاز است که حداقل دو تیم قدرتمند از قاره اروپا و آمریکای جنوبی در یک گروه قرار بگیرند.
مرگبارترین گروه مرگ تاریخ مربوط به یک جام جهانی نبوده و بلکه در یورو ۹۶ این اتفاق افتاده است جایی که آلمان (رنک دوم)، روسیه (رنک سوم)، ایتالیا (رنک هفتم) و جمهوری چک (رنک دهم) در یک گروه قرار گرفته بودند و در نهایت هم دو فینالیست رقابت ها از همین گروه بود.
سومین فاکتور و البته شاید مهم ترین آن، سیستم سیدبندی مسابقات است. حالا بیایید اولین جامی را که در آن گروه مرگ شکل گرفت، بررسی کنیم. بیایید به این سوال پاسخ دهیم اصلا چرا در جام جهانی ۱۹۷۰ برای اولین بار گروه مرگ ایجاد شد و در دو جام جهانی قبلی یعنی ۱۹۶۲ و ۱۹۶۶ این اتفاق نیفتاد. دلیل اصلی آن این است که تیم‌ها در آن دو جام سیدبندی شدند، اما در جام جهانی ۱۹۷۰ سیدبندی نداشتیم. نتیجه این عدم سیدبندی، قرارگیری دو قهرمان قبلی جام جهانی در آن زمان یعنی انگلیس و برزیل در یک گروه شد. همچنین، در گروه انگلیس و برزیل، تیم چکسلواکی که در فینال جام جهانی ۱۹۶۲ حضور داشت، قرار گرفته بود. دیگر تیم این گروه رومانی بود که به نظر می رسید ضعیف‌ترین تیم این گروه باشند، اما آنها در جریان جام جهانی ۱۹۷۰ توانستند چکسلواکی را شکست دهند. البته شرایط در ادامه برای آنها خوب پیش نرفت و دو بازی بعدی خود را با نتیجه یک بر صفر به انگلیس و برزیل بازی را واگذار کردند و از دور رقابتها حذف شدند. بعد از آن رقابتها بود که فیفا تصمیم گرفت برای جلوگیری از این اتفاق، حتما در هر تورنمنت جام جهانی سیدبندی انجام شود.
سیدبندی فرم های مختلفی دارد اما سیستمی که ما بیشتر دیده بودیم این بود که در سید یک بهترین تیم های دنیا از نظر رنکینگ به همراه میزبان (میزبانان) قرار می گرفتند و بعد از آن، تیم ها برمبنای منطقه جغرافیایی که در آن حضور داشتند، سیدبندی می شدند و نه براساس رنکینگشان در فیفا. بنابراین در سیستم قبلی این امکان وجود داشت که یک تیم قوی از اروپا، یک تیم قوی از آمریکای جنوبی و یک تیم قوی از قاره آفریقا در یک گروه قرار بگیرند، حتی اگر این ۴ تیم، درمیان ۱۶ تیم اول رنکینگ بودند.
این سیستم تا سال ۲۰۱۴ پابرجا بود و از سال ۲۰۱۸ سیستم جدیدی به کار گرفته شد و طبق سیستم جدید، تیم‌ها براساس رنکینگشان در فیفا سیدبندی می شوند و نه براساس منطقه جغرافیایی‌شان. این به این معناست که از میزان شدت رقابت در گروه مرگ از سال ۲۰۱۸ به این طرف کمتر شده است. در واقع، همانطور که درجدول زیر مشاهده می کنید سومین تیم قوی در دشوارترین گروه ممکن سیستم جدید از ضعیف ترین تیم دشوارترین گروه های مرگ ممکن در تورنومنت های قبلی، ضعیف تر است. البته باید درنظر داشته باشید که شرایط برای جام جهانی قطر اندکی متفاوت است که در ادامه به آن می پردازیم.
باتوجه به اینکه برخی از مسابقات مقدماتی جام جهانی قطر مثل بازی بین اسکاتلند و ولز بخاطر پاندمی کرونا و جنگ اوکراین و روسیه به تعویق افتاد، قرعه کشی جام جهانی پیش از اینکه سه تیم جام جهانی مشخص شوند، انجام شد. بنابراین، بدون در نظر گرفتن رنکینگ، آن سه تیم در سید چهارم قرار گرفتند.
به‌عنوان مثال ولز را درنظر بگیرید که با پیروزی در مقابل اوکراین به جام جهانی راه یافت. اگر ولزی ها قبل از قرعه کشی جام جهانی صعود می کردند باتوجه به رنکینگ هجدهمشان در سید ۳ قرار می گرفتند (و حتی اگر قطر میزبان با رنکینگ ۵۱ نبود، آنها در سید دوم بودند)، اما با توجه به شرایط، ولز در سید چهارم جای گرفت. پس هرگروهی که ولز در آن باشد، طبیعتا می تواند سخت ترین گروه جام لقب بگیرد. ولز در گروه دوم این رقابتها با تیم ملی کشورمان (رنکینگ ۲۱)، انگلیس (رنک ۵)، آمریکا (۱۵) همگروهی است، اگرچه این گروه به اندازه گروه های جام جهانی ۱۹۷۰ سخت نیست، اما قطعا گروه ما از همه گروه های جام جهانی ۲۰۱۸ دشوارتر است.
البته اینکه واقعا گروه ایران گروه مرگ است یا خیر، می تواند مخالفان و موافقان خود را داشته باشد، اما آنچیزی که بسیار محتمل است، این گروه دشوارتر از گروه های جام های جهانی آینده است که قرار است ۴۸ تیمی برگزار شوند، بخصوص اینکه در نسخه ۴۸ تیمی جام جهانی، سهمیه قاره آسیا به ۸ تیم افزایش خواهد یافت. فیفا قصد دارد که نسخه ۴۸ تیمی جام جهانی را به این صورت برگزار کند که تیم ها در ۱۶ گروه ۳ تیمی قرار بگیرند که در نهایت ۲ تیم از هرگروه وارد مرحله حذفی می شوند و با یکدیگر به رقابت می پردازند. حال در ادامه به بررسی احتمال ایجاد گروه مرگ در نسخه جدید می‌پردازیم.
یک فرض غیرمحتمل این است که تمام ۴۸ تیم اول رنکینگ فیفا به جام جهانی صعود کنند، در این صورت هرگروه شامل یک تیم با رنکینگ ۳۳ یا پایینتر خواهد بود. اما اگر سهمیه مربوط به هر کنفدراسیون را در نظر بگیریم، به احتمال زیاد میانگین رنکینگ تیم های سید سوم چیزی در بازه زمانی ۵۰ الی ۷۰ خواهد بود.
همچنین، با در نظر گرفتن اینکه دو تیم از سه تیم امکان صعود به دوره بعد را دارند، دیگر با شانس ۶۷ درصد شرایط صعود برای تیم‌ها دشوار نخواهد بود و در نتیجه به نظر می‌رسد تا جام جهانی ۲۰۲۶ مفهوم گروه مرگ دیگر وجود نخواهد داشت.
سروش دهقان سلماسی
