به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مدیر کل مطالعات و تحلیل بهره وری سازمان ملی بهره وری ایران گفته از ۳۲۰ شرکت دولتی که مشمول ارزیابی بهره وری هستند هنوز ۶۴ شرکت آن همکاری لازم را با سازمان بهره وری به منظور آغاز فرایند ارزیابی نداشتند طبق قانون بودجه سازمان ملی بهره وری موظف است گزارش ارزیابی بهره وری شرکت‌های دولتی را در اختیار سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری استخدامی کشور قرار بدهد تا ملاکی برای تعیین پاداش مدیران عامل و اعضای هیئت مدیره آنها باشد در اسناد بالادستی ماده ۵ قانون برنامه ششم و همچنین سیاست‌های کلی برنامه هفتم در ماده یک آمده است رشد اقتصادی کشور از محل بهره وری باید ۲.۸ درصد باشد. در برنامه ميز اقتصاد سوم آذر به اين موضوع مي پردازيم که بلاخره اجرای قانون به کجا رسیده چرا این ۶۴ شرکت با سازمان ملی بهره وری همکاری نمی‌کنند و این ارزیابی و ارائه اطلاعات و ایجاد شفافیت چقدر می‌تواند در افزایش عملکرد و رشد اقتصادی کشور موثر باشد.
سوال: چرا ۶۴ شرکت از ۳۲۰ شرکت دولتی اطلاعات خودشان را در اختیار سازمان ملی بهره وری برای ارزیابی فرآیند بهره وری قرار ندادند؟
آقای حمیدرضا صادقی مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: بهره وری و اتصال پاداش هیئت مدیر شرکت‌های دولتی به بحث ارزیابی بهره وری از سال ۹۹ در بودجه آمده، روند همکاری دستگاه‌ها و شرکت دولتی هم رو به افزایش بوده است. پارسال ۱۴۷ شرکت اطلاعات را نداده بودند و عملا همکاری نداشتند امسال این به ۶۴ شرکت کاهش پیدا کرده تا الان که امیدواریم ۶۴ شرکت هم اطلاعات را به ما بدهند.
سوال: مهمترین شرکت های کدام است؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: سازمان صدا و سیما، شرکت‌هاي دولتی و زیر مجموعه هایش هنوز گزارشي درخصوص بهره وري به ما نداده اند، وزارت دفاع هم ملاحظاتی امنیتی داشتند ولی آنها هم عملا با ما همکاری نداشتند، سایر وزارتخانه‌ها همکاری شان نسبتا خوب بوده است. وزارت راه و شهرسازي برخي از شرکت هايش، وزارت صمت تعدادي از شرکت هايش هنوز اطلاعاتشان را به ما ارسال نکرده اند. اما در مقابل آن ها وزارت نیرو، وزارت نفت، وزارت ارتباطات، وزارت اقتصاد آنها شرکت همکاری بسیار خوبی داشتند. .
سوال: منظور شما بیشتر شرکت های دولتی زیر مجموعه های ستادی وزارتخانه هاست؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: ما مجموعا بالغ بر ۴۰۰ شرکت دولتی داریم تعدادی از این‌ها در حال انحلال و عدم فعالیت هستند؛ حدود ۳۲۰ شرکت دولت وجود دارد که زیر مجموعه ۷ و ۸ وزارتخانه می‌شوند که بیشترین آنها وزارت نفت و نیرو است، همچنین وزارت صمت و وزارت اقتصاد که بیشترین تعداد شرکت‌ها را دارند؛ و ما امسال با تک تک شرکت‌های مادر تخصصی جلسه گذاشتیم؛ اقلام اطلاعاتی که حالا صورت مالی شان بود و وجود دارد اقلام اطلاعاتی که بیش از صورت مالی مورد احتیاج بود را خواستار شدیم. چون خیلی وقت صورت‌های مالی برای محاسبه بهره وری کفایت لازم را ندارد برای موضوعاتی نوشته می‌شود عملا شاید کفایت نکند.
سوال: علی رغم اينکه پیگیری هم کردید این اطلاعات را به شما ندادند؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: بله متاسفانه این ۶۴ اصلا پاسخ نامه‌های ما را ندادند و حتی شروع هم نکرده اند.
سوال: علی رغم الزام قانونی حتی پاسخ نامه نگاری شما را ندادند؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: بله؛ شاید ۴ یا ۵ بار هم پیگیری انجام شده است، در گزارش اشاره هم کردم در قانون یک مجازات کیفری هم دیده شده برای این موضوع، ولی ۶۴ شرکت هنوز متأسفانه همکاری نکردند.
سوال: اگر مجازات کیفری دیده شده الزام قانونی وجود دارد از سال ۹۹ هم در بودجه آمده پس چرا اجرا نشده؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: دیگه حالا احتمالا از شرکت بپرسید که علت چی است. تا اندازه ایی که به دیوان محاسبات کشور و نهادهای نظارتی گزارش بدهیم این کار را پارسال هم کردیم امسال هم می کنیم.
سوال: نتیجه داده؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: پارسال نزدیک ۱۵۰ شرکت همکاری نداشتند امسال ۶۴ شده، فکر می‌کنم با همان پیگیری و برنامه که برگزار شده است.
سوال: همه شرکت‌های می‌توانستند تا سال اول اطلاعات را به شما بدهند قانون را اجرا بکنند نه اینکه شما هر سال پیگیری بکنید ۵۰ تا شرکت اضافه بشود، شما یک تاریخ پایانی در نظر نگرفتید؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: به هر حال پاسخگویی کم هزینه نیست، اتصال، جبران خدمات و پاداش این ها گاهی موجب می شود که مدیران احتمالا تمایل به همکاری نداشته نباشد.
سوال: ولی سازمان ملی بهره وری که گزارش خودش را رد کرد یعنی مماشاتی نداشته.
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: ما گزارش را دادیم، پارسال حدود ۲۰۰ شرکت بود که اعلام کردیم.
سوال: اینکه پاداش مدیر دولتی داده بشود یا داده نشود را سازمان برنامه و بودجه تصمیم می‌گیرد بر اساس قانون این عمل بکند یا نه؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: نمی‌توانیم قضاوت کنیم که یک شرکت خوب است یا بد، الان شرکت مثلا A بهره وری در سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ دَه درصد اُفت کرده یا شرکت B هست بهره وری ۵ درصد افزایش پیدا کرده است.
سوال: بر اساس معیار‌های ارزشیابی شان؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: این گزارش را ارائه می‌کنیم، آن ها تصمیم می‌گیرند این شرکت در واقع مستحق پاداش است یا نه. مدیرانش، ممکن است شرکتی را ببیند که آنچه که موجب شده مثلا کاهش بهره وری داشته واقعا در اختیار خودش نبود قضاوت با آن دوستان است.
سوال: شما گزارش فنی را فقط می‌دهید؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: سعی می‌کنیم گزارش کاملا فنی باشد اصلا وارد ملاحظات نشویم.
سوال: حالا که شما بدون ملاحظه آمار و گزارش می‌دهیم از چه سالی بهره وری را پیگیری می‌کنید؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: صورت مالی شرکت‌های دولتی مبنای اصلی ارزیابی است که همیشه تقریبا با تأخیر ۶ ماهه به دست می‌آیند.
سوال: از چه سالی شروع شده؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: از سال ۹۹ شروع شده ما الان در گزارش هایمان عملکرد ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ را داریم.
سوال: پس از سال ۹۷ اطلاعات دارید، بفرمایید از سال ۹۷ تا الان ۱۴۰۲ یعنی ۵ سال بهره وری در ایران چقدر رشد و کاهش داشته است؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: در مورد شرکت‌های دولتی در سال‌های ۹۷ و ۹۸ رشد بهره وری منفی ۱۸.۵ درصد بوده است.
سوال: ما در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ علی رغم پیگیری نه تنها افزایش بهره وری نداشتیم بلکه ۱۸.۵ درصد کاهش بهره وری داشتیم؟
مدیر مطالعات سازمان ملی بهره وری: که عمده این هم در شرکت‌های نفتی است.
سوال: این بهره وری که ما داریم راجبش صحبت می‌کنیم قانونی اش و مشخص چی است؟
آقای علی اکبر اولیا عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: مقدمه ای داشته باشیم بر کلیت بحث بهره وری که متأسفانه در کشور ما چندان مورد توجه قرار نگرفته است. اینکه ما از منابع مان تا چه میزان داریم استفاده می‌کنیم میزان استفاده ما از سرمایه و نیروی کار و نهایتا بهره وری کل است، بهره وری کل عوامل تولید، در برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم که چیزی حدود ۳۰ درصد تا ۳۵ درصد رشد اقتصادی از محل بهره وری ارتقای بهره وری دیده شده بود که عملا در کل کشور ما این توفیق را نداشتيم. خوشبختانه حالا در یکی و دو سال گذشته بر اساس احکام بودجه حداقل شرکت‌های دولتی که بخش قابل توجهی از سرمایه ملی در آن‌هاست، مورد توجه قرار گرفته است.
سوال: حالا آن تعریفی از بهره وری که دارید اقدامات بر اساس آن شکل می‌گیرد؟ آن تعریف از بهره وری آن چارچوبی که شما مد نظر دارید در حوزه بهره وری آن اطلاعات و پیگیری ارزیابی دارد بر اساس آن انجام می‌شود؟
عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: اینکه ما چقدر عوامل مادی و منابع انسانی در اختیار داریم و به ازای آن چه خدماتی داریم ارائه می‌دهیم، آیا خروجی ما رو به بهبود با استاندارد‌های معمول و مطابق بین المللی است یا نه، خوشبختانه در شرکت‌های دولتی راحت‌تر قابل سنجش و پایش است، چون میزان سرمایه گذاری که دولت در این شرکت‌ها داشته و هم نیروی انسانی که در مجموعه‌ها دارند کار می‌کنند کار خوبی شروع شده و می‌تواند مقدمه ای باشد. شما تأکیدتان بر این بود به نظر می‌رسد، روی فرهنگ بهره وری و مطالبه عمومی تعدیل این مطالبه به یک مطالبه عمومی و فنی و کارشناسی نیاز داریم تا یک حرکتی آغاز شود نه اینکه کماکان درجا بزنيم علی رغم مشکلاتی که داریم خروجی مطلوبی برای کشور داشته باشیم.
سوال: یعنی بعد از این همه سال تازه ما داریم آغاز می‌کنیم؟
دقیقا تو سه برنامه ما احکام قانونی مشخص داشتیم هدف کمی برایمان تعریف شده بود، ولی در دو سال اخیر حالا در حوزه شرکت‌های دولتی وارد پایش و سنجش دقیق‌تر شدیم که اشاره کردیم.
سوال: من یادمه دقیقا چند سال پیش بود شما رئیس سازمان بهره وری بودید در یک برنامه ای مثل همین برنامه در خدمت شما بودم من از شما سئوال کردم در یک دهه گذشته بهره وری در کشور ما چقدر رشد کرده؟ شما گفتید صفر
عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: متوسطش صفر است.
سوال: چرا انقدر شرکت بهره وری در شرکت‌های دولتی نسبت به شرکت‌های خصوصی پایین می‌آید و رشد نمی‌کند؟
عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: بحث داشتیم خصوصی سازی برای ارتقای بهره وری، گفتیم دولت متصدی گری خوبی نیست باید واگذار کنیم. متأسفانه یک فصلی باز شد به اسم خصوصی سازی که مشکلات جدیدی برای ما درست شد و نشان می‌دهد که ما در حوزه حکمرانی نتوانستیم محصول کنیم.
سوال: برداشت ما از صحبت‌های شما باید این باشد که شما مخالف خصوصی سازی هستید؟
عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: نه خوب انجام نشد این کار به درستی و به شکلی که بایست مورد نظر بود انجام نشد.
سوال: پس با خود خصوصی موافق هستید؟
عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: طبعا، ولی روش نمی‌تواند یک متصدی خوب باشد باید دولت کوچک بشود، ولی در آن فصل هم که یک گامی برای ارتقا بهره وری بود ما با یک چالشی مواجه شدیم که حتی بعضی از این شرکت‌ها دوباره برگشت به دامن دولت با زیان‌های بیشتر در این سال‌ها یک اتفاق بدی که افتاد.
سوال: یکی از دلایل اصلی را این شرایط می‌بینید
عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: صرف نظر تعداد شرکت‌هاي دولتی که اشاره کردند مثلا ۳۲۰ شرکت دولتی فعال ما حوزه شرکت‌های دولتی خیلی وسیع‌تر بود این‌ها را به یک بخش واگذار کردیم عمدتا اخبار جسته و گریخته داریم بهره وری بدتر شد.
سوال: نیاز به سیاست گذاری‌هایی دارد؟
عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: اتفاق بدی که افتاد با واگذاری بخش از سهام دولت به سهام عدالت یعنی برای مردمی سازی آن هم سهام واگذار شد که به نظرم بلاتکلیف و بلاصاحب شد، مردم که خودشان که توان اداره و پایش را نداشتند.
سوال: نقشی هم ندارند
عضو هیئت رئیسه انجمن ملی بهره وری: در واقع ما یک رفتی هم در آن حوزه داشتیم دو اتفاق بد افتاد برای کاهش بهره وری در سیستم دولتی که حالا خوشبختانه شفاف شده و گزارش‌ها در آمده، ولی یک نکته غفلت نکنیم بخشی از بهره وری برمی گردد به اکو سیستم اقتصادی و اجتماعی کشور اینکه مثلا وزارت نفت و شرکت نفت نمی‌تواند نفت صادر کند و درآمد ندارد طبعا بهره وری کاهش پیدا می‌کند، اشاره کردند دوستانی که ارزیابی می‌کنند بررسی می‌کنند که چقدر از این بهره وری و یا کاهش بهره وری ناشی از اختیارات و مقدوراتی در اختیار مدیر بود.
سوال: انتخاب خود مدیران جای بحث دارد. چه باید کرد که این شرکت‌ها مثل این ۶۴ شرکت هم مشارکت بکنند در مسیر افزایش بهره وری قرار بگیرند؟
آقای سید محمد حسین فاطمی کارشناس مسائل اقتصادی: مفهوم عام تری است در سنجش بهره وری، که سنجش بهره وری هم در دلش می‌توان باشد آن هم سنجش عملکرد است، سنجش عملکرد جز مفاهیمی است با حکم نوشتن و قانون نویسی در ابتدای امر درست نمی‌شود این چیزی که تمرین می‌خواهد به این جهت که دولت ابتدا باید اهداف شرکت‌ها را مشخص بکند من از چه شرکتی انتظار سود آوری دارم از چه شرکتی انتظار انتظار سودآوری ندارم و از چه شرکت انتظار ارائه خدمات عمومی دارم و ...
این اهداف که شفاف شد تجربه بر این کشور‌ها نشان می‌دهد بر حسب این اهداف می‌روند با شرکت‌ها ابتدای سال مالی موافقت نامه‌های عملکرد منعقد می‌کند به اجماع که داشته باشد در سنجش عملکرد این موافقت نامه‌های عملکرد که با شرکت‌ها امضا می‌شود در انتهای سال معیار سنجش عملکرد قرار می‌گیرد ما تا دانش فنی انعقاد این موافقت‌های قرارداد عمکلرد را نداشته باشیم تمامی سنجش‌ها عملکردهایمان صرفا می‌تواند یک؟ کلی بدهد این می‌تواند تمرین می‌خواهد قبل از قانون بیشتر نیاز به تمرین دارد.
