به این ترتیب از آخرین روز هفته سوم آبان از سرعت رشد شاخص‌کل کاسته شده‌است به‌طوری‌که دماسنج بازارسهام حتی بعد از ۱۷روز رشد، تغییرات منفی ۴۴/ ۱درصدی را در کارنامه به‌ثبت رساند. از نگاه کارشناسان، محورهای بودجه۱۴۰۲، نوسان نرخ ارز، میل بازارهای جهانی به کاهش قیمت، افت نرخ نفت در کنار تغییر مسیر خوش‌بینی‌های برجامی مجددا سرمایهگذاران را وارد فاز احتیاط کرده‌است. علاوه‌بر این‌موضوع حواشی ایجادشده پیرامون نخستین روزعرضه پژو۲۰۷ در بورس‌کالا که به‌صورت غیرمنتظره‌ای با استعفای تصنعی رئیس سازمان بورس همراه شد، این شائبه را در میان اهالی بازار ایجاد‌کرده که سیاستگذار رغبت چندانی به پایداری ثبات در این بازار ندارد. در هفته‌های گذشته سناریوهای مختلفی به‌منظور جهت‌یابی مسیر بازارسهام دست به‌دست شده‌است اما یکی از موضوعات مهمی که همواره کارشناسان اقتصادی بر آن تاکید می‌کنند، کمرنگ‌شدن امیدواری‌‌‌‌‌‌‌ها در راستای احیای برجام است.
آنطور که شواهد نشان می‌دهد اکثر فعالان بورسی بر عدم‌حصول توافق در کوتاه‌مدت اتفاق‌نظر دارند. با توجه به این مهم که شورای‌حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه‌‌‌‌‌‌‌ای علیه فعالیت‌های هسته‌‌‌‌‌‌‌ای کشور به‌تصویب رسانده‌است، بهنظر می‌رسد گزینه «احیای برجام» تا مدت‌ها دور از دسترس باشد؛ گزاره‌‌‌‌‌‌‌ای مهم که می‌تواند بر نوسان‌های بازارهای دارایی بیفزاید؛ از این‌رو پیش‌بینی روند بازار تا حدودی سخت‌تر از قبل شده‌است، اما با توجه به کاهش سرعت رشد قیمت دلار در روزهای گذشته می‌توان سکته‌های پی‌درپی در روند روبه رشد شاخص‌کل را در بازار سهام متصور بود.
برآیند اظهارات کارشناسان بازار سرمایه حاکی از آن است که این بازار در معاملات خود طی روزهای آینده با اما و اگرهای فراوانی مواجه است، به‌طوری‌که شرایط مذکور در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن، صرفا منجر به حفظ کانال ۴/ ۱میلیون واحد شده‌است. احمداشتیاقی، کارشناس بازارسهام درهمین رابطه خاطرنشان کرد: رفتار معامله‌گران در روزهای گذشته نشان می‌دهد بازار با تحرک تقاضا از سوی خودروسازان روبه‌رو بوده‌است. برخی تحلیل‌ها از تداوم خوش‌بینی‌ها به واسطه سبزپوشی گروه مذکور حکایت می‌کند، اما با توجه به برخی گمانه‌زنی‌ها درخصوص واردات یک‌میلیارد یورویی خودرو، بهنظر می‌رسد تیراژ خودروهای داخلی با کاهش مواجه شود؛ این در حالی است که عرضه خودرو در بورس‌کالا منجر به افت انگیزه سرمایه‌گذار در راستای کسب بازدهی از انباشت خودرو می‌شود.
با برچیده‌شدن بساط دلالی از بازارخودرو، بعید بهنظر می‌رسد کسی برای سرمایه‌گذاری، این بازار را هدف قرار دهد. این اتفاق می‌تواند معاملات مذکور را متاثرسازد. به این ترتیب سبزپوشی شاخص‌کل به‌دنبال افزایش تقاضا از جانب سهامداران خودرویی امری موقت خواهد بود. تحرکات اخیر در بخش بانکی‌ها نیز به دلیل بی‌پشتوانه‌بودن آن از عدم‌امکان تداوم رشد در روزهای آینده خبر می‌دهد. وضعیت نمادهای پالایشی نیز چنگی به‌دل نمی‌زند. کاهش قیمت نفت مجالی برای رشد بیشتر به سهام مذکور نخواهد داد. فارغ ازاین موضوع گروه‌های پالایشی در یک ماه گذشته در کارنامه خود رشد قیمتی را به‌ثبت رساندند که این مساله به نوبه خود می‌تواند از ظرفیت کامل این گروه برای جهش مجدد حکایت کند.
او در ادامه افزود: کاهش ارزش معاملات خرد از۵هزار میلیاردتومان در روز به ۳هزار میلیاردتومان، گواه یک نکته مهم است. بازار سهام به واسطه تقاضای صندوق توسعه و حقوقی با رشد روبه‌رو شده بود، بنابراین کاهش ارزش معاملات به‌دنبال عدم‌ورود پول حقیقی به بازار نشانه بی‌‌‌‌‌‌‌رغبتی سرمایهگذاران برای وارد‌شدن به بورس است. در مقطع کنونی که بازارسهام تحت‌تاثیر متغیرهای اثرگذار داخلی و خارجی با غیرقابل پیش‌بینی‌ترین حالت ممکن مواجه است، حفظ کانال ۴/ ۱میلیون واحد منطقی‌ترین حالتی است که می‌توان از معاملات آتی انتظار داشت. به گفته این کارشناس، بازار یک واحد P/ E نسبت به ارزش ذاتی خود عقب است. این مهم تا حدودی می‌توانست برای سرمایهگذاران نکته مثبتی محسوب شود اما با توجه به وضعیت مبهم متغیرهای اثرگذار این گزینه نیز منتفی است.
احمداشتیاقی در ادامه به مهم‌ترین عامل اثرگذار بر رشد قیمت سهام اشاره کرد و گفت: در حال‌حاضر تنها عاملی که می‌تواند منجر به تحرکات مثبت در بازار سهام شود، کاهش فاصله قیمت دلارنیمایی با نرخ آزاد است. افزایش قیمت دلارنیمایی پتانسیل جدیدی برای رشد قیمت سهام ایجاد می‌کند. شرکت‌ها به واسطه جهش دلارنیمایی شاهد افزایش سودسازی خود خواهند بود. به غیر از عامل مذکور هرچه به ماه‌های پایانی سال نزدیک‌تر شویم، دولت با کسری‌بودجه بیشتری دست‌به‌گریبان خواهدبود، بنابراین ممکن است با افزایش انتشار نرخ اوراق‌بدهی، بازار با رشد قیمت اوراق‌بدهی و گام نیز روبه‌رو شود.
ابهامات برجام نیز در همین راستا به بدتر شدن اوضاع می‌انجامد. به گفته او ابهامات متغیرهای اقتصاد کلان اثرگذار بر بازار سهام به‌قدری زیاد است که فعالان اقتصادی نیز نمی‌دانند با چه چشم‌اندازی مواجهند. از سوی دیگر عدم‌احیای برجام، تشدید تحریم‌ها و به‌تبع آن کاهش تولید صنایع بورسی را رقم می‌زند. اگر درچنین وضعیتی دولت اجازه رشد به دلارنیمایی را نیز ندهد، اهالی بازارسهام، فرض را بر از‌دست‌دادن سود شرکت‌ها در ۱۴۰۲ می‌دهند که می‌تواند تعلل سرمایهگذاران برای ورود به بورس را به‌دنبال داشته باشد؛ اما در صورت بازگشت طرف‌‌‌‌‌‌‌های برجامی به میز مذاکرات، وضعیت فرق می‌کند. کنترل سود بانکی اوراق‌بدهی همراه با عدم‌سرکوب نرخ دلارنیمایی نیز از جمله عواملی هستند که می‌توانند بازار را با تغییر مثبت روبه‌رو کنند.
در چنین شرایطی اغلب کارشناسان بورسی بر این باور هستند که با احتمال پایداری شرایط فوق، نماگر اصلی بازار سهام به‌تدریج در مسیر فعلی حرکت در محدوده یک‌‌‌‌‌‌‌میلیون و ۴۰۰هزار واحد به نوسان بپردازد و در نهایت نتواند به سطوح بالاتر پرواز کند. «ردپای افزایش نرخ ارز به‌وضوح در بازارسهام خودنمایی می‌کند؛ به این‌صورت که همزمان با ایجاد نوسان‌های مثبت در شاخص ارزی به دلیل به‌وجود آمدن انتظارات تورمی در سطح اقتصاد کلان، بازارهای دارایی نیز تغییر مسیر می‌دهند. در این میان بازار سرمایه به‌عنوان بازاری که دوسوم شرکت‌های فعال درآن به‌صورت مستقیم متاثر از نوسان‌های دلار قرار دارند، از این متغیر اثرگذار بیشترین اثرپذیری را خواهند داشت.»
فردین آقابزرگی کارشناس بازارسرمایه، ضمن بیان این مطلب، گفت: با توجه به اینکه رشد ناگهانی شاخص‌کل بورس از هفته دوم آبان ماه عاری از پشتوانه بنیادی و منطقی بود، بازگشت به مدار نوسانی منفی تا حدود زیادی قابل پیش‌بینی بود. گرچه بازارسهام در مقایسه با بازارهای رقیب کمترین بازدهی از ابتدای سال‌را در کارنامه خود به‌ثبت رسانده است اما این موضوع دلیل بر رشد شارپی نیست. بازارسهام از اواسط اردیبهشت بر مدار نزولی حرکت کرد و حتی ۴ ابرکانال را نیز از دست داد؛ این در حالی است که از ۱۳ مردادماه خوش‌بینی‌های جدیدی نسبت به توافق‌های برجامی شکل‌گرفته بود اما روند نزولی بازار سهام همچنان ادامه داشت. به گفته این کارشناس بازارسهام در روزهای پیش‌رو بر مدار نوسانی حرکت خواهد کرد.
او در همین رابطه عنوان کرد: هم‌اکنون P/ E اغلب نمادهای بورسی در کف‌های تاریخی قرار دارد اما با توجه به این مساله که سرمایهگذاران با نااطمینانی‌های فراوانی نسبت به وضعیت اقتصادی کشور مواجه هستند، این عددها به تنهایی نمی‌توانند بازارسهام را به کانونی جذاب برای سرمایهگذاران تبدیل کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بازار سهام از منظر روانی شرایط کافی برای صعود را ندارد؛ به این دلیل نمی‌توان انتظارجدی از طرف تقاضا داشت. وضعیت همه عوامل اثرگذار بر روند قیمت سهام همانند قبل است؛ برهمین اساس فارغ از تورم عمومی بالا به‌عنوان عاملی اثرگذار بر بورس بعید بهنظر می‌رسد تحولات جدیدی بازارسهام را احاطه کنند.
